Η Ελλάδα μπροστά σε δημογραφικό αδιέξοδο: Καταρρέουν οι γεννήσεις – Φεύγουν οι μετανάστες

Ο πληθυσμός της χώρας γηράσκει ταχύτερα από ποτέ, ενώ οι γεννήσεις έχουν μειωθεί δραματικά, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να χάνει σταθερά το δημογραφικό της δυναμικό. Ειδικοί προειδοποιούν ότι χωρίς στοχευμένα μέτρα, ο φαύλος κύκλος θα συνεχιστεί.

Η μείωση των γεννήσεων στην Ελλάδα δεν είναι ένα πρόσφατο φαινόμενο, αλλά ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του 1980, όπως υπενθύμισε μιλώντας στο ΕΡΤNews ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), Βύρωνας Κοτζαμάνης.
«Άτομα που φθάνουν σε αναπαραγωγική ηλικία, όντας λιγότερα, κάνουν λιγότερα παιδιά από τους γονείς τους. Είμαστε σε έναν φαύλο κύκλο που αναπαράγεται. Κάποια στιγμή πρέπει να το δούμε, να το κατανοήσουμε και να πάρουμε μέτρα τα οποία είναι αποτελεσματικά και στοχευμένα», τόνισε χαρακτηριστικά.

Κατακόρυφη μείωση στις γεννήσεις

Ενώ στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 οι γεννήσεις σταθεροποιούνταν γύρω στις 100.000 ετησίως, φέτος αναμένεται να πέσουν κάτω από τις 60.000. Η συρρίκνωση έχει ήδη οδηγήσει σε μείωση του πληθυσμού ηλικίας 0-19, στη συνέχεια των παραγωγικών ηλικιών 20-44, και πλέον και της ομάδας 45-64 ετών.
Η είσοδος οικονομικών μεταναστών μετά το 1990 απλώς επιβράδυνε την πορεία, χωρίς να ανατρέψει την τάση.

Η γήρανση του πληθυσμού

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΔΕΜ, η μόνη ηλικιακή ομάδα που θα αυξηθεί τις επόμενες δεκαετίες είναι οι άνω των 65 ετών. Στις αρχές του 2050 θα αποτελούν πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού, έναντι 24% σήμερα. Αντίθετα, ο συνολικός πληθυσμός της χώρας αναμένεται να μειωθεί κατά 1,3 έως 1,5 εκατομμύρια άτομα την περίοδο 2025-2050, με τη μείωση να προέρχεται κυρίως από τις νεότερες ηλικίες.

Αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων

Το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας επιβεβαιώνει ότι τις επόμενες τρεις δεκαετίες η υπογεννητικότητα και η γήρανση θα ενταθούν, καθώς το ισοζύγιο γεννήσεων/θανάτων παραμένει σταθερά αρνητικό.
Ήδη, μεταξύ 2011 και 2024, η χώρα έχασε σχεδόν 500.000 κατοίκους, εξαιτίας τόσο της μείωσης των γεννήσεων όσο και των αρνητικών μεταναστευτικών ισοζυγίων.

Αρνητικά ρεκόρ στα σχολεία

Μόλις χθες επιβεβαιώθηκε νέο αρνητικό ρεκόρ 15ετίας για τον αριθμό των μαθητών της Α’ Δημοτικού: μόλις 71.181 παιδιά μπαίνουν φέτος στην εκπαιδευτική διαδικασία, έναντι 120.000 το 2010 – μια μείωση που αγγίζει το 41%.
Όπως σημειώνει το Εργαστήριο, «η πρώτη δημοτικού αποτελεί τον δημογραφικό καθρέφτη της χώρας», με τα άδεια θρανία να αποτυπώνουν με τον πιο ηχηρό τρόπο την πληθυσμιακή κρίση.

Μία από τις πιο γερασμένες χώρες της Ευρώπης

Η Ελλάδα καταγράφει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας στην Ε.Ε., με τη διαγενεακή γονιμότητα να κυμαίνεται σε 1,3-1,4 παιδιά ανά γυναίκα – πολύ χαμηλότερα από το όριο αναπαραγωγής (2,07).
Περίπου 1 στις 5 γυναίκες μένει πλέον άτεκνη, ενώ σχεδόν το 23% των Ελλήνων είναι ήδη άνω των 65 ετών. Το 2023, οι ηλικιωμένοι ήταν περίπου 1 εκατομμύριο περισσότεροι από τα παιδιά ηλικίας 0-14 ετών.

Η υπογεννητικότητα δεν είναι απλώς αριθμοί. Είναι μια πραγματικότητα που αποτυπώνεται σε κάθε άδειο θρανίο και σε κάθε μικρό χωριό που χάνει τον πληθυσμό του, καθώς η Ελλάδα βαδίζει ολοένα και πιο έντονα σε μια εποχή δημογραφικής συρρίκνωσης.