NewsEdit Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον θάνατο του Ανδρέα Εμπειρίκου (1901–1975), του ποιητή, πεζογράφου, ψυχαναλυτή και φωτογράφου που επαναπροσδιόρισε το τι σημαίνει «ποιητικός λόγος» στον ελληνικό χώρο.
Στο πρόσωπό του ενώθηκαν η ελληνική παράδοση με τις ευρωπαϊκές πρωτοπορίες, η τρυφερότητα με τη ριζοσπαστικότητα, η επιστήμη της ψυχής με την τέχνη του ονείρου.
Ο Πρώτος Υπερρεαλιστής
Γεννημένος στην πλούσια οικογένεια των Εμπειρίκων στην Μπράιλα της Ρουμανίας και μεγαλωμένος σε μια ατμόσφαιρα αστικής ευμάρειας, ο Ανδρέας Εμπειρίκος σπούδασε φιλοσοφία και λογοτεχνία στη Σορβόννη, πριν στραφεί στην ψυχανάλυση στο Παρίσι υπό την καθοδήγηση του Ρενέ Λαφόν. Ήταν το πρώτο πρόσωπο που έφερε την ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόυντ στην Ελλάδα με πρακτική εφαρμογή.
Το 1935 δημοσίευσε το “Ύψιλον το Πρώτον”, μια ποιητική συλλογή που ξάφνιασε και σκανδάλισε με την έντονη εικονοπλασία, τη γλωσσική ελευθερία και τον ανοιχτό ερωτισμό της. Ήταν το πρώτο υπερρεαλιστικό έργο γραμμένο στα ελληνικά. Εκείνη τη χρονιά, ο Εμπειρίκος έγινε και ομιλητής στην πρώτη δημόσια παρουσίαση του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, με τον διάσημο λόγο του «Περί σουρρεαλισμού» στο θέατρο Άλφα.
Η Λογοτεχνία Ως Ποταμός Συνείδησης
Η λογοτεχνική του δημιουργία δεν περιορίστηκε στην ποίηση. Το “Ο Μέγας Ανατολικός”, ένα έργο-μύθος της νεοελληνικής γραμματείας, είναι ένα έπος ερωτισμού, ελευθερίας και φαντασίας. Το έγραψε από το 1940 έως τον θάνατό του, χωρίς ποτέ να το δημοσιεύσει όσο ζούσε. Η πρώτη έκδοση ήρθε μόλις το 1990. Χιλιάδες σελίδες, οργανωμένες ως ένα αέναο αφήγημα πάνω σε ένα φανταστικό υπερωκεάνιο, όπου όλα είναι δυνατά και κανένα πάθος δεν λογοκρίνεται.
Στο έργο του Εμπειρίκου, ο λόγος αποκτά ρυθμό, ροή, εκρηκτικότητα, δίχως να εγκλωβίζεται στη λογική. Η γλώσσα λειτουργεί ως όχημα για το ασυνείδητο, τον εσωτερικό μονόλογο, την αυτόματη γραφή – βασικές αρχές του υπερρεαλισμού που ο ίδιος υπηρέτησε με συνέπεια.
Ψυχανάλυση, Φωτογραφία, Επανάσταση
Παράλληλα με την ποιητική και πεζογραφική του πορεία, ο Εμπειρίκος υπήρξε ο πρώτος ψυχαναλυτής στην Ελλάδα. Εφάρμοσε στην πράξη τις θεωρίες του Φρόυντ σε μια κοινωνία που δεν είχε ακόμη συμφιλιωθεί με την ιδέα της ψυχικής ερμηνείας.
Αλλά και στη φωτογραφία άφησε πίσω του ένα εντυπωσιακό έργο. Με την κάμερά του, ο Εμπειρίκος κατέγραφε καθημερινές σκηνές, πρόσωπα και τοπία με ποιητικό βλέμμα. Οι φωτογραφίες του –μερικές απλές, άλλες αποκαλυπτικά υπαινικτικές– λειτουργούν ως σιωπηλές ποιητικές καταγραφές.
Πολιτικά, υπήρξε σύνθετος. Συμμετείχε στην Αντίσταση, αλλά δεν εντάχθηκε ποτέ οργανωμένα σε κόμματα. Αντιστάθηκε στις κατηγοριοποιήσεις. Οραματιζόταν έναν κόσμο όπου «το ψωμί, η δικαιοσύνη και ο έρωτας» θα ήταν ελεύθερα και για όλους.
Η Κληρονομιά Του
Ο Εμπειρίκος δεν ήταν απλώς ένας συγγραφέας. Ήταν καταλύτης. Άνοιξε τον δρόμο για τις επόμενες γενιές ποιητών και συγγραφέων να πειραματιστούν, να απελευθερώσουν τη γλώσσα, να δουν την τέχνη ως πράξη ψυχικής και κοινωνικής χειραφέτησης.
Σήμερα, 50 χρόνια μετά τον θάνατό του, ο λόγος του παραμένει ανατρεπτικός. Το έργο του –άλλοτε παρεξηγημένο, άλλοτε δοξασμένο– στέκει ως υπενθύμιση ότι η λογοτεχνία δεν είναι μόνο στοχασμός, αλλά και πράξη απελευθέρωσης.
Όπως έγραψε ο ίδιος:
«Μη φοβάστε. Η ζωή είναι εδώ. Και είναι γυμνή. Και όμορφη.»
- Πόσο επικίνδυνο είναι το λογισμικό της Palantir;
- Ανδρέας Εμπειρίκος: 50 Χρόνια Από Τον Θάνατο Του Πρωτοπόρου Του Υπερρεαλισμού Στην Ελλάδα
- Αισιοδοξία για τον 15χρονο Δημήτρη: Αποσωληνώθηκε και επικοινωνεί μετά τη μεταμόσχευση ήπατος στο Τορίνο
- Νικητής στο Ουγγρικό Γκραν Πρι η… στρατηγική: McLaren και Νόρις στην κορυφή, Ferrari εκτός βάθρου
- Οι δασμοί Τραμπ ως όπλο γεωπολιτικής πίεσης και εκβιασμών