Ντέιβιντ Γουόρκ Γκρίφιθ: Ο Πατριάρχης του Αφηγηματικού Κινηματογράφου και η Πολυσχιδής Κληρονομιά του

Ο Ντέιβιντ Γουόρκ Γκρίφιθ αποτελεί έναν από τους θεμελιωτές και πρωτοπόρους σκηνοθέτες του κινηματογράφου, ο οποίος με τις καινοτόμες τεχνικές και τη δημιουργική του ματιά έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης κινηματογραφικής αφήγησης.

Η συμβολή του στην 7η Τέχνη είναι τεράστια, καθώς ανέβασε το μέσο σε νέα επίπεδα, επηρεάζοντας βαθιά όλους τους μετέπειτα δημιουργούς.

Ο Γκρίφιθ: Ο Πατριάρχης του Αφηγηματικού Σινεμά

Γεννημένος το 1875, είκοσι χρόνια πριν από την προβολή του πρώτου φιλμ των αδελφών Λιμιέρ, ο Γκρίφιθ θεωρείται ο πατέρας του αφηγηματικού κινηματογράφου. Παρά τις αμφιλεγόμενες πτυχές της καριέρας του, κυρίως λόγω της ταινίας του «Η Γέννηση Ενός Έθνους» (1915), που υμνεί την Κου Κλουξ Κλαν και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, το έργο του είναι γεμάτο από πρωτοποριακές τεχνικές που καθόρισαν το κινηματογραφικό αλφάβητο.

Ταινίες του Γκρίφιθ αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για μεγάλους δημιουργούς όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, που τον αποκαλούσε «δάσκαλο όλων μας», ο Σεργκέι Αϊζενστάιν, αλλά και οι Ρενουάρ, Χίτσκοκ, Κινγκ Βίντορ, Ντράγιερ και Κιούμπρικ, οι οποίοι επαίνεσαν το έργο και την επιρροή του.

Από τα Πρώτα Βήματα στον Θεατρικό και Κινηματογραφικό Χώρο

Ο Γκρίφιθ γεννήθηκε σε αγρόκτημα στο Κεντάκι και μεγάλωσε σε μια οικογένεια που αντιμετώπισε οικονομικές δυσκολίες μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του. Αποχώρησε από το σχολείο για να στηρίξει την οικογένειά του και ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός σε περιοδεύοντες θιάσους, πριν εισέλθει στον κινηματογράφο το 1908 ως κομπάρσος.

Γρήγορα ανέλαβε σκηνοθετικές ευθύνες, γυρίζοντας δεκάδες ταινίες μικρού μήκους μέσα σε ένα χρόνο. Εκεί ανέπτυξε καινοτόμες τεχνικές, όπως η διασταυρούμενη τομή, που επέτρεπε την παράλληλη αφήγηση δύο ιστοριών, μια μέθοδος που έγινε θεμέλιο της κινηματογραφικής γλώσσας.

Η Καλιφόρνια και η Μεταμόρφωση του Χόλιγουντ

Μετακομίζοντας στην Καλιφόρνια, ο Γκρίφιθ βρέθηκε σε ένα μικρό χωριό που σύντομα θα γινόταν η Μέκκα του κινηματογράφου: το Χόλιγουντ. Το 1915 παρουσίασε την επική ταινία «Η Γέννηση Ενός Έθνους», διάρκειας τριών ωρών, μια παραγωγή με υψηλό κόστος και πρωτοποριακές τεχνικές, όπως πανοραμικές λήψεις, γκρο πλαν, νυχτερινά πλάνα και κοφτερό μοντάζ.

Η ταινία αφηγείται την ιστορία δύο οικογενειών στον Αμερικανικό Εμφύλιο και τη δημιουργία της Κου Κλουξ Κλαν, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις λόγω των ρατσιστικών της μηνυμάτων και της απουσίας μαύρων ηθοποιών, με λευκούς βαμμένους να υποδύονται τους μαύρους ρόλους. Παρά τις αντιδράσεις, η ταινία σημείωσε τεράστια εισπρακτική επιτυχία, ξεπερνώντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ.

Η «Μισαλλοδοξία»: Η Απάντηση στον Κόσμο

Το 1916, ο Γκρίφιθ παρουσίασε το αριστούργημά του «Μισαλλοδοξία», μια υπερπαραγωγή διάρκειας 3,5 ωρών που εξερευνούσε την ανθρώπινη φύση και την αδυναμία της απέναντι στη μισαλλοδοξία μέσα από τέσσερις παράλληλες ιστορίες διαφορετικών εποχών. Παρότι η ταινία ήταν τεχνικά άρτια και σκηνοθετικά μαγευτική, δεν βρήκε ανταπόκριση στο κοινό της εποχής, που βίωνε τις επιπτώσεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η παραγωγή της ήταν εντυπωσιακή, με χιλιάδες κομπάρσους και σκηνικά που έφταναν σε ύψος τα 100 μέτρα, ενώ η σκηνοθετική μαεστρία του Γκρίφιθ φάνηκε στα ανοιχτά πλάνα που κορυφώνονταν με συγκλονιστικά γκρο πλαν σε πρόσωπα.

Η Οικονομική Καταστροφή και η United Artists

Η αποτυχία της «Μισαλλοδοξίας» οδήγησε σε οικονομική καταστροφή τον Γκρίφιθ και στην απομάκρυνσή του από τα μεγάλα στούντιο. Μαζί με θρύλους όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, η Μαίρη Πίκφορντ και ο Ντάγκλας Φέρμπανκς ίδρυσε την ανεξάρτητη εταιρεία παραγωγής United Artists, που άλλαξε το τοπίο του αμερικανικού κινηματογράφου.

Παρά την αρχική επιτυχία της εταιρείας, ο Γκρίφιθ αποχώρησε και γύρισε μερικές ακόμη ταινίες, όπως το «Η Κυρία των Πεζοδρομίων» (1929) και «Ο Αβραάμ Λίνκολν» (1930), που όμως δεν σημείωσαν μεγάλη επιτυχία, οδηγώντας τον σε αποχώρηση από το χώρο.

Η Τελευταία Τιμή και Η Κληρονομιά του

Παρά την παρακμή του, ο Γκρίφιθ τιμήθηκε με Ειδικό Όσκαρ για την προσφορά του στον κινηματογράφο. Πέθανε το 1948, μόνος στο λόμπι ενός ξενοδοχείου στο Λος Άντζελες. Η κληρονομιά του όμως παραμένει ζωντανή, με το Βραβείο Ντ. Γ. Γκρίφιθ να αποτελεί ύψιστη τιμητική διάκριση στην αμερικανική κινηματογραφία, αν και το 1999 η Ένωση Αμερικάνων Σκηνοθετών μείωσε την ονομασία του βραβείου, επικαλούμενη τον αμφιλεγόμενο χαρακτήρα της «Γέννησης Ενός Έθνους».

Η Διττή Φύση ενός Οραματιστή

Η «κατάρα» της «Γέννησης Ενός Έθνους» ακολούθησε τον Γκρίφιθ και μετά θάνατον, όμως η επιρροή του ως οραματιστή και πρωτοπόρου σκηνοθέτη είναι αδιαμφισβήτητη. Χωρίς εκείνον, το σινεμά ίσως να μην είχε κάνει τα άλματα που το ανέδειξαν σε τέχνη, ενώ το έργο του συνεχίζει να εμπνέει και να καθοδηγεί γενιές κινηματογραφιστών, ακόμη και εκείνους που τον αμφισβήτησαν.

Η φετινή επέτειος των 150 χρόνων από τη γέννησή του και των 110 χρόνων από την προβολή της «Γέννησης Ενός Έθνους» προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να αναλογιστούμε τη σημασία του Ντέιβιντ Γουόρκ Γκρίφιθ στην ιστορία του κινηματογράφου, τιμώντας τον όχι μόνο για τις τεχνικές του καινοτομίες αλλά και για το πολύπλοκο και αντιφατικό του αποτύπωμα στην 7η Τέχνη.