NewsEdit Ο μισαναπηρισμός σας είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Και κάνετε τα πάντα για να μην τον δείτε.
Του Αντώνη Ρέλλα*
Στις 2 Σεπτεμβρίου 2025, στην εκπομπή Power Talk του ΣΚΑΪ με παρουσιάστρια την Τατιάνα Στεφανίδου, παρακολουθήσαμε μία ακόμη κανονικοποιημένη προσβολή εναντίον όλων εμάς που ζούμε με βλάβες.
Το θέμα της εκπομπής ήταν τα τροχαία ατυχήματα. Αφορμή, μια οδηγός ακριβού αυτοκινήτου που προκάλεσε σοβαρό ατύχημα στη Θεσσαλονίκη.
Όμως η συζήτηση γρήγορα μετατράπηκε σε θέαμα τρόμου για τις ζωές των αναπήρων.
Διόλου τυχαία, όταν η κουβέντα περιστράφηκε γύρω από την αυστηροποίηση των ποινών, η Στεφανίδου έδωσε τον λόγο σε έναν καλεσμένο από το κοινό, τον αδελφό ενός ανθρώπου που υπέστη σοβαρό τραυματισμό και σήμερα βρίσκεται σε κέντρο αποκατάστασης.
Στημένο σκηνικό.
Στην αναπαράσταση τρόμου και κλειδαρότρυπας επένδυσε η παρουσιάστρια, ώστε να οδηγήσει τη συζήτηση σε ένα βολικό αφήγημα: τη θεωρία της προσωπικής τραγωδίας.
Όταν ο καλεσμένος περιέγραψε την κατάσταση του αδελφού του, η παρουσιάστρια έσπευσε να αναφέρει με έμφαση: «90% αναπηρία!!!!».
Κι αμέσως μετά, η δημοσιογράφος Άρια Καλύβα αναφώνησε εμφατικά τη φράση που σφράγισε όλη την εκπομπή: «ζωντανός-νεκρός».
Ούτε μία αναφορά σε λέξεις όπως «δικαιώματα», «πρόσβαση», «επίπεδο αποκατάστασης στη χώρα», «κοινωνική ένταξη», «αξιοπρέπεια».
Καμία σκέψη ότι ο άνθρωπος αυτός μπορεί να έβλεπε την εκπομπή, να βρίσκεται στο στάδιο της αποδοχής, να παλεύει να ζήσει τη ζωή του, να ξαναμάθει το σώμα του, να ανακτήσει λειτουργικότητα μέσα από νέα δεδομένα.
Όχι. Αυτό που είδε —αν είδε— ήταν τον αδελφό του να μιλά για εκείνον δημόσια, και τις δημοσιογράφους να συνοψίζουν την ύπαρξή του ως δραματική, το ποσοστό της βλάβης του ως ανυπέρβλητο εμπόδιο, τον ίδιο ως ζωντανό-νεκρό.
Κι όμως, δεν ήταν η πρώτη φορά. Ούτε και η τελευταία.
Αυτό το περιστατικό δεν αποτελεί εξαίρεση. Δεν είναι μια «κακή στιγμή» ή ένα «γλωσσικό ολίσθημα».
Είναι μέρος μιας ευρύτερης και βαθιά ριζωμένης μισαναπηρικής ρητορικής, που αντιλαμβάνεται τη βλάβη ως προσωπικό πρόβλημα και τη συνδέει άμεσα με την ανικανότητα, την εξάρτηση, τον αποκλεισμό.
Στον πυρήνα του μισαναπηρισμού βρίσκονται οι αντιλήψεις που ταυτίζουν τη βλάβη με την αναπηρία.
Η προπαγάνδα των ικανών σωμάτων αποσιωπεί τις αναγκαίες δομικές αλλαγές και αρέσκεται στην αναπαραγωγή της εξιδανικευμένης κανονικότητας και του μισαναπηρισμού όταν θεώρει ότι προσφέρει στην «κανονική» κοινωνία.
Στις 10 Μαρτίου 2025, στην πρωινή εκπομπή «Σήμερα» του ίδιου καναλιού, οι Δημήτρης Οικονόμου και Άκης Παυλόπουλος δήλωσαν πως «αν μείνεις ανάπηρος θα ταλαιπωρείσαι σε όλη σου τη ζωή», υπαινισσόμενοι ότι ίσως είναι καλύτερα να πεθάνεις.
Το 2017, ο Ιαβέρης, με τον μανδύα του ειδικού στην οδική ασφάλεια, πρότεινε δημόσια στους γονείς να πηγαίνουν τα παιδιά τους στα νοσοκομεία για να δουν «ζωντανούς-νεκρούς», ανάπηρους «που τρέχουν σάλια» και «ζουν καθηλωμένοι σε καροτσάκια».
Το 2018, η κρατική τηλεόραση προέβαλε διαφήμιση του Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς», όπου η «αναπηρία» παρουσιάστηκε ως τιμωρία και φόβητρο, με μουσική τρόμου και λόγο ενοχής.
Σαν να μην είναι το αρχιτεκτονικό απαρτχάιντ το προβλημα. Σαν να μην είναι το κράτος που μας αποκλείει από την εργασία, την παιδεία, τη δημόσια ζωή. Σαν να είναι η ίδια η βλάβη ο λόγος του κοινωνικού αποκλεισμού — κι όχι η πολιτεία και η κοινωνία που μας αναπηροποιούν.
Την ίδια χρονιά, ο σημερινός υφυπουργός Πολιτισμού Ιάσωνας Φωτήλας δήλωσε, για τον διορισμό ενός ανθρώπου με 92% αναπηρία σε διοικητική θέση σε νοσοκομείο, ότι «δεν πρέπει να βγαίνει από το σπίτι του» και πως «δεν έχει τη δυνατότητα να διοικήσει».
Όλες αυτές οι φράσεις —και κυρίως οι αντιλήψεις πίσω τους— διαμορφώνουν ένα εχθρικό περιβάλλον για το 15% της κοινωνίας.
Μας θέλουν είτε παραδείγματα προς αποφυγήν, είτε χειραγωγήσιμα σύμβολα σε εταιρικές καμπάνιες «κοινωνικής ευαισθησίας».
Η παρουσία μας στον δημόσιο λόγο, στις δουλειές, στις γειτονιές, στην επιθυμία, στην εξουσία — ορίζεται πάντα από μη ανάπηρους.
Εξυπηρετούμε αφήγημα. Παίζουμε τον ρόλο του προειδοποιητικού σήματος. Η ιδιωτικότητά μας διαλύεται, η καθημερινότητά μας αξιολογείται από τα μάτια των «κανονικών».
Παρουσιαζόμαστε σχεδόν πάντα ως άνθρωποι που δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα μόνοι μας.
Αόρατοι αν δεν εξυπηρετούμε κάποιο σκοπό.
Ορατοί μόνο όταν προκαλούμε φόβο, έλεος ή και εμπνευστική πραγμοποίηση.
Σαν να μην είμαστε άνθρωποι που αγαπάμε, που δημιουργούμε, που διεκδικούμε, που αντιστεκόμαστε.
Δεν είμαστε «ζωντανοί-νεκροί».
Είμαστε άνθρωποι. Ανάπηροι άνθρωποι. Και θα μιλάμε. Για τον αδελφό σου. Για τον εαυτό μας. Για όσους/ες/α δεν αντέχουν πια να ζουν σε κοινωνίες που τους αντιμετωπίζουν ως «ήρωες της ζωής».
Είμαστε εδώ.
Και δεν θα σας επιτρέψουμε άλλο να μιλάτε για μας χωρίς εμάς.
Οι βλάβες στα σώματα δεν είναι απαραίτητα συμφορά. Η εξιδανίκευση της κανονικότητας και ο μισαναπηρισμός σας ΕΙΝΑΙ.
*Σκηνοθέτης, ανάπηρος ακτιβιστής
(Αναδημοσίευση από το Facebook)