NewsEdit Διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, αντιδράσεις από Ε.Ε. και G7, φόβοι για εκτροπή από το κράτος δικαίου και πλήγμα στην πορεία ένταξης της Ουκρανίας στην Ε.Ε.
Συγκέντρωση εξουσιών υπό τον πρόεδρο Ζελένσκι
Τη μεγαλύτερη πολιτική κρίση από την έναρξη της ρωσικής εισβολής αντιμετωπίζει η ουκρανική κυβέρνηση, μετά την ψήφιση αμφιλεγόμενου νομοσχεδίου που μεταφέρει τον έλεγχο των βασικών θεσμών αντιμετώπισης της διαφθοράς της χώρας στο προεδρικό περιβάλλον. Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι υπέγραψε το βράδυ της Τρίτης νόμο που δίνει υπερεξουσίες στον γενικό εισαγγελέα —διορισμένο από τον ίδιο— επαναφέροντας υπό τον άμεσο έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς (NABU) και την Ειδική Εισαγγελία (SAPO).
Η κίνηση προκάλεσε άμεσα κύμα αντιδράσεων εντός και εκτός Ουκρανίας, με εκατοντάδες πολίτες να κατεβαίνουν στους δρόμους του Κιέβου και άλλων πόλεων για πρώτη φορά από την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022.
Καταγγελίες για αποδυνάμωση της ανεξαρτησίας των θεσμών
Το νέο θεσμικό πλαίσιο επιτρέπει στον γενικό εισαγγελέα να έχει πλήρη πρόσβαση σε υποθέσεις διαφθοράς, να δίνει εντολές στους ερευνητές του NABU, να μεταφέρει φακέλους υποθέσεων και ακόμη και να κλείνει έρευνες. Όπως προειδοποίησε η ίδια η NABU μέσω ανακοίνωσής της, «η υιοθέτηση του νόμου καταστρέφει την ανεξαρτησία του θεσμικού πλαισίου κατά της διαφθοράς και μετατρέπει τις ανεξάρτητες υπηρεσίες σε τμήματα της Γενικής Εισαγγελίας».
Οι επικριτές του Ζελένσκι υποστηρίζουν ότι με τον νέο νόμο, ο έλεγχος επί των υπηρεσιών περνά σε έναν πολιτικά διορισμένο αξιωματούχο, τον γενικό εισαγγελέα Ρουσλάν Κραβτσένκο, στενό συνεργάτη του προέδρου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αντικειμενικότητα και αμεροληψία των ερευνών.
Αντιδράσεις από Ε.Ε. και G7: «Σημαντική οπισθοδρόμηση»
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις. Η Επίτροπος Διεύρυνσης της Ε.Ε. Μάρτα Κος χαρακτήρισε την ψήφιση του νόμου «σοβαρό βήμα προς τα πίσω», επισημαίνοντας πως «η ανεξαρτησία των θεσμών NABU και SAPO είναι κρίσιμη για την πορεία ένταξης της Ουκρανίας στην Ε.Ε.».
Ανάλογες προειδοποιήσεις εξέφρασαν ο Επίτροπος Άμυνας της Ε.Ε. Αντριους Κουμπίλιους, ο Γάλλος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μπενζαμέν Αντάντ, το γερμανικό ΥΠΕΞ, ο Ολλανδός ΥΠΕΞ και πρέσβεις των G7, που δήλωσαν «σοβαρά ανήσυχοι» και ζήτησαν διευκρινίσεις από την ουκρανική ηγεσία.
«Η εμπιστοσύνη μεταξύ ενός έθνους που πολεμά και της ηγεσίας του είναι πιο σημαντική από κάθε σύγχρονο όπλο», τόνισε χαρακτηριστικά ο Κουμπίλιους, προειδοποιώντας ότι ένα μόνο λάθος μπορεί να καταστρέψει όσα χτίστηκαν με κόπο.
Αντίσταση από την κοινωνία και την αντιπολίτευση
Στη δημόσια σφαίρα, προσωπικότητες όπως ο Σέρχιι Πρίτουλα, γνωστός υποστηρικτής των ενόπλων δυνάμεων, χαρακτήρισαν τη νομοθετική μεταρρύθμιση «προδοσία» της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας. Την ίδια ώρα, βουλευτές της αντιπολίτευσης προαναγγέλλουν νομοθετικές και νομικές πρωτοβουλίες για την ανατροπή του νόμου, μεταξύ άλλων με προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο και διεθνή παρέμβαση από την Ε.Ε., το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα.
Η απάντηση Ζελένσκι: «Καμία ρωσική επιρροή»
Σε βιντεοσκοπημένο διάγγελμά του, ο Ουκρανός πρόεδρος υπερασπίστηκε την απόφαση, υποστηρίζοντας ότι το αντιδιαφθορά σύστημα χρειάζεται «εκκαθάριση από ρωσική επιρροή», επικαλούμενος πρόσφατες έρευνες της SBU κατά στελεχών της NABU. Τόνισε πως στόχος είναι η επιτάχυνση των ερευνών και η απονομή δικαιοσύνης χωρίς καθυστερήσεις.
Ωστόσο, ανεξάρτητοι παρατηρητές επισημαίνουν πως οι κατηγορίες περί ρωσικών διασυνδέσεων είναι ασαφείς και μοιάζουν περισσότερο με πρόσχημα για την αποδυνάμωση των υπηρεσιών. «Δεν μπορεί η υποψία να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για την εκτροπή ενός ολόκληρου θεσμού», απάντησε η NABU.
Ανησυχίες για τα ευρωπαϊκά κριτήρια και τη χρηματοδότηση
Η μεταρρύθμιση αγγίζει τον πυρήνα των δεσμεύσεων της Ουκρανίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους διεθνείς δωρητές της, καθώς η λειτουργία ενός αποτελεσματικού και ανεξάρτητου μηχανισμού κατά της διαφθοράς αποτελεί θεμελιώδη όρο τόσο για την ενταξιακή πορεία όσο και για τη συνέχιση της οικονομικής βοήθειας.
Οι υπηρεσίες NABU και SAPO ιδρύθηκαν μετά την επανάσταση του Μαϊντάν το 2014 και έχουν έκτοτε πρωτοστατήσει στην αποκάλυψη σκανδάλων με υψηλόβαθμους αξιωματούχους, ιδιαίτερα μετά την εισβολή του 2022. Οι πρόσφατες διώξεις κατά κορυφαίων ακτιβιστών κατά της διαφθοράς έχουν εντείνει τις ανησυχίες για χρήση των θεσμών ως εργαλείο πολιτικής εκδίκησης.
Η πιο επικίνδυνη καμπή για το κράτος δικαίου;
Δυτικοί διπλωμάτες εκτιμούν πως η Ουκρανία διανύει την «πιο επικίνδυνη στιγμή» για την ανεξαρτησία των θεσμών της. Το προηγούμενο διάστημα, η κυβέρνηση έχει κατηγορηθεί για πολιτικές παρεμβάσεις στις διαδικασίες διορισμού διευθυντών και εισαγγελέων, παρακάμπτοντας διεθνώς επιτηρούμενες διαδικασίες.
Ερωτήματα εγείρονται πλέον και για τη γενικότερη πορεία εκδημοκρατισμού της χώρας εν καιρώ πολέμου. Αν και το Κίεβο παραμένει πολιτικός και ηθικός σύμμαχος της Δύσης απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα, η ισορροπία μεταξύ εθνικής ασφάλειας και κράτους δικαίου αποδεικνύεται εύθραυστη.
Το στοίχημα της αξιοπιστίας και της ευρωπαϊκής προοπτικής
Η Ουκρανία διανύει κρίσιμο σταυροδρόμι, τόσο στο μέτωπο του πολέμου όσο και στο εσωτερικό πολιτικό της τοπίο. Η διατήρηση της διεθνούς εμπιστοσύνης και η προσήλωση στις αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας αποτελούν όχι απλώς προϋποθέσεις για την ευρωπαϊκή της προοπτική, αλλά και θεμέλια για τη δημοκρατική της επιβίωση.
Το διακύβευμα, όπως καταγράφεται τις τελευταίες ημέρες, ξεπερνά κατά πολύ τον έλεγχο των θεσμών για τη διαφάνεια και κατά της διαφθοράς. Αγγίζει την καρδιά του τι σημαίνει σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος δικαίου, ακόμη και μέσα σε συνθήκες πολέμου.
- Σύγκρουση Τιτάνων: Ο Τραμπ στρέφεται κατά του Μέρντοχ αλλά κρατά τη βάση του Fox στο πλευρό του
- Πολιτική θύελλα στην Ουκρανία: Ο Ζελένσκι περνά νόμο που θέτει υπό έλεγχο αρχές κατά της διαφθοράς
- Μητσοτάκης: Το νερό μένει δημόσιο – Ολιστικό σχέδιο κατά της λειψυδρίας
- Οργισμένη αντίδραση της Μαρίας Καρυστιανού για την παραπομπή Καραμανλή μόνο για πλημμέλημα
- Amy Winehouse: Σαν σήμερα σβήνει ένα από τα μεγαλύτερα ταλέντα του 21ου αιώνα