NewsEdit Τρεις διακεκριμένοι οικονομολόγοι, οι Joel Mokyr, Philippe Aghion και Peter Howitt, τιμήθηκαν φέτος με το Βραβείο Νόμπελ Οικονομίας για τη συμβολή τους στην κατανόηση του πώς η καινοτομία και η τεχνολογική πρόοδος καθοδηγούν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι θεωρίες τους συνδέουν το παρελθόν της βιομηχανικής επανάστασης με το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης και της πράσινης οικονομίας
Οι πρωτοπόροι της ανάπτυξης μέσω καινοτομίας
Το Βραβείο Νόμπελ Οικονομίας της Σουηδικής Κεντρικής Τράπεζας για το 2025 απονεμήθηκε από τη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών στους Joel Mokyr, Philippe Aghion και Peter Howitt «για την εξήγηση της οικονομικής ανάπτυξης που καθοδηγείται από την καινοτομία».
Ο Joel Mokyr, καθηγητής στο Northwestern University, έχει αφιερώσει το έργο του στην κατανόηση των ιστορικών ριζών της τεχνολογικής προόδου. Η συμβολή του επικεντρώνεται στο πώς οι πολιτισμικές και θεσμικές συνθήκες μπορούν να απελευθερώσουν το δημιουργικό δυναμικό των κοινωνιών. «Η ανάπτυξη δεν είναι αποτέλεσμα της τύχης, αλλά της γνώσης που επιλέγουμε να καλλιεργήσουμε», έχει δηλώσει ο ίδιος.
Το ένα μισό του βραβείου απονεμήθηκε στον Mokyr «για τον εντοπισμό των προϋποθέσεων για βιώσιμη ανάπτυξη μέσω της τεχνολογικής προόδου». Το άλλο μισό δόθηκε από κοινού στους Philippe Aghion και Peter Howitt, δύο οικονομολόγους που διαμόρφωσαν τη θεωρία της «δημιουργικής καταστροφής» — της διαδικασίας μέσω της οποίας νέες ιδέες, τεχνολογίες και επιχειρήσεις αντικαθιστούν τις παλιές, οδηγώντας την οικονομία μπροστά.
Η θεωρία της δημιουργικής καταστροφής
Οι Aghion και Howitt, επηρεασμένοι από το έργο του Joseph Schumpeter, ανέπτυξαν τη «θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης». Σύμφωνα με αυτήν, η καινοτομία δεν είναι εξωτερικός παράγοντας, αλλά προκύπτει από τις ίδιες τις δυνάμεις της αγοράς: τον ανταγωνισμό, την επένδυση στην έρευνα και την επιθυμία των επιχειρήσεων να επιβιώσουν μέσα από τη συνεχή ανανέωση.
Η θεωρία αυτή εξηγεί γιατί οι οικονομίες που ενισχύουν την εκπαίδευση, την έρευνα και την επιχειρηματικότητα έχουν υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Παράλληλα, θέτει στο επίκεντρο ένα κρίσιμο ερώτημα: πώς μπορεί η κοινωνία να διαχειριστεί το κόστος της δημιουργικής καταστροφής — δηλαδή τις απώλειες θέσεων εργασίας και την ανασφάλεια που συνεπάγεται η τεχνολογική πρόοδος.
Στο σύγχρονο περιβάλλον της τεχνητής νοημοσύνης, της πράσινης μετάβασης και της αυτοματοποίησης, η θεωρία των τριών νομπελιστών αποκτά νέα επικαιρότητα. Η «βιώσιμη ανάπτυξη μέσω καινοτομίας» δεν αφορά μόνο την οικονομική απόδοση, αλλά και τη διαμόρφωση θεσμών που εξασφαλίζουν ότι η πρόοδος ωφελεί το σύνολο της κοινωνίας.
Από τη βιομηχανική επανάσταση στην ψηφιακή εποχή
Το έργο του Joel Mokyr γεφυρώνει την ιστορία με τη σύγχρονη οικονομική σκέψη. Μέσα από τη μελέτη της Βιομηχανικής Επανάστασης, ανέδειξε τον ρόλο της κουλτούρας της γνώσης — του πνεύματος περιέργειας και πειραματισμού που οδήγησε στη συσσώρευση τεχνολογικών επιτευγμάτων.
Η συμβολή των Aghion και Howitt προχωρά ένα βήμα παραπέρα: επαναπροσδιορίζουν τη σχέση ανάμεσα στην καινοτομία και την ανισότητα, τονίζοντας ότι η πρόοδος μπορεί να είναι δίκαιη μόνο αν συνοδεύεται από πολιτικές επανεκπαίδευσης και στήριξης των εργαζομένων.
Οι ιδέες τους, συνδυασμένες, προσφέρουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για το πώς οι κοινωνίες μπορούν να ευημερήσουν σε περιόδους τεχνολογικής αναστάτωσης. Η Σουηδική Ακαδημία υπογράμμισε στην ανακοίνωσή της ότι «το έργο των φετινών βραβευθέντων δείχνει πώς η δημιουργική ενέργεια της καινοτομίας μπορεί να οδηγήσει σε βιώσιμη ανάπτυξη, υπό την προϋπόθεση ότι η πολιτική στηρίζει τη διάχυση των ωφελειών».
Η τελετή απονομής στη Στοκχόλμη
Όπως κάθε χρόνο, τα Βραβεία Νόμπελ θα απονεμηθούν επίσημα τον Δεκέμβριο σε δύο τελετές: στη Στοκχόλμη για τα επιστημονικά και λογοτεχνικά βραβεία και στο Όσλο για το Βραβείο Ειρήνης.
Στην τελετή της Στοκχόλμης παρευρίσκεται η βασιλική οικογένεια της Σουηδίας. Οι νικητές των πεδίων της φυσικής, της χημείας, της ιατρικής, της λογοτεχνίας και των οικονομικών επιστημών παραλαμβάνουν τα μετάλλιά τους από τον βασιλιά της Σουηδίας, ενώ η εκδήλωση μεταδίδεται παγκοσμίως.
Ακολουθεί η καθιερωμένη δεξίωση στο Δημαρχείο της Στοκχόλμης, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 1.000 προσκεκλημένοι — από μονάρχες και διπλωμάτες μέχρι επιστήμονες και πρώην βραβευμένους. Η στιγμή αποκορύφωσης είναι οι ομιλίες των νομπελιστών, που συνήθως αποκαλύπτουν τη φιλοσοφία πίσω από τα επιτεύγματά τους.
Η σημασία ενός βραβείου με βλέμμα στο μέλλον
Το Νόμπελ Οικονομίας 2025 στέλνει ένα σαφές μήνυμα: η οικονομική ανάπτυξη του μέλλοντος δεν θα προέλθει από τη συσσώρευση, αλλά από τη γνώση και τη φαντασία. Σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική και οι πράσινες τεχνολογίες αναδιαμορφώνουν την παραγωγή, η ανάγκη για ισορροπία μεταξύ καινοτομίας και κοινωνικής συνοχής είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
Όπως σημείωσε ο Philippe Aghion, «η πρόοδος είναι δημιουργική, αλλά πρέπει να είναι και ανθρώπινη». Ένα μήνυμα που συνοψίζει το πνεύμα του φετινού Νόμπελ — και ίσως, τον οδικό χάρτη για μια νέα, δίκαιη και βιώσιμη οικονομία.