Ο μύθος της «πολυτέλειας»: Πώς η Ευρώπη πληρώνει ακριβά την απόρριψη των κλιματιστικών

Καθώς οι καύσωνες γίνονται πλέον η νέα κανονικότητα, η Ευρώπη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τον κλιματισμό ως περιβαλλοντική απειλή ή αστική πολυτέλεια. Όμως, τα δεδομένα δείχνουν ότι η έλλειψή του σκοτώνει — και κυρίως τους πιο ευάλωτους, όπως αναφέρουν σε άρθρο τους οι FT.

Όταν ρωτήθηκε για το μυστικό πίσω από το «θαύμα της Σιγκαπούρης», ο ιστορικός ηγέτης Λι Κουάν Γιου έδωσε μια απροσδόκητη απάντηση. Πέρα από την πολυπολιτισμική ανεκτικότητα που επέβαλε με θεσμικούς όρους, το δεύτερο κρίσιμο στοιχείο για την ταχύτατη ανάπτυξη της χώρας του ήταν —ο κλιματισμός.

Ο Λι δεν τον θεωρούσε πολυτέλεια. Αντίθετα, κατά την άνοδό του στην εξουσία το 1959, έδωσε προτεραιότητα στην εγκατάστασή του σε δημόσιες υπηρεσίες, αναγνωρίζοντας τη σημασία του για την αποδοτικότητα του κρατικού μηχανισμού. Έφτασε μάλιστα να χαρακτηρίσει τον κλιματισμό ως «μία από τις κορυφαίες εφευρέσεις στην ανθρώπινη ιστορία».

Ο εγκέφαλος “λιώνει” πάνω από τους 23 βαθμούς

Στην πραγματικότητα, οι επιπτώσεις της υπερβολικής θερμότητας δεν είναι απλώς θέμα δυσφορίας. Πάνω από τους 23 βαθμούς Κελσίου, η ανθρώπινη λειτουργικότητα αρχίζει να φθίνει. Ο ύπνος διαταράσσεται, η απόδοση μειώνεται και η σκέψη επιβραδύνεται. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η απόδοση των μαθητών σε εξετάσεις μειώνεται με την άνοδο της θερμοκρασίας — επιπτώσεις που αποτυπώνονται στη στατιστική των αποφοιτήσεων.

Η παραγωγικότητα στο γραφείο κορυφώνεται κοντά στους 21 βαθμούς, ενώ πέφτει κατακόρυφα όσο ανεβαίνει το θερμόμετρο. Και φυσικά, όσο για τη θνησιμότητα, αυτή εκτοξεύεται όταν οι εσωτερικές θερμοκρασίες αγγίζουν ή ξεπερνούν τους 30 βαθμούς.

Όταν ο εσωτερικός χώρος καίει: Το τίμημα της ευρωπαϊκής προκατάληψης

Αν όλα αυτά αφορούν τον εσωτερικό χώρο, τότε η λύση είναι προφανής: ψύξη. Όμως η Ευρώπη —και ιδίως η Βρετανία— εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τον κλιματισμό με καχυποψία, σαν ένα ενεργοβόρο εργαλείο που επιτείνει την κλιματική κρίση αντί να την αντιμετωπίζει.

Αυτή η προκατάληψη έχει κόστος. Σύμφωνα με στοιχεία της περιόδου 2000–2019, οι θάνατοι από ακραία θερμότητα στη δυτική Ευρώπη ανήλθαν κατά μέσο όρο σε 83.000 ετησίως — τέσσερις φορές περισσότεροι από τις αντίστοιχες απώλειες στη Βόρεια Αμερική (20.000 θάνατοι ετησίως). Η διαφορά αυτή αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν κατά πολύ ανώτερη υποδομή ψύξης.

Η θερμότερη Ευρώπη δεν είναι μελλοντικό σενάριο — είναι ήδη εδώ

Ούτε η συχνότητα ούτε η ένταση των καυσώνων θυμίζουν παλαιότερες δεκαετίες. Οι λεγόμενες «θερμές νύχτες» —όπου η θερμοκρασία παραμένει επικίνδυνα υψηλή ακόμη και μετά τη δύση του ηλίου— αυξάνονται με ρυθμό που υπερβαίνει κάθε πρόβλεψη. Η φετινή καλοκαιρινή περίοδος, για παράδειγμα, βρήκε το Λονδίνο με τις ίδιες ημέρες έντονης ζέστης (18 και πλέον) με το Πόρτλαντ του Όρεγκον — μόνο που το 79% των νοικοκυριών στο Πόρτλαντ διαθέτει κλιματισμό. Στο Λονδίνο, σχεδόν κανένα.

Η πράσινη ενέργεια συναντά την ανάγκη για ψύξη

Όμως η εξίσωση αλλάζει. Ο ένας παράγοντας είναι η ραγδαία αύξηση της ανάγκης για κλιματισμό. Ο δεύτερος είναι η παράλληλη άνοδος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας — ιδιαίτερα της ηλιακής, που είναι πιο διαθέσιμη ακριβώς όταν η ψύξη είναι περισσότερο αναγκαία.

Επιπλέον, οι σύγχρονες αντλίες θερμότητας (air-to-air heat pumps) μπορούν να καλύψουν πλήρως τις ανάγκες ενός κτηρίου σε ψύξη και θέρμανση, αντικαθιστώντας το φυσικό αέριο και μειώνοντας το συνολικό αποτύπωμα άνθρακα.

Ρυθμιστικά εμπόδια και κοινωνικές ανισότητες

Παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία διατηρούν ρυθμιστικά πλαίσια που αποθαρρύνουν —έως και απαγορεύουν— την εκτεταμένη χρήση κλιματιστικών. Ορισμένοι επικαλούνται και το επιχείρημα της κοινωνικής ανισότητας: ότι η γενίκευση της ψύξης θα ενισχύσει τη διάκριση μεταξύ πλουσίων και φτωχών.

Όμως το αντίθετο ισχύει. Όσο οι κυβερνήσεις αφήνουν την ψύξη εκτός της δημόσιας πολιτικής για την υγεία και την ασφάλεια, τόσο οι ευάλωτοι μένουν εκτεθειμένοι. Οι εύποροι θα εγκαταστήσουν δικά τους συστήματα. Οι υπόλοιποι — θα ιδρώσουν και θα υποφέρουν.

Από πολυτέλεια σε δικαίωμα επιβίωσης

Κάποτε υπήρχαν επιχείρηματα κατά της υιοθέτησης του κλιματισμού στην Ευρώπη. Η γεωγραφία, το κλίμα, το ενεργειακό κόστος. Σήμερα, όλα αυτά έχουν ανατραπεί. Η θερμότητα σκοτώνει — και το ψύχος των εσωτερικών χώρων πρέπει να θεωρείται όχι πολυτέλεια, αλλά δημόσιο αγαθό. Όπως το καθαρό νερό, το ηλεκτρικό ρεύμα και το ασφαλές σπίτι. Και κάθε πολιτική που αγνοεί αυτή την πραγματικότητα, δεν ιδρώνει μόνο — αποτυγχάνει.

Με πληροφορίες από τους FT