NewsEdit Σημαντικό βήμα για τη θρησκευτική ελευθερία και την αναγνώριση της πολιτισμικής πολυμορφίας αποτελεί η σύσταση θρησκευτικού νομικού προσώπου για την κοινότητα των Μπεκτασήδων Αλεβιτών Μουσουλμάνων Θράκης.
Έπειτα από δεκαετίες αφάνειας και σιωπηλής περιθωριοποίησης, οι Μπεκτασήδες Αλεβίτες Μουσουλμάνοι της Θράκης αποκτούν επίσημη θεσμική υπόσταση. Με σχέδιο νόμου που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση, αναγνωρίζονται ως θρησκευτικό νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και συγκροτούν αυτοτελή διαχειριστική επιτροπή για τα βακούφια τους. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται ορόσημο για τη θρησκευτική ελευθερία και την πολιτισμική πολυμορφία στην Ελλάδα.
Αναγνώριση με νόμο, χωρίς παρέμβαση της Δικαιοσύνης
Με το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου που υπογράφει η Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Σοφία Ζαχαράκη, αναγνωρίζεται επίσημα η κοινότητα των Μπεκτασήδων Αλεβιτών ως θρησκευτικό νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, με έδρα τη Ρούσσα του Δήμου Σουφλίου. Η αναγνώριση γίνεται χωρίς την υποχρέωση προσφυγής στο Πρωτοδικείο, κάτι που αποτελεί σημαντική διαφοροποίηση από τη συνήθη διαδικασία.
Η επίσημη επωνυμία του νέου νομικού προσώπου είναι «Μπεκτασήδες Αλεβίτες Μουσουλμάνοι Θράκης – Θρησκευτικό Νομικό Πρόσωπο» και ιδρύεται βάσει του άρθρου 2 του ν. 4301/2014.
Διατήρηση δικαιωμάτων με βάση τη Συνθήκη της Λωζάνης
Το σχέδιο νόμου κατοχυρώνει ρητά ότι τα μέλη της κοινότητας διατηρούν τα δικαιώματά τους βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης και της ελληνικής νομοθεσίας περί μειονοτήτων, και δεν εμπίπτουν στις διατάξεις που αφορούν τους Μουφτήδες Θράκης. Πρόκειται για μια πρόβλεψη που διασφαλίζει την αυτονομία τους από τις σουνιτικής κατεύθυνσης θρησκευτικές αρχές.
Αυτοτελής Διαχειριστική Επιτροπή για τα βακούφια
Στο ίδιο νομοσχέδιο συστήνεται και το μη κρατικό νομικό πρόσωπο «Διαχειριστική Επιτροπή Βακουφίων Μπεκτασήδων Αλεβιτών Μουσουλμάνων Θράκης (Δ.Ε.ΒΑ.Μ.Α.Μ.Θ.)», που θα διαχειρίζεται ακίνητα, κληροδοτήματα και προσόδους της κοινότητας υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας. Πρόκειται για ένα κρίσιμο βήμα που δίνει στους Αλεβίτες τον πλήρη έλεγχο της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς τους.
Ειδικές πρόνοιες για τη λατρεία και την εκπαίδευση
Το σχέδιο νόμου ρυθμίζει θέματα που αφορούν τους χώρους λατρείας και την εκπαίδευση των μελών της κοινότητας, ενισχύοντας τη δυνατότητα των Αλεβιτών να διατηρούν και να μεταδίδουν τις παραδόσεις τους με όρους ισονομίας και ελευθερίας.
Ποιοι είναι οι Αλεβίτες – Η θρησκεία, η ιστορία, οι διώξεις
Οι Αλεβίτες είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική μειονότητα της Τουρκίας αλλά παραμένουν συστηματικά αόρατοι για το τουρκικό κράτος. Αποτελούν έναν ιδιαίτερο θρησκευτικό κλάδο του Ισλάμ με σαφείς ανθρωπιστικές, φιλελεύθερες και μυστικιστικές καταβολές. Πιστεύουν στον Αλλάχ, τον Μωάμεθ και τον Αλί, απορρίπτουν τη γραμματική ερμηνεία του Κορανίου και ενσωματώνουν πρακτικές από τον σουφισμό, τον σιιτισμό αλλά και τον χριστιανισμό.
Η θρησκευτική τους λειτουργία περιλαμβάνει μουσική, χορό, ποίηση και κρασί – πράξεις αδιανόητες για τη σουνιτική ορθοδοξία. Στον τεκέ, οι άνδρες και οι γυναίκες προσεύχονται και γιορτάζουν μαζί, ενώ η ηγεσία των ντεντέ – πνευματικών καθοδηγητών – διατηρεί αποστολική διαδοχή από την οικογένεια του Μωάμεθ.
Καταπίεση και αφομοίωση στην Τουρκία
Οι Αλεβίτες υπέστησαν συστηματική καταπίεση: από τα πογκρόμ των δεκαετιών ’70 και ’80 μέχρι τη σφαγή 35 καλλιτεχνών στο ξενοδοχείο «Madimak» το 1993. Δεν αναγνωρίζονται επίσημα, δεν χρηματοδοτούνται από το κράτος και τα παιδιά τους είναι υποχρεωμένα να παρακολουθούν σουνιτικά θρησκευτικά μαθήματα. Ο Αλί Γιαμάν, καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας, και ο Ιζετίν Ντογάν, επίτιμος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αλεβιτών-Μπεκτασήδων, έχουν καταγγείλει επανειλημμένα αυτές τις διακρίσεις.
Η κοινότητα ζητά μεταξύ άλλων την κατάργηση του υποχρεωτικού μαθήματος Θρησκευτικών, την αναγνώριση των τζεμέβι ως επίσημων ναών, την επαναφορά των μοναστηριών των δερβίσηδων και την ισότιμη μεταχείριση στην πολιτική εκπροσώπηση.
Η παρουσία τους στη Θράκη – η «μειονότητα μέσα στη μειονότητα»
Οι Αλεβίτες στην Ελλάδα αριθμούν περίπου 3.000 άτομα και εντοπίζονται κυρίως στα ορεινά χωριά της Ροδόπης και του Έβρου – Ρούσσα, Γονικό, Μέγα Δέρειο, Χλόη. Αν και τμήμα της μουσουλμανικής μειονότητας, διαφέρουν δομικά από τους σουνίτες. Αντί για το τζαμί, πηγαίνουν στον τεκέ. Αντί για ιμάμηδες, έχουν ντεντέ. Αντί για επίσημη αποδοχή, βιώνουν εκφοβισμό και περιθωριοποίηση.
Πολλοί Πομάκοι αλεβίτες φοβούνται να δηλώσουν δημόσια την ταυτότητά τους, ενώ καταγγέλλεται συστηματική πίεση από την Άγκυρα ώστε να ενσωματωθούν στη σουνιτική τουρκική ταυτότητα της μειονότητας.
Μια στρατηγική επιλογή με διεθνή προεκτάσεις
Η αναγνώριση της κοινότητας των Μπεκτασήδων Αλεβιτών Μουσουλμάνων Θράκης εκλαμβάνεται και ως μήνυμα σε διεθνές επίπεδο. Δείχνει πως η Ελλάδα επιλέγει να στηρίξει τον πλουραλισμό και τη θρησκευτική ελευθερία με θεσμικούς όρους, δίνοντας φωνή και υπόσταση σε εκείνους που στερήθηκαν επί αιώνες την αναγνώριση. Πρόκειται για μία θεσμική τομή με ισχυρό γεωπολιτικό και πολιτισμικό συμβολισμό.
Η διαβούλευση για το νομοσχέδιο συνεχίζεται μέχρι τις 22 Ιουλίου.