NewsEdit Στο Οβάλ Γραφείο, μπροστά στις κάμερες, ο Ντόναλντ Τραμπ υποδέχθηκε τον Ταγίπ Ερντογάν με θερμές χειραψίες και επαίνους — «ένας σκληρός τύπος και τον συμπαθώ», όπως είπε. Όμως πίσω από τα καλωσορίσματα κρύβεται μια πιο σύνθετη πραγματικότητα: ο Αμερικανός πρόεδρος επιχειρεί ταυτόχρονα να ενισχύσει τα αμερικανοτουρκικά εμπορικά και στρατιωτικά δεσμά, να ασκήσει πίεση στη Μόσχα μέσω τρίτων και, ταυτόχρονα, να μετακινήσει τις ευθύνες για τη διαχείριση κρίσεων στην Ευρώπη και στην περιφέρεια.
Η εικόνα ήταν σαφής: δύο ηγέτες που εκφράζουν αμοιβαίο σεβασμό και προτίμηση σε πρόσωπο με «σκληρή» πολιτική. Ο Ερντογάν τόνισε την πρόθεσή του να ανεβάσει τις σχέσεις σε «πολύ διαφορετικό επίπεδο», ενώ ο Τραμπ επανέλαβε την προθυμία του να άρει κυρώσεις — ακόμη και «αμέσως» εάν η συνάντηση πάει καλά. Η ατζέντα περιλάμβανε από τα F-35 και τα F-16 μέχρι το Halkbank και τη Χάλκη, αλλά και περιφερειακά μέτωπα: Συρία, Γάζα και ομήρους.
Στις δημόσιες παρατηρήσεις, το μήνυμα του Τραμπ ήταν διττό: από τη μια έβαλε την Τουρκία υπό πίεση να σταματήσει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου, από την άλλη άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να διευκολύνει αμυνικές εξαγωγές και να άρει κυρώσεις CAATSA. Η τακτική είναι σαφής — συναλλαγή για ουσιαστική αλλαγή συμπεριφοράς.
Συναλλαγές και όπλα: η επιστροφή των F-35 και οι κυρώσεις
Στο επίκεντρο της διπλωματίας βρέθηκαν για ακόμα μία φορά τα μαχητικά. Ο Τραμπ υποστήριξε ότι η Άγκυρα «θα τα καταφέρει» να αγοράσει ό,τι θέλει και άφησε ανοικτό το σενάριο άρσης της απαγόρευσης πώλησης F-35 και άρσης κυρώσεων, εφόσον το επιδιώξει η Τουρκία. Πρόκειται για ένα σαφές μήνυμα προς την τουρκική αμυντική βιομηχανία και προς Ευρώπη και Ρωσία: οι ΗΠΑ μπορούν να ανταλλάξουν πολιτική και οικονομική ευελιξία με γεωστρατηγικές κινήσεις.
Η προσέγγιση αυτή αντανακλά την ευρύτερη στρατηγική του Τραμπ — λιγότερη ιδεολογία, περισσότερη συναλλακτική πολιτική. Η υπόσχεση ή η απειλή άρσης κυρώσεων γίνεται εργαλείο για την προώθηση αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή, αλλά και μέσο πίεσης προς τη Μόσχα: «σταματήστε να αγοράζετε ρωσικό πετρέλαιο» ήταν το σαφές μήνυμα.
“Θα ήθελα να τον δω να σταματά να αγοράζει πετρέλαιο από τη Ρωσία όσο η Ρωσία συνεχίζει αυτή την επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας“, είπε ο Τραμπ για τον Ερντογάν.
Όταν ρωτήθηκε αν είναι διατεθειμένος να κάνει συμφωνία για την πώληση F-35 στην Τουρκία, ο Τραμπ απάντησε: “Πιστεύω ότι θα τα καταφέρει να αγοράσει αυτά που θέλει“.
Επιπλέον, ανέφερε πως θα μπορούσε να άρει τις κυρώσεις κατά της Τουρκίας “πολύ σύντομα“, και πως “αν έχουμε καλή συνάντηση, σχεδόν αμέσως“.
Τα ζητήματα αυτά θα συζητηθούν στις συνομιλίες στο Οβάλ Γραφείο, που θα ακολουθηθούν από γεύμα.
Έντονη ήταν η αναφορά του Τραμπ και στο ζήτημα της Γάζας και των Ισραηλινών ομήρων: “Δεν ξέρω πού βρίσκεται ο Ερντογάν και η Τουρκία αναφορικά με το ζήτημα της Γάζας και πιθανότατα δεν θα χρειαστώ τη μεσολάβηση του Ερντογάν για την επιστροφή των ομήρων στο Ισραήλ. Θέλω να σταματήσει ο πόλεμος άμεσα και όλους τους ομήρους πίσω. Δεν θέλω έναν σήμερα και έναν σε μία εβδομάδα, τους θέλω όλους τώρα”.
Η ελληνική ορθόδοξη εκκλησία βρέθηκε επίσης στο επίκεντρο, με τον Τραμπ να δηλώνει ότι “θα ήθελαν πραγματικά να έχουν κάποια βοήθεια και είπα ότι θα το αναφέρω”.
Ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε από την πλευρά του έτοιμος “να κάνει ό,τι χρειαστεί” σχετικά με την Ελληνορθόδοξη Θεολογική Σχολή της Χάλκης.
Ο Τούρκος πρόεδρος τόνισε μεταξύ άλλων: “Είμαστε έτοιμοι να πάμε τις τουρκοαμερικανικές σχέσεις σε άλλο επίπεδο. Το ζήτημα των F-35, των F-16 και της Halk Bank θα είναι ο πυρήνας της συζήτησής μας”.
Ο Τραμπ δήλωσε εξάλλου ότι θα κάνει μια “μεγάλη ανακοίνωση” σχετικά με τη Συρία, χωρίς όμως να διευκρινίσει τι ακριβώς θα αφορά.
“Αφαίρεσα τις κυρώσεις για να τους αφήσω να ανασάνουν, γιατί αυτές οι κυρώσεις ήταν πολύ αυστηρές, αλλά νομίζω ότι σήμερα θα έχουμε μια μεγάλη ανακοίνωση”, είπε ο Τραμπ απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου.
Αναλυτικότερα, οι δύο ηγέτες ανέφεραν μεταξύ άλλων:
Τραμπ: “Θα φάμε μαζί και θα έχουμε συζήτηση. Θέλουν να αγοράσουν από εμάς F-35 και F-16. Έχω μεγάλο σεβασμό για αυτόν τον άνθρωπο. Έχουμε καλές σχέσεις εδώ και πολύ καιρό. Μας είχε δώσει τον πάστορα Μπράνσον. Είμαι πολύ χαρούμενος που τον πήραμε πίσω. Είμαι πολύ χαρούμενος που βλέπω τον Πρόεδρο της Τουρκίας δίπλα μου”.
Ερντογάν: Στην πρώτη και δεύτερη θητεία του Τραμπ, ζούμε μια διαφορετική πορεία στις σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ. Σήμερα θα συζητήσουμε εκτενώς τα θέματα F-35, F-16 και Halkbank. Όσον αφορά τη Σχολή της Χάλκης, είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ό,τι μας αναλογεί.
Τραμπ: – “Η Μεγάλη Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν εδώ. Είπα ότι θα τους βοηθήσω. Ο άνδρας δίπλα μου είναι πολύ σκληρός. Πολύ σκληρός και κάνει καλά πράγματα στη χώρα του. Σταμάτησαν να αγοράζουν πετρέλαιο από τη Ρωσία. Βλέπουμε ότι ο πόλεμος συνεχίζεται. Η οικονομία τους είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Σκοτώνουν χιλιάδες ανθρώπους χωρίς λόγο. Βλέπουμε ότι η ανθρώπινη ζωή καταστρέφεται. Ο Πούτιν πρέπει να σταματήσει. Θα συζητήσουμε και το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών”.
– “Θα συζητήσουμε για τα F-35. Νομίζω ότι θα πετύχουμε. Συζητάμε πολύ σοβαρά. Υπάρχουν σημαντικά θέματα εδώ. Αυτά θα συζητηθούν επίσης. Αν πραγματοποιήσουμε μια καλή συνάντηση, μπορούμε να άρουμε αμέσως τις κυρώσεις CAATSA”.
– “Η αδράνεια ολόκληρου του NATO απέναντι στη Ρωσία ήταν απογοητευτική. Σε άλλα θέματα έχουν κάνει καλή δουλειά. Πουλάμε όπλα στο NATO. Τα περισσότερα όπλα μας τα πουλάμε τώρα στην Ουκρανία. Αν ήμουν πρόεδρος, αυτός ο πόλεμος δεν θα είχε ξεκινήσει”.
– “Δεν ξέρω τις απόψεις του Ερντογάν για τη Γάζα. Θα τις μάθω. Θα συζητήσουμε για τη Γάζα. Έχουμε κάνει υπέροχες συζητήσεις με ηγέτες της περιοχής. Είμαστε πολύ κοντά σε μια συμφωνία εδώ. Θα απελευθερώσουμε τους ομήρους. Πρέπει να τους σώσουμε. Υπάρχουν 20 ζωντανοί όμηροι. Υπάρχουν επίσης 30 νεκροί όμηροι”.
-“Μπορούν να γίνουν βήματα σχετικά με τη Γάζα. Μπορεί να γίνει σήμερα. Έχουμε καλές συζητήσεις με τη Σαουδική Αραβία. Έχουμε κάνει υπέροχες συζητήσεις με ηγέτες. Θα συζητήσουμε και με το Ισραήλ. Πιστεύω ότι μπορούμε να το κάνουμε. Θέλουμε να σώσουμε τους ομήρους. Θέλουμε να τους πάρουμε όλους τώρα. Υπάρχει και Αμερικανός όμηρος. Θέλουμε να τους πάρουμε όλους μαζί”.
-“Ο Πρόεδρος Ερντογάν απολαμβάνει σεβασμό και από τις δύο πλευρές. Κι εγώ τον σέβομαι. Αγαπά την ουδετερότητα. Είναι πολύ ουδέτερος. Το μόνο που μπορεί να κάνει τώρα είναι να μην αγοράζει πετρέλαιο από τη Ρωσία. Γνωρίζει πολύ καλά τον Πούτιν. Σταμάτησα 7 πολέμους. Νομίζα ότι θα ήταν εύκολο, αλλά έκανα λάθος. Η Ρωσία χρησιμοποίησε όπλα αξίας εκατομμυρίων δολαρίων και δεν κέρδισε τίποτα. Νομίζω ότι πρέπει να σταματήσουν τώρα”.
-“Νομίζω ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν είναι υπεύθυνος για τη Συρία. Αυτός ήταν που έσωσε τη χώρα από τον προηγούμενο ηγέτη. Το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης είναι δικό του. Νομίζω ότι πρέπει να αναγνωριστεί το έργο του.
Πίεση στη Ρωσία — ή μεταφορά βάρους;
Καθώς ο Τραμπ ζητά από την Τουρκία να μειώσει τις ενεργειακές συναλλαγές με τη Ρωσία, ταυτόχρονα αξιολογεί τον Ερντογάν ως παράγοντα που «χαίρει σεβασμού και από τις δύο πλευρές» σε δυναμικές όπως η Ουκρανία. Η ρητορική αυτή έχει διπλή ανάγνωση: από τη μία, χρησιμοποιεί την Τουρκία ως ενδιάμεσο για να ασκήσει πίεση στη Μόσχα και να προωθήσει διαπραγματεύσεις· από την άλλη, στέλνει μήνυμα στην Ευρώπη — αναλάβετε εσείς το βάρος, εμείς (οι ΗΠΑ) θα δώσουμε κίνητρα, όχι απαραίτητα πλήρη δέσμευση.
Η δήλωση ότι ο Ερντογάν «είναι πολύ ουδέτερος» στην ουσία επιβεβαιώνει την αμερικανική τακτική: αξιοποίηση του ρόλου τρίτων για περιορισμένη επιλογή στρατηγικών αποτελεσμάτων, χωρίς να δεσμεύεται πλήρως το ίδιο το αμερικανικό κράτος. Η πρόταση να σταματήσει η Τουρκία τις αγορές από τη Ρωσία είναι σαφής — αλλά η εξάρτηση και τα οικονομικά συμφέροντα της Άγκυρας καθιστούν την εφαρμογή της δύσκολη.
Διπλωματικές συνέπειες για Ευρώπη και ΝΑΤΟ
Η συνάντηση επαναφέρει στο προσκήνιο τον πυλώνα του ερωτήματος: ποιος θα αναλάβει το κόστος της ασφάλειας στην Ευρώπη; Η τακτική του Τραμπ — συνδιαλλαγή με περιφερειακούς παίκτες, υπόσχεση όπλων με αντάλλαγμα γεωπολιτικές κινήσεις, και ταυτόχρονη πίεση για λιγότερη ευθύνη των ΗΠΑ — μπορεί να επιταχύνει την ώθηση της Ευρώπης να αυξήσει το αποτύπωμά της στην άμυνα.
Ταυτόχρονα, η προσέγγιση προς την Τουρκία δημιουργεί ερωτήματα για την ενότητα του ΝΑΤΟ: η Άγκυρα παραμένει κρίσιμος εταίρος, αλλά και ανάχωμα μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Η δυνατότητα άρσης κυρώσεων και η υπόσχεση πωλήσεων όπλων θα ανακουφίσουν την Άγκυρα, όμως ενδέχεται να προκαλέσουν εντάσεις με συμμάχους που βλέπουν διαφορετικά τη σχέση με τη Μόσχα.
Στο τέλος, ο Τραμπ εμφανίζεται ως εκείνος που διαπραγματεύεται: ανταλλάσσει εγγυήσεις και πλεονεκτήματα για πολιτικά και γεωοικονομικά οφέλη, μετατρέποντας την εξωτερική πολιτική σε πεδίο συναλλαγής όπου τα στρατηγικά οφέλη συχνά υπερβαίνουν τις στιβαρές, μακροπρόθεσμες συμμαχίες. Για την Ευρώπη και την Ουκρανία, το ερώτημα παραμένει: θα δεχτούν αυτό το παιχνίδι όρων — ή θα αναζητήσουν αυτόνομες λύσεις;
- Σαρκοζί: Καταδίκη σε φυλάκιση 5 ετών για παράνομη χρηματοδότηση από το καθεστώς Καντάφι
- Τραμπ για Ερντογάν: «Είναι ένας σκληρός τύπος και τον συμπαθώ»
- Τραμπ προς Ευρωπαίους για την Ουκρανία: «Βγάλτε τα πέρα μόνοι σας – Αρκετά ασχολήθηκα!»
- Σύσταση της ΕΚΤ: «Να έχετε μαζί σας μετρητά» – Για τι μας προετοιμάζει;
- Έρχεται ο… κακός μας ο καιρός