NewsEdit Αυτήν την Πέμπτη, στη Στοκχόλμη, τα βλέμματα του παγκόσμιου λογοτεχνικού κοινού στρέφονται στο μεγάλο ερώτημα της χρονιάς: ποιος θα κερδίσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2025;
Είναι η εποχή που οι λάτρεις των βιβλίων, οι μεταφραστές, οι εκδότες, οι βιβλιοπώλες —αλλά και οι ίδιοι οι συγγραφείς— επιχειρούν να προβλέψουν την απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας.
Οι αποδόσεις των στοιχηματικών
Τα προγνωστικά, όπως κάθε χρόνο, δίνουν το δικό τους στίγμα. Η Ladbrokes τοποθετεί στην κορυφή την Κινέζα Can Xue και τον Ούγγρο László Krasznahorkai, με μικρή διαφορά από τους δύο ισπανόφωνους υποψήφιους, τη Μεξικανή Cristina Rivera Garza και τον Ισπανό Enrique Vila-Matas. Πολύ κοντά τους βρίσκονται ο Αυστραλός Gerald Murnane, ο Ρουμάνος Mircea Cărtărescu και ο Αμερικανός Thomas Pynchon.
Σύμφωνα με την ανάλυση του Nicerodds, που διασταυρώνει τις αποδόσεις διαφόρων στοιχηματικών εταιρειών, φαβορί θεωρείται ο Ινδός Amitav Ghosh. Ανάμεσα στους «αιώνιους» διεκδικητές του βραβείου ξεχωρίζουν οι Haruki Murakami, Salman Rushdie, Anne Carson και Jamaica Kincaid, ενώ στις υψηλές θέσεις παραμένουν οι Margaret Atwood, Lyudmila Ulitskaya και η Ελληνίδα Έρση Σωτηροπούλου.
Η γεωπολιτική διάσταση
Οι ισορροπίες γλώσσας και γεωγραφίας παίζουν πάντα ρόλο στις αποφάσεις της Ακαδημίας —και φέτος δεν αποκλείεται να έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα. Ο Σύρος ποιητής Άδωνης εξακολουθεί να θεωρείται διαχρονικός διεκδικητής, ενώ η ισπανόφωνη λογοτεχνία φαίνεται να έχει καιρό να τιμηθεί: έχουν περάσει δεκαπέντε χρόνια από τότε που ο Mario Vargas Llosa (2010) κέρδισε το Νόμπελ, μετά τον Camilo José Cela το 1989. Αν επικρατήσει ο Amitav Ghosh, θα είναι μόλις ο δεύτερος Ινδός συγγραφέας που θα τιμηθεί, μετά τον Rabindranath Tagore το 1913.
Η Ακαδημία και οι ισορροπίες
Η Σουηδική Ακαδημία υπενθυμίζει ότι το Νόμπελ απονέμεται με αποκλειστικά λογοτεχνικά κριτήρια. Η φετινή επιτροπή αποτελείται από έξι μέλη —με πρόεδρο τον Anders Olsson— και περιλαμβάνει τους Ellen Mattsson, Anne Swärd, Steve Sem-Sandberg, Anna-Karin Palm και τον γραμματέα Mats Malm. Τα σκάνδαλα του 2018 έχουν πλέον ξεπεραστεί, ενώ σήμερα παρατηρείται πλήρης ισορροπία φύλων στην επιτροπή αλλά και στους πρόσφατους βραβευμένους.
Η περσινή νικήτρια Han Kang, η πρώτη Νοτιοκορεάτισσα και πρώτη Ασιάτισσα γυναίκα που κατέκτησε το Νόμπελ, απέδειξε —όπως και η Olga Tokarczuk πριν από αυτήν— ότι η ηλικία δεν είναι πλέον καθοριστικός παράγοντας. Οι διαδικασίες επιλογής ξεκινούν κάθε χρόνο τον Ιούνιο, με τα μέλη της επιτροπής να διαβάζουν τα έργα των υποψηφίων έως τα τέλη Αυγούστου. Οι τελικές συνεδριάσεις διεξάγονται τον Σεπτέμβριο, ενώ τα πρακτικά των συζητήσεων θα δημοσιοποιηθούν σε πενήντα χρόνια, όπως επιβάλλει ο κανονισμός. Μέχρι τότε, το μόνο βέβαιο είναι πως αυτήν την Πέμπτη, ένα τηλεφώνημα από τη Σουηδία θα αλλάξει τη ζωή ενός συγγραφέα.
Η παράξενη «μύτη» του Fitzcarraldo
Ένας ακόμα «μάντης» των βραβείων είναι ο βρετανικός εκδοτικός οίκος Fitzcarraldo Editions, που ιδρύθηκε το 2014 από τον Jacques Testard. Παρά τη μικρή του ηλικία, έχει πετύχει το «τζακ ποτ» τέσσερις φορές: Svetlana Alexievich (2015), Olga Tokarczuk (2018), Annie Ernaux (2022) και Jon Fosse (2023). Ο Testard έχει δηλώσει ότι η επιτυχία του οφείλεται περισσότερο στην τύχη παρά σε κάποια μυστική συνταγή, αν και ο ίδιος παρακολουθεί στενά τη διεθνή πορεία των μεταφράσεων και την απήχηση που έχουν οι συγγραφείς στις λογοτεχνικές αγορές της Ευρώπης.
Η πρώτη του επιτυχία ήρθε όταν απέκτησε τα δικαιώματα της Λευκορωσίδας Svetlana Alexievich, λίγο πριν εκείνη τιμηθεί με το Νόμπελ, έχοντας εντοπίσει τη μεγάλη αποδοχή που γνώριζε η γραφή της στη Γαλλία. Καθόλου τυχαίο, αν σκεφτεί κανείς ότι η Γαλλία εξακολουθεί να είναι η χώρα με τα περισσότερα Νόμπελ Λογοτεχνίας (16). Ίσως, λοιπόν, η γαλλική λογοτεχνική σκηνή να λειτουργεί ξανά ως βαρόμετρο για το αποτέλεσμα της φετινής ανακοίνωσης.
Όπως και να έχει, σε λίγες ώρες θα ξέρουμε ποιος θα λάβει εκείνο το ιστορικό τηλεφώνημα από τη Σουηδία — και ποιο βιβλίο θα περάσει στην αιωνιότητα.