Ινδία και Κίνα σε νέα φάση προσέγγισης: Στρατηγική ισορροπία απέναντι στις δυτικές πιέσεις

Ο Ναρέντρα Μόντι και ο Σι Τζινπίνγκ συναντήθηκαν στο περιθώριο της Συνόδου του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, ανακοινώνοντας μέτρα για την αποκατάσταση εμπιστοσύνης και τη διεύρυνση της συνεργασίας σε εμπόριο, επενδύσεις και περιφερειακή σταθερότητα.

Ο πρωθυπουργός της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι δήλωσε ότι το Νέο Δελχί είναι αποφασισμένο να βελτιώσει τους δεσμούς του με την Κίνα, σε μια συνάντηση υψηλού συμβολισμού με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ την Κυριακή. Η συνομιλία των δύο ηγετών πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο της διήμερης Συνόδου του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), στην οποία συμμετείχαν και άλλοι ηγέτες από την Ασία και τη Μέση Ανατολή, σηματοδοτώντας μια προσπάθεια σύσφιξης σχέσεων εν μέσω αυξημένων δυτικών πιέσεων.
Η επίσκεψη του Μόντι στην Κίνα είναι η πρώτη εδώ και επτά χρόνια και συμπίπτει με την απόφαση της Ουάσινγκτον να επιβάλει δασμούς 50% σε ινδικά προϊόντα, σε απάντηση στις ενεργειακές συναλλαγές της Ινδίας με τη Ρωσία. Η κίνηση αυτή φαίνεται να λειτουργεί ως καταλύτης για την αναθέρμανση των σινο-ινδικών σχέσεων.

Στρατηγική αυτονομία και εμπορική ισορροπία

Σύμφωνα με ανακοίνωση του ινδικού υπουργείου Εξωτερικών, οι δύο ηγέτες επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για «στρατηγική αυτονομία» και για μια σχέση που δεν θα καθορίζεται από τρίτες χώρες. Ο Μόντι έθεσε ως προτεραιότητα τη μείωση του εμπορικού ελλείμματος με την Κίνα, την προώθηση δίκαιων εμπορικών πρακτικών και τη συνεργασία σε περιφερειακά και παγκόσμια ζητήματα, όπως η τρομοκρατία.
Ο Σι Τζινπίνγκ, από την πλευρά του, τόνισε ότι η SCO έχει πλέον «μεγαλύτερες ευθύνες» για την ενίσχυση της σταθερότητας και της ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή.

Η ατζέντα των συνόρων και η μερική αποκλιμάκωση

Η επαναπροσέγγιση των δύο χωρών περνά μέσα από τη δύσκολη ατζέντα των συνόρων. Ο Μόντι σημείωσε ότι επικρατεί «ειρήνη και σταθερότητα» στα Ιμαλάια, παρά τη σοβαρή στρατιωτική κρίση του 2020 που πάγωσε τη διμερή συνεργασία. Όπως είπε, έχει ήδη υπάρξει πρόοδος στη διαχείριση της συνοριακής γραμμής των 3.800 χιλιομέτρων, αν και απέφυγε να αναφερθεί σε λεπτομέρειες.
Ο Σι υπογράμμισε ότι το ζήτημα των συνόρων δεν πρέπει να καθορίζει συνολικά τη σχέση Κίνας–Ινδίας και προέτρεψε να αντιμετωπίζουν οι δύο χώρες η μία την άλλη ως εταίρο και όχι ως αντίπαλο.

Διπλωματικές χειρονομίες και νέα μέτρα

Σημάδια αποκλιμάκωσης καταγράφονται και σε πρακτικό επίπεδο. Οι δύο χώρες συμφώνησαν να επαναφέρουν τις απευθείας αεροπορικές συνδέσεις που είχαν ανασταλεί από το 2020, ενώ η Κίνα ήρε πρόσφατα περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και άλλων στρατηγικών προϊόντων.
Παράλληλα, Ινδοί προσκυνητές έχουν ξαναρχίσει να επισκέπτονται ινδουιστικούς και βουδιστικούς τόπους στο Θιβέτ, ενώ έχουν αρθεί οι αμοιβαίοι περιορισμοί στις τουριστικές βίζες.

Η πρόκληση των αμερικανικών δασμών και η κινεζική στήριξη

Το Πεκίνο έχει εκφράσει ανοιχτά την αντίθεσή του στους νέους δασμούς που επέβαλε η Ουάσινγκτον στο Νέο Δελχί. Ο Κινέζος πρέσβης στην Ινδία, Σου Φεϊχόνγκ, δήλωσε πρόσφατα ότι η Κίνα «θα σταθεί σταθερά στο πλευρό της Ινδίας» απέναντι σε αθέμιτες εμπορικές πιέσεις. Η στάση αυτή ενισχύει τη στρατηγική επιλογή της Ινδίας να διατηρεί ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με όλα τα μεγάλα κέντρα ισχύος, χωρίς να υποκύπτει σε διπολικές λογικές.

Διαρκείς εντάσεις και μακροπρόθεσμες ανησυχίες

Παρά την αισιοδοξία, η σχέση Πεκίνου–Νέου Δελχί παραμένει εύθραυστη. Το διμερές εμπορικό έλλειμμα έχει εκτιναχθεί σε ιστορικό ρεκόρ 99,2 δισ. δολαρίων, ενώ το σχέδιο κατασκευής ενός γιγαντιαίου κινεζικού φράγματος στο Θιβέτ προκαλεί ανησυχίες στην Ινδία για πιθανή εκτροπή υδάτων του ποταμού Βραχμαπούτρα.
Παράλληλα, η Ινδία εξακολουθεί να φιλοξενεί τον Δαλάι Λάμα, γεγονός που θεωρείται από το Πεκίνο ένδειξη υποστήριξης της θιβετιανής αυτονομίας. Η στενή στρατηγική συνεργασία της Κίνας με το Πακιστάν, παραδοσιακό αντίπαλο της Ινδίας, προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο δυσπιστίας.

Αναζήτηση ισορροπίας στον Παγκόσμιο Νότο

Αναλυτές εκτιμούν ότι η νέα προσέγγιση εντάσσεται σε μια προσπάθεια του Παγκόσμιου Νότου να μειώσει την εξάρτησή του από τις ΗΠΑ και να οικοδομήσει νέες συμμαχίες. «Τόσο η Ινδία όσο και η Κίνα βρίσκονται σε μια μακρά και περίπλοκη διαδικασία επαναπροσδιορισμού της σχέσης τους», υπογραμμίζει ο ειδικός σε σινο-ινδικά ζητήματα Manoj Kewalramani από το think tank Takshashila Institution της Μπανγκαλόρ.
Η προσέγγιση Μόντι–Σι μπορεί να σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας ισορροπίας ισχύος στην Ασία, σε μια περίοδο που οι διεθνείς εμπορικές και γεωπολιτικές εντάσεις βρίσκονται στο ζενίθ.