Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να «μεταφράσει» τα συναισθήματα των ζώων;

Μπορεί ένας σκύλος να εκφράσει αίσθημα μοναξιάς, μια γάτα θυμό ή ένα κουνέλι φόβο — και μπορούμε εμείς να το καταλάβουμε; Μια νέα, διεθνώς πρωτοποριακή επιστημονική πρωτοβουλία στο London School of Economics φιλοδοξεί να ρίξει φως στο ερώτημα της ζωικής συνείδησης και να βάλει όρια στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στις σχέσεις ανθρώπων και ζώων.

Στις 30 Σεπτεμβρίου ξεκινά τη λειτουργία του το Κέντρο Ζωικής Συνείδησης Jeremy Coller στο London School of Economics and Political Science (LSE), το πρώτο παγκοσμίως ερευνητικό ινστιτούτο αφιερωμένο αποκλειστικά στη μελέτη της συνείδησης μη ανθρώπινων ζώων – από σκύλους και γάτες μέχρι κεφαλόποδα, καβούρια και έντομα.

Με χρηματοδότηση ύψους 4 εκατομμυρίων λιρών και διεπιστημονική προσέγγιση που ενώνει επιστήμονες από τη νευροεπιστήμη, τη φιλοσοφία, την κτηνιατρική, το δίκαιο, τη συμπεριφορική ψυχολογία και την τεχνητή νοημοσύνη, το κέντρο στοχεύει να χαρτογραφήσει όχι μόνο πώς νιώθουν τα ζώα, αλλά και πώς θα πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε.

AI και η νέα «γλώσσα» με τα ζώα μας

Ανάμεσα στα πιο εντυπωσιακά σχέδια του κέντρου είναι η χρήση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων (LLMs) για την ανάπτυξη εφαρμογών που θα «μεταφράζουν» τις συναισθηματικές εκφράσεις των ζώων και θα επιτρέπουν στους ανθρώπους να «συνομιλούν» με τους τετράποδους συντρόφους τους.

Όμως ο καθηγητής Jonathan Birch, διευθυντής του Κέντρου, προειδοποιεί: «Η τεχνητή νοημοσύνη έχει την τάση να παράγει απαντήσεις που αρέσουν στον χρήστη, όχι απαραίτητα απαντήσεις που βασίζονται στην πραγματικότητα. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό όταν αφορά την ευημερία των ζώων».

Ο ίδιος, που είχε συμβάλει αποφασιστικά στην επέκταση της νομοθεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου περί ζωικής ευαισθησίας ώστε να συμπεριλάβει και τα κεφαλόποδα και τα δεκάποδα καρκινοειδή, σημειώνει ότι εφαρμογές που καθησυχάζουν ψευδώς τον ιδιοκτήτη ενός σκύλου με άγχος αποχωρισμού, μπορεί τελικά να επιτείνουν το πρόβλημα αντί να το λύσουν.

Ρυθμιστικό κενό και ηθικά διλήμματα

«Υπάρχει πλήρης έλλειψη κανονιστικού πλαισίου για τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης σε σχέση με τα ζώα. Το κέντρο μας στοχεύει να αναπτύξει παγκοσμίως αναγνωρίσιμες ηθικές κατευθυντήριες γραμμές», τονίζει ο Birch.

Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στα οικιακά ζώα: η αυτόνομη οδήγηση, λέει ο καθηγητής, δεν λαμβάνει επαρκώς υπόψη την προστασία των ζώων στον δρόμο, ενώ η ταχύτατη αυτοματοποίηση της κτηνοτροφίας εγείρει κρίσιμα ηθικά ερωτήματα για το αν και πώς μπορεί να συνυπάρξει με σχέσεις φροντίδας.

Κρίσιμη η συμβολή των οργανώσεων και της κοινωνίας

Το κέντρο θα συνεργαστεί με μη κυβερνητικούς οργανισμούς για την παραγωγή ερευνητικών εργαλείων, καθοδήγησης και προτάσεων πολιτικής που θα μπορούν να αξιοποιηθούν διεθνώς.

Ο Jeff Sebo, διευθυντής του Κέντρου για την Προστασία του Περιβάλλοντος και των Ζώων στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, επισημαίνει τη σημασία αυτής της προσπάθειας: «Η ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζει αναρίθμητα είδη και δισεκατομμύρια ζώα. Οι συνέπειες είναι βαθιές και παραγνωρισμένες».

Η συνείδηση των ζώων και το μυστήριο της ανθρώπινης

Για την καθηγήτρια φιλοσοφίας Kristin Andrews, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του νέου κέντρου, η μελέτη της ζωικής συνείδησης ίσως αποτελέσει και κλειδί για την κατανόηση της ανθρώπινης: «Δεν γνωρίζουμε ακόμη τι ακριβώς είναι η συνείδηση ή γιατί “σταματά” σε περιστατικά όπως ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Η απάντηση μπορεί να κρύβεται στη μελέτη απλούστερων βιολογικών συστημάτων».

Ανθρώπινες αντιφάσεις και ψυχολογικοί μηχανισμοί

Ο κοινωνικός ψυχολόγος Kristof Dhont, επίσης trustee του κέντρου, εστιάζει στο χάσμα ανάμεσα σε αυτό που πιστεύουν οι άνθρωποι για τα ζώα και τον τρόπο που τελικά τα μεταχειρίζονται: «Οι περισσότεροι άνθρωποι νοιάζονται για τα ζώα, αλλά παγιωμένες συνήθειες, κοινωνικοί κανόνες και οικονομικά συμφέροντα παρακωλύουν την αντίστοιχη συμπεριφορά».

Ο Dhont επιθυμεί να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία της συμπεριφορικής επιστήμης για να μελετήσει, για παράδειγμα, γιατί πολλοί άνθρωποι αρνούνται να δοκιμάσουν κρέας εργαστηρίου, παρότι αναγνωρίζουν ότι η υιοθέτησή του θα μείωνε το ζωικό πόνο.

«Το AI είναι το κλειδί για να σπάσουμε τον φραγμό»

Ο Jeremy Coller, ιδρυτής και χρηματοδότης του κέντρου, δήλωσε ότι στόχος του είναι να αλλάξει την «ειδιστική» οπτική της ανθρωπότητας. «Μόνο όταν κατανοήσουμε πώς αισθάνονται και επικοινωνούν τα άλλα ζώα, θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε τις ηθικές μας ελλείψεις. Όπως η πέτρα της Ροζέτας αποκάλυψε τα μυστικά των ιερογλυφικών, έτσι και το AI μπορεί να μας βοηθήσει να αποκωδικοποιήσουμε την εμπειρία των ζώων».