Ισραηλινός ιστορικός κατηγορεί το Ισραήλ για γενοκτονία στη Γάζα

Ο διεθνούς φήμης μελετητής του Ολοκαυτώματος, Όμερ Μπάρτοβ, μιλά στους New York Times για την «αλλαγή πλεύσης» στην εκτίμησή του για τις επιχειρήσεις στη Γάζα, εξηγεί γιατί θεωρεί πως συντελείται γενοκτονία και προβλέπει ένα σκοτεινό μέλλον για το Ισραήλ και τις εβραϊκές κοινότητες διεθνώς.

Ο Όμερ Μπάρτοβ, Ισραηλινός ιστορικός με ειδίκευση στο Ολοκαύτωμα και τη μελέτη των γενοκτονιών, δεν είναι ούτε ακτιβιστής ούτε πολιτικός. Υπηρέτησε ως νεαρός αξιωματικός του ισραηλινού στρατού στη Γάζα και μεγάλωσε σε ένα σιωνιστικό, πατριωτικό σπίτι. Όταν, έναν μήνα μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, δημοσίευσε άρθρο λέγοντας ότι «δεν υπάρχει ακόμα απόδειξη γενοκτονίας», στόχος του ήταν να προειδοποιήσει. «Ήλπιζα ότι κάποιος στην Ουάσιγκτον θα έπαιρνε το μήνυμα», λέει τώρα.

Σήμερα, όμως, δηλώνει κατηγορηματικά: αυτό που κάνει το Ισραήλ στη Γάζα είναι γενοκτονία. Και εξηγεί γιατί πιστεύει ότι δεν πρόκειται απλώς για πόλεμο κατά της Χαμάς, αλλά για μια επιχείρηση εξόντωσης του παλαιστινιακού πληθυσμού «ως συλλογική οντότητα».

Η πρόθεση, τα μέσα και ο ορισμός της γενοκτονίας

Ο Μπάρτοβ παραπέμπει στον ορισμό του όρου «γενοκτονία» που διατύπωσε ο Πολωνοεβραίος νομικός Ραφαέλ Λέμκιν, ο οποίος θεμελίωσε τη σχετική διεθνή σύμβαση. Η γενοκτονία, εξηγεί, δεν είναι απλώς η σφαγή: είναι η πρόθεση εξάλειψης μιας ομάδας, όχι ατομικά αλλά ως σύνολο — εθνικό, θρησκευτικό, φυλετικό.

Κατά τον ίδιο, οι ισραηλινές δηλώσεις για «ανθρώπινα ζώα» και «καμία διάκριση στον άμαχο πληθυσμό», η συστηματική καταστροφή υποδομών, η στέρηση νερού και τροφής και η αδυναμία επανασύνθεσης ταυτότητας από τα θύματα, στοιχειοθετούν την πρόθεση και την υλοποίηση του εγκλήματος. «Αυτό δεν είναι πόλεμος μόνο κατά της Χαμάς. Είναι καταστροφή της Γάζας ως βιώσιμου τόπου», τονίζει.

Αντίλογος και ο ρόλος της προπαγάνδας

Ο Μπάρτοβ απαντά και στους επικριτές του. Όχι, λέει, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η επίθεση της Χαμάς ως άλλοθι για γενοκτονία. Και όχι, η επίκληση της ανάγκης για εξόντωση μιας «τρομοκρατικής οργάνωσης» δεν νομιμοποιεί τη μαζική εξόντωση αμάχων. Ακόμη και η υπόθεση ότι η Χαμάς θα παραδοθεί δεν οδηγεί, σύμφωνα με τον ίδιο, στη λήξη της ισραηλινής επιχείρησης. «Το μόνο που εμποδίζει τον ισοπεδωτισμό είναι οι Ισραηλινοί όμηροι», λέει.

Παραλληλίζει μάλιστα την ισραηλινή στάση με τους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ και της Βρετανίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκεί, σημειώνει, οι σύμμαχοι προχώρησαν σε ανοικοδόμηση και συμφιλίωση μετά τον πόλεμο. «Το Ισραήλ δεν έχει καμία τέτοια πρόθεση για τη Γάζα», λέει.

Από την κατοχή στη διαφθορά της κοινωνίας

Η προσωπική εμπειρία του ως στρατιώτη στη Γάζα, τη δεκαετία του ’70, τον σημάδεψε βαθιά. «Ήμουν 20 χρονών, έβλεπα στα μάτια τον φόβο και τη δυσπιστία, και ένιωθα πως δεν με ήθελαν εκεί. Ήμασταν οι κατακτητές», λέει. Η κατοχή, επιμένει, διαβρώνει τους στρατιώτες και ολόκληρη την κοινωνία. «Οι στρατιώτες είναι φυσιολογικοί νέοι — αλλά την προηγούμενη μέρα μπορεί να διέρρηξαν σπίτια ή να τρομοκράτησαν παιδιά. Αυτό είναι η κατοχή».

Και αυτό, προσθέτει, είναι και προπομπός της γενοκτονίας: η βαθμιαία απανθρωποποίηση του άλλου. «Όταν λες ότι δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα, ότι είναι απλώς “οι άλλοι”, τότε το έδαφος έχει προετοιμαστεί», προειδοποιεί.

«Ποτέ ξανά» — αλλά για ποιον;

Ως ιστορικός του Ολοκαυτώματος, ο Μπάρτοβ αμφισβητεί βαθιά την ιδέα ότι η διδασκαλία της γενοκτονίας «καθιστά τους ανθρώπους πιο ηθικούς». Η ισραηλινή ερμηνεία του Ολοκαυτώματος, όπως λέει, δεν ήταν ποτέ πανανθρώπινη: ήταν εθνοκεντρική και αμυντική. Και τώρα, πιστεύει, η «ηθική παρακαταθήκη» του Ολοκαυτώματος έχει εξαντληθεί.

«Όταν το Ισραήλ επικαλείται το Άουσβιτς για να νομιμοποιήσει τη Γάζα, χάνει κάθε ηθικό έρεισμα», λέει. Επιπλέον, καταγγέλλει τη σιωπή πολλών εβραϊκών θεσμών που, ενώ διακήρυτταν το “ποτέ ξανά”, παραμένουν σιωπηλοί για τη Γάζα. «Αυτό υπονομεύει το κύρος τους», λέει. Και ίσως σημάνει και το τέλος ενός παγκόσμιου διαλόγου για τη μνήμη του Ολοκαυτώματος ως παγκόσμιο μάθημα.

Ο κίνδυνος για το Ισραήλ και τις εβραϊκές κοινότητες

Για τον Μπάρτοβ, το πολιτικό μέλλον του Ισραήλ είναι δυσοίωνο. Βλέπει μια χώρα που διολισθαίνει σε αυταρχισμό, με όλο και λιγότερη δημοκρατία και ανοχή. Η διεθνής ατιμωρησία που απολαμβάνει, κυρίως από τις ΗΠΑ και τη Δύση, εντείνει τον κίνδυνο. Και προειδοποιεί: η παγκόσμια αποξένωση του Ισραήλ θα έχει επιπτώσεις και στις εβραϊκές κοινότητες, καθώς η κρατική πολιτική ταυτίζεται με την παγκόσμια εβραϊκότητα. Αυτό, λέει, μπορεί να εντείνει και τα φαινόμενα αντισημιτισμού.

Από τη διάλυση στη συμφιλίωση;

Παρά τις ζοφερές προβλέψεις, ο Μπάρτοβ δεν αποκλείει μια θετική έκβαση στο μέλλον — αλλά μόνο εφόσον υπάρξει κάθαρση. «Όπως η Γερμανία και η Νότια Αφρική, έτσι και το Ισραήλ μπορεί να αλλάξει. Αλλά πρέπει πρώτα να υπάρξει μια διαδικασία αλήθειας και συμφιλίωσης», λέει. Και αυτή θα πρέπει να πάει πίσω, μέχρι το 1948, στην ίδια τη γένεση της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης.

«Μου ραγίζει την καρδιά»

Το Ισραήλ, παρά τα πάντα, παραμένει η πατρίδα του. «Έχω φίλους, συγγενείς, αγαπώ τη χώρα αυτή», λέει. Και παρότι δηλώνει υποστηρικτής του δικαιώματος των Εβραίων στην αυτοδιάθεση, απορρίπτει τον σημερινό αυταρχικό σιωνισμό. «Δεν μπορώ να υποστηρίξω αυτό που έχει γίνει σήμερα το Ισραήλ», λέει, «και αυτό μου ραγίζει την καρδιά».