Μαρία Κορίνα Ματσάδο: Η «σιδηρά κυρία» της βενεζουελάνικης δεξιάς και το πρώτο ακροδεξιό Νόμπελ Ειρήνης

Η απονομή του φετινού Νόμπελ Ειρήνης στη Μαρία Κορίνα Ματσάδο, επικεφαλής της αντιπολίτευσης στη Βενεζουέλα, προκάλεσε διεθνή αίσθηση. Όχι μόνο επειδή τιμά μια γυναίκα που έχει αφιερώσει την πολιτική της καριέρα στην ανατροπή του Νικολάς Μαδούρο, αλλά γιατί αναδεικνύει, για πρώτη φορά, μια ακροδεξιά προσωπικότητα ως σύμβολο «δημοκρατικής αντίστασης».

Η Ματσάδο δεν είναι απλώς η ηγέτιδα της αντιπολίτευσης: είναι το πρόσωπο που ενσαρκώνει τη νέα γεωπολιτική στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών στη Λατινική Αμερική και τη σύγκλιση της διεθνούς δεξιάς — από τον Ντόναλντ Τραμπ μέχρι τον Βίκτορ Όρμπαν και τη Μαρίν Λεπέν.

Από την αστική ελίτ στο πολιτικό προσκήνιο

Η Μαρία Κορίνα Ματσάδο γεννήθηκε το 1967 στο Καράκας, σε μία από τις πιο εύπορες οικογένειες της χώρας. Σπούδασε μηχανική στο Πανεπιστήμιο Simón Bolívar και ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στο Yale — το ίδιο ίδρυμα που έχει αναδείξει πλήθος στελεχών της αμερικανικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ. Η είσοδός της στην πολιτική σκηνή της Βενεζουέλας έγινε μέσα από το δίκτυο Súmate, μια ΜΚΟ που υποστήριξε το δημοψήφισμα του 2004 για την αποπομπή του Ούγκο Τσάβες.

Η οργάνωση αυτή χρηματοδοτήθηκε ανοιχτά από την USAID και το National Endowment for Democracy, δύο αμερικανικούς οργανισμούς που χρησιμοποιούνται συχνά για την υποστήριξη «φιλικών» πολιτικών κινημάτων σε χώρες του Νότου. Ήταν η αρχή μιας μακράς σχέσης της Ματσάδο με την Ουάσιγκτον — σχέσης που, όπως αποδείχθηκε, θα καθόριζε τόσο τη δική της πορεία όσο και την τύχη της χώρας της.

Η πολιτικός που κάλεσε σε ξένη στρατιωτική επέμβαση

Το 2014, η Ματσάδο βρέθηκε στο επίκεντρο διεθνούς διαμάχης, όταν ως εκπρόσωπος του Παναμά στον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (OAS) ζήτησε στρατιωτική επέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών στη Βενεζουέλα, με στόχο την ανατροπή της «δικτατορίας Μαδούρο». Η πράξη αυτή της κόστισε την έδρα της στο Κοινοβούλιο και οδήγησε στην απαγόρευση συμμετοχής της σε εκλογές για 15 χρόνια.

Παρά τον αποκλεισμό της, η Ματσάδο παρέμεινε ενεργή, δημιουργώντας ένα πολιτικό δίκτυο που συνδυάζει φιλελεύθερη ρητορική υπέρ των ελευθεριών με έντονο αντικρατισμό και οικονομικό νεοσυντηρητισμό. Το πρόγραμμά της περιλαμβάνει σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις, πλήρη απελευθέρωση των αγορών, αποδυνάμωση των συνδικάτων και «επανένταξη» της χώρας στη διεθνή καπιταλιστική οικονομία. Με λίγα λόγια, ένα θατσερικό μοντέλο εφαρμοσμένο στη Λατινική Αμερική.

Η διεθνής ακροδεξιά σύμμαχος

Η Ματσάδο δεν κρύβει τις ιδεολογικές της συγγένειες. Έχει εκφράσει ανοιχτά τη συμπάθειά της προς τον Ντόναλντ Τραμπ, ενώ τον περασμένο Φεβρουάριο συμμετείχε —μαζί με τον Αργεντινό πρόεδρο Χαβιέρ Μιλέι— στη σύνοδο των ευρωπαϊκών ακροδεξιών κομμάτων στη Μαδρίτη, υπό την αιγίδα του Ισπανού Σαντιάγο Αμπασκάλ και του κόμματός του Vox.

Εκεί παρευρέθησαν επίσης η Μαρίν Λεπέν, ο Βίκτορ Όρμπαν και εκπρόσωποι του ισραηλινού κόμματος Λικούντ, που διατηρεί πλέον καθεστώς «παρατηρητή» στην ευρωδεξιά ομάδα. Οι σχέσεις της Ματσάδο με το Ισραήλ και τον Νετανιάχου είναι στενές, όπως και με την κυβέρνηση του Ελ Σαλβαδόρ, όπου ο Ναγίμπ Μπουκέλε εφαρμόζει ένα σκληρό αυταρχικό μοντέλο «τάξης και ασφάλειας».

Το γεγονός ότι η Επιτροπή Νόμπελ επέλεξε να βραβεύσει μια πολιτικό με τόσο ξεκάθαρες ακροδεξιές διασυνδέσεις προκαλεί ερωτήματα όχι μόνο για τα κριτήρια της επιλογής, αλλά και για την κατεύθυνση που παίρνει πλέον η διεθνής πολιτική σκηνή.

Η κρίση της Βενεζουέλας και το αμερικανικό σχέδιο

Η Βενεζουέλα παραμένει βυθισμένη σε μια πολυεπίπεδη κρίση: πολιτική, οικονομική, κοινωνική. Οι αμερικανικές κυρώσεις των τελευταίων ετών έχουν παραλύσει την παραγωγή πετρελαίου —τη βασική πηγή εσόδων της χώρας— και έχουν προκαλέσει μαζική φυγή πληθυσμού. Περισσότεροι από επτά εκατομμύρια Βενεζουελάνοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, οι περισσότεροι προς τις ΗΠΑ και την Κολομβία.

Η Ουάσιγκτον, με πρόσχημα την «καταπολέμηση του εμπορίου ναρκωτικών», έχει εντείνει την παρουσία της στην Καραϊβική, βομβαρδίζοντας πλοία που —κατά τους Αμερικανούς— μεταφέρουν ναρκωτικά από τη Βενεζουέλα, χωρίς όμως αποδείξεις. Η ρητορική του Τραμπ για «κρίση ασφαλείας» θυμίζει τις προετοιμασίες πριν από την εισβολή στο Ιράκ, και πολλοί αναλυτές φοβούνται πως μια νέα στρατιωτική επέμβαση βρίσκεται στα σκαριά.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η βράβευση της Ματσάδο μοιάζει με πολιτικό μήνυμα στήριξης προς τις δυνάμεις που επιθυμούν την ανατροπή του Μαδούρο με κάθε μέσο.

Από τον Τσάβες στον Μαδούρο: Η φθορά του τσαβισμού

Η κοινωνική βάση που στήριξε τον Ούγκο Τσάβες έχει φθαρεί. Ο Μαδούρο, που διαδέχθηκε τον ιδρυτή του «τσαβισμού», έχει κατηγορηθεί για αυταρχισμό, διαφθορά και απομάκρυνση από τα αρχικά ιδανικά του μπολιβαριανού κινήματος. Οι κυρώσεις των ΗΠΑ και η υπερεξάρτηση από το πετρέλαιο έχουν οδηγήσει σε οικονομική ασφυξία και σε πρωτοφανή πτώση του βιοτικού επιπέδου.

Η Ματσάδο επιχειρεί να εκμεταλλευτεί αυτή τη φθορά, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως φορέα αλλαγής και «δημοκρατικής αναγέννησης». Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη: η πολιτικός αυτή δεν προτείνει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, αλλά την επιστροφή σε ένα νεοφιλελεύθερο καθεστώς, πλήρως συνδεδεμένο με τα αμερικανικά συμφέροντα.

Μια «ειρηνοποιός» με πολεμική ατζέντα

Το Νόμπελ Ειρήνης στη Μαρία Κορίνα Ματσάδο έρχεται σε μια στιγμή όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν αποφασισμένες να αναδιατάξουν τη Λατινική Αμερική. Μετά τη νίκη Μιλέι στην Αργεντινή και τη δεξιά στροφή σε χώρες όπως ο Ισημερινός και το Περού, η βράβευση μιας φιλοαμερικανίδας πολιτικού στη Βενεζουέλα λειτουργεί ως συμβολική επικύρωση της νέας γεωπολιτικής εποχής.

Η ειρωνεία είναι πως η «ειρηνοποιός» έχει καλέσει στο παρελθόν σε πολεμική επέμβαση, έχει συνταχθεί με ακροδεξιές κυβερνήσεις και έχει υποστηρίξει πολιτικές κοινωνικής απορρύθμισης. Πρόκειται, όπως σχολίασε το Venezuelanalysis, για το πρώτο Νόμπελ Ειρήνης που απονέμεται σε πρόσωπο ακριβώς επειδή είναι ακροδεξιό.

Το πολιτικό μήνυμα πίσω από τη βράβευση

Η απόφαση της επιτροπής Νόμπελ δεν είναι τυχαία. Αντανακλά την προσαρμογή των δυτικών θεσμών στη νέα πολιτική πραγματικότητα: την άνοδο της δεξιάς και την απονομιμοποίηση κάθε μορφής αντι-ιμπεριαλισμού. Όπως παλαιότερα η Ουάσιγκτον προώθησε τους «αντικομμουνιστές ήρωες» του Ψυχρού Πολέμου, έτσι σήμερα επενδύει σε «αντι-αυταρχικές φιγούρες» που εξυπηρετούν τα συμφέροντά της.

Η Ματσάδο είναι το ιδανικό πρόσωπο για αυτό το αφήγημα: γυναίκα, αποφασιστική, εκπρόσωπος της αστικής τάξης, υπέρμαχος της «ελεύθερης αγοράς» και, ταυτόχρονα, σύμμαχος των πιο ακραίων δεξιών δυνάμεων του πλανήτη.

Ένα Νόμπελ για την εποχή της ακροδεξιάς

Η απονομή του Νόμπελ Ειρήνης στη Μαρία Κορίνα Ματσάδο σηματοδοτεί ίσως το τέλος μιας εποχής όπου το βραβείο αυτό προσπαθούσε, έστω υποκριτικά, να διαφυλάξει το ηθικό του κύρος. Σήμερα, καθώς η ακροδεξιά επεκτείνεται από την Ευρώπη ως τη Λατινική Αμερική, ακόμη και τα σύμβολα της διεθνούς ειρήνης φαίνεται να υποκύπτουν στη νέα ιδεολογική κανονικότητα.

Η «σιδηρά κυρία» της Βενεζουέλας δεν είναι απλώς μια αντιπολιτευόμενη πολιτικός. Είναι ο καθρέφτης ενός κόσμου που αλλάζει — όπου η «ειρήνη» γίνεται πρόσχημα για επεμβάσεις, και τα βραβεία τιμούν εκείνους που υπόσχονται να φέρουν «δημοκρατία» με τις κάννες των όπλων.

Σε αυτή τη νέα παγκόσμια σκηνή, η Μαρία Κορίνα Ματσάδο δεν είναι το αθώο πρόσωπο της ελπίδας. Είναι το προοίμιο μιας επικίνδυνης επόμενης μέρας για τη Βενεζουέλα — και για τον κόσμο.