NewsEdit Τα «χαζά» κινητά τύπου Nokia έγιναν ξανά μόδα ως αντίδοτο στην υπερδιέγερση της ψηφιακής εποχής. Αλλά το πρόβλημα δεν βρίσκεται στην τεχνολογία – βρίσκεται μέσα μας.
Ο Nir Eyal, συγγραφέας του Inmune a la distracción, εξηγεί γιατί η διάσπαση προσοχής είναι η πραγματική πανδημία του 21ου αιώνα και πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε.
Μια επιστροφή στο λιγότερο
Ήταν μια αναπάντεχη ειρωνεία: στην καρδιά της εποχής του TikTok, της πιο εθιστικής πλατφόρμας σύμφωνα με τους ίδιους τους χρήστες της, χιλιάδες νέοι εγκατέλειψαν τα smartphones για να επιστρέψουν στα «τούβλα» της Nokia. Ζήτησαν λιγότερη αφή, λιγότερα εικονίδια, λιγότερα ping και bip. Η αποχή από την οθόνη έγινε η νέα αντίσταση.
Αυτό το βήμα προς τα πίσω είχε έναν ξεκάθαρο στόχο: να χτίσει ανοσία απέναντι στον ιό της διάσπασης. Αν δεν υπάρχει πολύχρωμη οθόνη αφής, δεν υπάρχει και λόγος για scrolling. Ή μήπως όχι;
Ο εχθρός είναι μέσα μας
Ο Nir Eyal, κορυφαίος συγγραφέας και ερευνητής της ψυχολογίας της προσοχής, δεν διστάζει να ταράξει τα νερά: «Η τεχνολογία δεν φταίει για τη διάσπασή μας. Εμείς φταίμε», λέει. Στο βιβλίο του Inmune a la distracción επιμένει ότι η απόσπαση είναι πρωτίστως εσωτερική – ένα σύμπτωμα της ανάγκης μας να αποφύγουμε τον εσωτερικό πόνο, το άγχος, τη μοναξιά, την ανία.
Το 90% των φορών που κοιτάμε το κινητό μας δεν το κάνουμε λόγω κάποιας ειδοποίησης. Το κάνουμε γιατί κάτι μέσα μας ζητάει απόδραση.
Ποια διάσπαση; Από τι ακριβώς;
«Δεν μπορείς να πεις ότι αποσπάσαι, αν δεν ξέρεις από τι σε αποσπάται κάτι», λέει ο Eyal. Ο ίδιος προτείνει να δούμε την «tracción» –δηλαδή την πρόθεση, τον στόχο, το όραμα– ως το αντίθετο της «dis-tracción», δηλαδή της απόσπασης.
Η λύση ξεκινά από την αυτογνωσία: ποια είναι τα πράγματα που όντως έχουν αξία για εμάς; Θέλουμε να περνάμε περισσότερο χρόνο με την οικογένειά μας ή να προσέξουμε την υγεία μας; Αν ναι, τα έχουμε βάλει στο πρόγραμμά μας; Συνήθως όχι. Και εκεί ξεκινά το πρόβλημα.
Η προσοχή ως εμπόρευμα
Ο Bruno Patino, πρόεδρος του Arte France και ειδικός στα ΜΜΕ, προειδοποιεί ότι δεν είμαστε μόνοι σε αυτή την άνιση μάχη: «Η προσοχή σας είναι το πιο πολύτιμο προϊόν της αγοράς». Η αποσπασμένη προσοχή μας μεταφράζεται σε έσοδα από διαφημίσεις. Οι εφαρμογές σχεδιάζονται ώστε να μοιάζουν με… τσιγάρα: κάτι που ξαναπιάνεις μηχανικά, ξανά και ξανά.
Για τον Patino, πρόκειται για εθισμό. Και γι’ αυτό, η λύση δεν βρίσκεται στη δύναμη της θέλησης, αλλά στον επανασχεδιασμό της καθημερινότητας.
Η χαμένη αυτονομία των παιδιών
Ο Eyal εντοπίζει τη ρίζα του προβλήματος ήδη από την παιδική ηλικία. Τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα που τους στερούν τα «ψυχολογικά θρεπτικά συστατικά»: την αυτονομία, την αίσθηση ικανότητας και τις κοινωνικές συνδέσεις. Το εκπαιδευτικό σύστημα, λέει, δεν τα αφήνει να εξερευνήσουν, να νιώσουν ικανά, να επιλέξουν. Και τότε, αναζητούν αυτά τα στοιχεία σε έναν εύκολο, ψηφιακό κόσμο.
Οι εταιρείες τεχνολογίας, φυσικά, είναι έτοιμες να τα προσφέρουν με το αζημίωτο.
Δεν είναι θέμα διάρκειας προσοχής
Ο μύθος ότι έχουμε λιγότερη προσοχή από ένα χρυσόψαρο καταρρίπτεται. Οι άνθρωποι παρακολουθούν πλέον μεγαλύτερες ταινίες, αφιερώνουν ώρες σε σειρές – αρκεί να τους ενδιαφέρει. Η προσοχή μας δεν έχει μειωθεί· απλώς είμαστε πιο επιλεκτικοί.
Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι η τεχνολογία per se. Είναι η αδυναμία μας να διαχειριστούμε τον εσωτερικό μας κόσμο.
Η απόσπαση σκοτώνει
Για τον Eyal, η διάσπαση δεν είναι απλώς ενοχλητική – είναι επικίνδυνη. «Είναι η κύρια αιτία θανάτου σήμερα», υποστηρίζει. Αν λέμε ότι θέλουμε να κόψουμε το κάπνισμα αλλά δεν το κάνουμε, αν δηλώνουμε ότι μας νοιάζει η υγεία μας αλλά δεν γυμναζόμαστε, τότε η απόσπαση μάς οδηγεί σε επιλογές που μας βλάπτουν.
Το φάρμακο; Η συνειδητή δομή. Ο συγγραφέας προτείνει την τεχνική του timeboxing: κάθε ώρα της ημέρας να είναι προγραμματισμένη, ακόμα και ο ελεύθερος χρόνος. «Αν δεν προγραμματίσεις τον χρόνο σου, θα τον καταναλώσει κάποιος άλλος», λέει.
Η αυτοκυριαρχία χτίζεται
Δεν υπάρχει μαγική λύση ούτε “ανοσία” στη διάσπαση. Αλλά υπάρχει τρόπος να αποκτήσεις έλεγχο. Το «τρικ» του Eyal: όταν νιώσεις την παρόρμηση να σε αποσπάσει κάτι, περίμενε δέκα λεπτά. Συνήθως, θα φύγει.
Και τότε, θα αρχίσεις να μαθαίνεις κάτι απλό, αλλά επαναστατικό: ότι είσαι εσύ που κρατάς το τιμόνι.
Με πληροφορίες από την El Mundo