Ειρηνευτική συμφωνία για τη Γάζα: Νετανιάχου και Χαμάς έτοιμοι να την τινάξουν στον αέρα;

Ο Ντόναλντ Τραμπ παρουσιάζει την ειρηνευτική συμφωνία για τη Γάζα ως προσωπική του νίκη – όμως η αστάθεια του Νετανιάχου, η επανεμφάνιση της Χαμάς και οι πολιτικοί υπολογισμοί στη Μέση Ανατολή απειλούν να τινάξουν το σχέδιο στον αέρα.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, αυτοαποκαλούμενος «ειρηνοποιός» που έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δικαιούται το Νόμπελ Ειρήνης, πέτυχε τη Δευτέρα μια διπλωματική στιγμή σχεδιασμένη για τις κάμερες: ηγέτες απ’ όλο τον κόσμο ταξίδεψαν στην Αίγυπτο για να υπογράψουν την ειρηνευτική συμφωνία για τη Γάζα.

Η Ουάσιγκτον παρουσίασε το γεγονός ως «ιστορική αυγή για τη Μέση Ανατολή». Ωστόσο, πίσω από το σκηνικό της τελετής, διπλωμάτες και αναλυτές επισημαίνουν ότι ο δρόμος προς μια διαρκή ειρήνη είναι γεμάτος ναρκοπέδια — πολιτικά, στρατηγικά και ιδεολογικά.

Ο δύσκολος εταίρος: Νετανιάχου

Για να εδραιώσει την ειρήνη, ο Τραμπ πρέπει να διαχειριστεί τον πιο σκληρό του συνομιλητή: τον Μπενιαμίν Νετανιάχου. Όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές στο Reuters, η Ουάσιγκτον γνωρίζει ότι η στήριξη του Ισραηλινού πρωθυπουργού είναι απαραίτητη για την επιτυχία του σχεδίου.

Προηγούμενοι πρόεδροι – από τον Μπιλ Κλίντον μέχρι τον Τζο Μπάιντεν – δυσκολεύτηκαν να συνεργαστούν με τον ισχυρογνώμονα ηγέτη του Ισραήλ. Ακόμη και αξιωματούχοι του ίδιου του Τραμπ έχουν κατά καιρούς εκφράσει απογοήτευση για ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις που θεωρούν ότι υπονομεύουν την αμερικανική πολιτική στη Μέση Ανατολή.

Αυτόν τον μήνα, ωστόσο, ο Τραμπ κατάφερε να πετύχει μια τακτική νίκη: έπεισε τον Νετανιάχου να αποδεχθεί το πλαίσιο μιας ευρύτερης ειρηνευτικής συμφωνίας, την ώρα που χώρες του αραβικού κόσμου —μεταξύ αυτών το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία— άσκησαν πίεση στη Χαμάς να απελευθερώσει όλους τους Ισραηλινούς ομήρους.

Ένα σχέδιο με πολλές γκρίζες ζώνες

Το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ, αποτελούμενο από 20 σημεία, αφήνει πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Η ασάφειά του, που επέτρεψε την υπογραφή του, είναι ταυτόχρονα και το μεγαλύτερο μειονέκτημά του.

Σύμφωνα με διπλωμάτες, καμία πλευρά δεν έχει συμφωνήσει στα «ψιλά γράμματα» — και κρίσιμες λεπτομέρειες, όπως ο ρόλος της Χαμάς στη μεταπολεμική Γάζα, παραμένουν αδιευκρίνιστες.

Το σχέδιο προβλέπει τον πλήρη αφοπλισμό της οργάνωσης και τον αποκλεισμό της από την πολιτική διοίκηση της Γάζας, όρο που η Χαμάς απορρίπτει. Οι ηγέτες της αφήνουν να εννοηθεί ότι επιδιώκουν ρόλο στη διακυβέρνηση, εντείνοντας την ανησυχία πως η συμφωνία θα καταρρεύσει πριν προλάβει να εφαρμοστεί.

Ο «σκληρός» Τραμπ και τα όρια της επιρροής του

Τους τελευταίους μήνες, ο Τραμπ δείχνει πιο αποφασισμένος να επιβάλει πειθαρχία στον Νετανιάχου. Μετά από μια αποτυχημένη ισραηλινή επιδρομή στο Κατάρ, ο Αμερικανός πρόεδρος φέρεται να ανάγκασε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό να ζητήσει προσωπικά συγγνώμη.

Παρά τις πολιτικές του σχέσεις με τη Δεξιά του Ισραήλ —έχει αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα και τα Υψίπεδα του Γκολάν ως ισραηλινά εδάφη—, ο Τραμπ επιδιώκει τώρα να χρησιμοποιήσει το κύρος του για να πιέσει το Τελ Αβίβ προς έναν πιο ρεαλιστικό συμβιβασμό.

«Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Τραμπ είναι ότι είναι πιο δημοφιλής στο Ισραήλ απ’ ό,τι ο Νετανιάχου», σημειώνει ο αναλυτής Τζον Άλτερμαν. «Αυτό του δίνει τη δύναμη είτε να ενισχύσει είτε να υπονομεύσει το πολιτικό του μέλλον».

Πολιτικοί υπολογισμοί και εσωτερικές πιέσεις

Η επερχόμενη εκλογική χρονιά στο Ισραήλ περιπλέκει περαιτέρω τα πράγματα. Ο Νετανιάχου προσπαθεί να διατηρήσει ενωμένο τον δεξιό συνασπισμό του, με τους ακροδεξιούς υπουργούς Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ και Μπεζαλέλ Σμότριτς να απειλούν με αποχώρηση εάν υπάρξει «υποχώρηση» έναντι της Χαμάς.

Η εσωτερική αυτή πίεση μπορεί να ωθήσει τον Νετανιάχου σε σκληρότερη στάση, ακόμη και στην επανέναρξη στρατιωτικών επιχειρήσεων, εάν θεωρηθεί ότι η Χαμάς καθυστερεί τον αφοπλισμό της.

Παράλληλα, η ύπαρξη ρήτρας στο σχέδιο Τραμπ που αναγνωρίζει την πιθανότητα ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους θεωρείται «πολιτικά εκρηκτική» στο εσωτερικό του Ισραήλ, ειδικά μετά την αιματηρή επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.

Η Χαμάς επιστρέφει στους δρόμους

Ενώ στην Ουάσιγκτον μιλούν για ειρήνη, στη Γάζα η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Την Τρίτη, ένοπλοι της Χαμάς επανεμφανίστηκαν στους δρόμους, πραγματοποιώντας δημόσιες εκτελέσεις ανδρών που κατηγορήθηκαν για συνεργασία με το Ισραήλ. Το βίντεο των εκτελέσεων, που επιβεβαιώθηκε από το Reuters, προκάλεσε σοκ στη διεθνή κοινότητα.

Η οργάνωση, παρά τις βαριές απώλειες δύο ετών πολέμου, φαίνεται να ανακτά σταδιακά τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας. Παράλληλα, οι ισραηλινές δυνάμεις, αν και αποσύρθηκαν από αστικές περιοχές, διατηρούν στρατιωτική παρουσία στα περίχωρα, ενώ συνεχίζονται μεμονωμένα πλήγματα με drones και αεροπορικές επιδρομές.

Η «ιστορική αυγή» και τα ανυπέρβλητα εμπόδια

Η σύνοδος κορυφής της Αιγύπτου ολοκληρώθηκε χωρίς συγκεκριμένα βήματα για τη δημιουργία διεθνούς δύναμης επιτήρησης ή μεταπολεμικού διοικητικού οργάνου στη Γάζα. Παρά τις διακηρύξεις του Τραμπ περί «τέλους του πολέμου», οι σοροί 23 νεκρών ομήρων παραμένουν ακόμη στη Γάζα, ενώ η ανθρωπιστική κρίση συνεχίζεται.

Περίπου 68.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί από την έναρξη της ισραηλινής εκστρατείας, σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές της Γάζας, και χιλιάδες αγνοούνται κάτω από τα ερείπια. Ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι η περιοχή βρίσκεται στο χείλος του λιμού, με 2,2 εκατομμύρια κατοίκους να εξαρτώνται από την ανθρωπιστική βοήθεια.

Η εκεχειρία, οι όμηροι και η εύθραυστη ισορροπία

Η εκεχειρία έβαλε προσωρινό τέλος σε δύο χρόνια πολέμου, αλλά η τύχη δεκάδων ομήρων παραμένει άγνωστη. Η Χαμάς υποστηρίζει ότι συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς για τον εντοπισμό σορών, ενώ το Ισραήλ προσπαθεί να ταυτοποιήσει τα θύματα.

Οι οικογένειες των αγνοουμένων ζητούν απαντήσεις, την ώρα που η πολιτική συζήτηση σε Τελ Αβίβ και Ουάσιγκτον περιστρέφεται ήδη γύρω από το ερώτημα: ποιος θα διοικήσει τη μεταπολεμική Γάζα —και αν μπορεί πράγματι να υπάρξει ειρήνη με τη Χαμάς ακόμα ενεργή.

Ένα στοίχημα με αβέβαιο τέλος

Η ειρηνευτική πρωτοβουλία του Τραμπ είναι, για πολλούς, το πιο φιλόδοξο αλλά και ριψοκίνδυνο διπλωματικό εγχείρημα των τελευταίων δεκαετιών στη Μέση Ανατολή. Οι αραβικές χώρες, η Ευρώπη και το Ισραήλ παρακολουθούν με προσεκτική δυσπιστία.

Όπως σχολιάζει ο Νταν Σαπίρο, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο Ισραήλ: «Αν η πολιτική ρητορική στο Ισραήλ απορρίψει πλήρως την ιδέα ενός παλαιστινιακού κράτους, οι Άραβες εταίροι μας θα χάσουν κάθε κίνητρο να στηρίξουν το σχέδιο. Και τότε, όλο αυτό το οικοδόμημα θα καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος».

Για την ώρα, η «ιστορική αυγή» του Τραμπ μοιάζει περισσότερο με μια αναλαμπή μέσα στο σκοτάδι — ένα πολιτικό σόου με αβέβαιο μέλλον, σε μια περιοχή όπου κάθε ειρήνη έχει αποδειχθεί προσωρινή.