NewsEdit Ο Ηλίας Πετρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928. Σπούδασε νομικά στη Θεσσαλονίκη και αργότερα τουρκολογία στο Παρίσι, όπου εγκαταστάθηκε οριστικά το 1975. Με πνεύμα ανήσυχο και προκλητικό, αποτέλεσε τον πρώτο Έλληνα λαογράφο που αφιερώθηκε στη μελέτη του κοινωνικού “περιθωρίου” – μια επιλογή πρωτοποριακή και συχνά αμφιλεγόμενη για την εποχή του.
Ο Κόσμος του Περιθωρίου ως Κεντρικός Άξονας του Έργου
Ο Πετρόπουλος ήρθε σε επαφή με ρεμπέτες, αλήτες, πόρνες, ομοφυλόφιλους, φυλακισμένους και άλλους περιθωριακούς ανθρώπους, τους οποίους κατέγραψε με ειλικρίνεια και χωρίς προκαταλήψεις. Τα βιβλία του αναδεικνύουν μια πλευρά της ελληνικής κοινωνίας που η επίσημη ιστορία παραβλέπει, θέτοντας τους ήρωες του περιθωρίου στο επίκεντρο του ερευνητικού του έργου.
Σημαντικά Έργα και Συμβολή στη Λαογραφία
Το ευρύ συγγραφικό του έργο συμπεριλαμβάνει περίπου 80 βιβλία, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν:
- «Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη» (1979), που τον έκανε ευρύτερα γνωστό.
- «Τα ρεμπέτικα τραγούδια» (1968), η πρώτη ρεμπετολογική μελέτη στην Ελλάδα, η οποία παραμένει σημείο αναφοράς στη μελέτη του ρεμπέτικου τραγουδιού και του τρόπου ζωής των «μάγκαδων».
- Άλλα σημαντικά έργα, όπως τα «Καλιαρντά», «Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι», «Το μπουρδέλο», «Θεσσαλονίκη: η μνήμη μιας πόλης», καθώς και τελευταίο του βιβλίο «Ο κουραδοκόφτης» που διατηρεί το γνωστό, ερευνητικό και προκλητικό ύφος του.
Το έργο του άγγιξε θέματα ταμπού όπως το χασίς, η πορνεία, η φυλακή και η σεξουαλικότητα, προσεγγίζοντάς τα με ακαδημαϊκή αυθεντικότητα και ανθρωπιά.
Αντιπαραθέσεις, Λογοκρισία και Φιλοσοφία Ζωής
Η στάση του απέναντι στην εξουσία και το κατεστημένο τον οδήγησε σε τέσσερις δικαστικές διώξεις με αφορμή τον «αναρχικό» και «μηδενιστικό» χαρακτήρα των γραπτών του. Παρά τη λογοκρισία, συνέχισε ακατάπαυστα τη συγγραφική του δράση. Το 1972 πέτυχε να αναγραφεί ως άθεος στην ταυτότητά του, μια πρωτοποριακή πράξη για την εποχή.
Κουρασμένος από το συνεχή διωγμό, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του. Σύμφωνα με τη διαθήκη του αποκαλύπτεται το παράδοξο του χαρακτήρα του: η αποτέφρωση του σώματός του και η ρίψη των στάχτων του στον… υπόνομο.
Πολυπρισματικός Ερευνητής και Καλλιτέχνης
Πέρα από τη λαογραφία, ο Πετρόπουλος ήταν γλωσσολόγος, εικαστικός καλλιτέχνης και φωτογράφος. Εικονογραφούσε ο ίδιος πολλά από τα βιβλία του με σκίτσα και κολλάζ, ενώ δημοσίευσε μονογραφίες για σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους και γελοιογράφους. Επίσης, άφησε μεγάλο ανεκδοτολόγιο και λεξικογραφικά έργα που περιμένουν έκδοση.
Η Κληρονομιά και η Διάρκεια της Επίδρασης
Το έργο του Ηλία Πετρόπουλου αποτελεί μία καθολική ματιά στην ελληνική κοινωνία, όπου καταγράφεται η «λαογραφία του άστεως», η υποκουλτούρα της πόλης και του κοινωνικού περιθωρίου. Η συμβολή του παραμένει πολύτιμη στην κατανόηση των κοινωνικών δομών που συχνά αγνοούνται.
Το 2005 προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ «Ηλίας Πετρόπουλος – Ένας κόσμος υπόγειος», που αναδεικνύει το έργο και τη ζωή του, ενώ συνεντεύξεις και βιβλία για τον ίδιο συνεχίζουν να εμπνέουν και σήμερα.
Αυτή η μεγάλη και πολυδιάστατη προσωπικότητα, με την ακατάβλητη ερευνητική του διάθεση, ενσαρκώνει μία αυθεντική φωνή της ελληνικής πολιτισμικής ιστορίας, που προκάλεσε, προβλημάτισε αλλά και άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στη λαογραφία και την κοινωνική κριτική.
Έργα
_____ Λαογραφικά
(1968) Ρεμπέτικα τραγούδια (Αθήνα. Β΄ έκδοση: Κέδρος, 1972)
(1975) Της φυλακής (Αθήνα: Πλειάς. Β΄ έκδοση: Νεφέλη, 1980)
(1976) Album turc (Παρίσι: Moments)
(1976) La voiture grecque (Παρίσι: Moments)
(1976) Le kiosque grec (Παρίσι: Moments)
(1976) Cages à oiseaux en Grèce (Παρίσι: Moments)
(1979) Υπόκοσμος και Καραγκιόζης (Αθήνα: Γράμματα)
(1979) Ψειρολογία (Αθήνα: Γράμματα)
(1979) Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι (Αθήνα: Γράμματα)
(1980) Το μπουρδέλο (Αθήνα: Γράμματα)
(1984) Τα μικρά ρεμπέτικα (β’ έκδ., Αθήνα: Κέδρος. Επανέκδοση: Νεφέλη, 1990)
(1984) Τα σίδερα. Η λάσπη. Τα μπαστούνια (Αθήνα: Νεφέλη)
(1984) Ιστορία της καπότας (Αθήνα: Νεφέλη)
(1987) Το άγιο χασισάκι (Αθήνα: Νεφέλη)
(1988) Καρέκλες και σκαμνιά (Αθήνα: Νεφέλη)
(1990) Ρεμπετολογία (Αθήνα: Κέδρος)
(1990) Ο μύσταξ (Αθήνα: Νεφέλη)
(1993) Η εθνική φασουλάδα (Αθήνα: Νεφέλη)
(1994) Το Ταντούρι και το μαγκάλι (Αθήνα: Νεφέλη)
(2001) Καπανταήδες και μαχαιροβγάλτες (Αθήνα: Νεφέλη)
Γλωσσολογικά, ονοματολογικά
(1968) Γλωσσάριο των ρεμπέτηδων (ανάτυπο από το Ρεμπέτικα τραγούδια, Αθήνα)
(1971) Καλιαρντά (Αθήνα: Δίγαμμα. Β΄ έκδοση: Πλειάς, 1974. Γ’ έκδοση: Νεφέλη, 1980)
(1995) Ονοματοθεσία οδών και πλατειών (Αθήνα: Πατάκης)
(2002) Παροιμίες του υποκόσμου (Αθήνα: Νεφέλη)
Ενδυματολογικά
(1987) Η φουστανέλα (Αθήνα: Νεφέλη)
(2000) Η τραγιάσκα (Αθήνα: Πατάκης)
____________ Αρχιτεκτονικά κ.λπ.
(1979) The Graves of Greece (Παρίσι: ιδιωτική έκδοση, εκτός εμπορίου)
(1980) Το Μάτι του Βοδιού (Θεσσαλονίκη: Επιμηθέας)
(1981) Το παράθυρο στην Ελλάδα (Αθήνα: Νεφέλη)
(1981) Ελληνικές σιδεριές” (Αθήνα: Νεφέλη)
(1981) Ξυλόπορτες – Σιδερόπορτες (Αθήνα: Νεφέλη)
(1981) Το μπαλκόνι στην Ελλάδα (Αθήνα: Χατζηνικολή)
(1983) Η αυλή στην Ελλάδα (Αθήνα: Φόρκυς)
(2005) Ελλάδος κοιμητήρια (Αθήνα: Κέδρος)
Πεζά και ποίηση
(1972) Σώμα (Θεσσαλονίκη, Τραμ)
(1976) Corps (Paris, Moments)
(1976) Suicide (Paris, Moments)
(1979) Εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη (Αθήνα: Νεφέλη)
(1980) Ποιήματα (Αθήνα: Νεφέλη)
(1983) “Mirror for You” (Paris: Digamma)
(1990) Πτώματα, πτώματα, πτώματα … (Αθήνα: Νεφέλη)
(1991) Η μυθολογία του Βερολίνου (Αθήνα: Νεφέλη)
(1991) Topor: Τέσσερεις Εποχές (Αθήνα: Νεφέλη)
(2004) Ποτέ και Τίποτα (Αθήνα: Νεφέλη)
Διάφορα
(1966) Ελύτης, Μόραλης, Τσαρούχης Αυτοέκδοση. Γ΄ έκδοση: Γράμματα, 1980. Δ΄ έκδοση: Μπαρμπουρνάκης, Θεσσαλονίκη 1980)
(1972) Μνήμη Νίκου Καχτίτση (Αυτοέκδοση)
(1980) Μικρά κείμενα, 1949-1979 (Αθήνα: Γράμματα)
(1980) Salonique: L’Incendie de 1917 (Θεσσαλονίκη: Μπαρμπουνάκης)
(1983) The Jews of Salonica / In Memoriam / Les Juifs de Salonique (Paris: Digamma)
(1985) “A Macabre Song” (Paris: Digamma)
(1992) Άρθρα στην Ελευθεροτυπία (Αθήνα: Πατάκης)
(1993) Κυρίως αυτό (Αθήνα: Νεφέλη)
(1998) Επιστολαί προς Μνηστήν (Αθήνα: Νεφέλη)
(2002) Ο κουραδοκόφτης (Αθήνα: Νεφέλη)
Μεταφράσεις
(1975) Ιωάννου Αποκάλυψις (Αθήνα: Πλειάς. Επανέκδοση: Νεφέλη, 1980)
(1980) Δώδεκα τραγουδάκια από την Παλατινή Ανθολογία (Αθήνα: Νεφέλη)
(1992) Αρετίνου: Ακόλαστα σονέτα (Αθήνα: Νεφέλη)