NewsEdit Η Τήνος είναι ένα νησί με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και έντονη δημιουργική ζωή. Το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, με έδρα την καρδιά του νησιού, αποτελεί έναν από τους βασικούς φορείς που στηρίζουν τη μνήμη, την έκφραση και τον διάλογο γύρω από την ταυτότητα της Τήνου.
Ο Φίλιππος Πιέρρος, πρόεδρος του Ιδρύματος, μιλά σε αυτή τη συνέντευξη για το έργο που επιτελείται, τις προτεραιότητες που θέτει ο ίδιος, αλλά και για τη σχέση του πολιτισμού με την καθημερινότητα των ανθρώπων του νησιού.
Αναφέρεται στις προκλήσεις, στις ευκαιρίες και στο πώς ο πολιτισμός μπορεί να λειτουργήσει ως πεδίο σύνδεσης, γνώσης και εξέλιξης.
Χρόνης Διαμαντόπουλος
-Κύριε Πιέρρο, ποιο είναι το βασικό όραμα και η αποστολή του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού;
Οι βασικοί σκοποί του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού αναγράφονται στην καταστατική πράξη του. Είναι πολλοί και ουσιαστικοί. Πέρα από την φιλοξενία συνεδρίων και οργάνωση εκθέσεων, αποδίδω ιδιαίτερη σημασία στην προβολή σύγχρονων και παλαιότερων εικαστικών τάσεων, τη στήριξη νέων δημιουργών, την οργάνωση εκπαιδευτικών δράσεων.
Φυλάσσουμε και προβάλλουμε την παράδοση. Όμως μην αγνοούμε τις σύγχρονες πολιτιστικές εκφράσεις και δημιουργίες
Αλλά η έμφαση δεν πρέπει να δίνεται μόνο στους σκοπούς, αλλά κυρίως στη μέθοδο, στις προτεραιότητες, στο focus, στις συνεργασίες, σε ένα μόνιμο πάθος πολιτισμού, σε μια διαρκή αίσθηση του ρόλου του και των δυνατοτήτων του. Το motto μας, «ο πολιτισμός είναι το πάθος μας».
-Πώς ισορροπείτε ανάμεσα στη διατήρηση της παράδοσης και στην ανάγκη για σύγχρονη πολιτιστική έκφραση;
Προσπαθούμε. Η Τήνος έχει μια πολύ πλούσια πολιτιστική παράδοση. Στα εικαστικά και στη γλυπτική κυρίως (Γιαννούλης Χαλεπάς, Νικηφόρος και Νικόλαος Λύτρας, Νικόλαος Γύζης, Λάζαρος Σώχος, Γιάννης Γαΐτης, Λάζαρος Λαμέρας και πολλοί άλλοι). Αυτή την παράδοση τη φυλάσσουμε και την προβάλλουμε. Όμως μην αγνοούμε τις σύγχρονες πολιτιστικές εκφράσεις και δημιουργίες.
Ο πολιτισμός έχει συνέχεια. Και όπως έχει πει ο Jacques Lacarrière «η συνέχεια αυτή είναι η συνέχεια ενός λαού», είναι το ανεξάντλητο κοίτασμα που χαρακτηρίζει την πολιτιστική μας ιδιοπροσωπία.
Η εξοικείωσή τους (των νέων) με τις συλλογές του Ιδρύματος, η συμμετοχή τους στις δραστηριότητες του Ιδρύματος είναι καίριοι στόχοι
Αυτό το καλοκαίρι, δίπλα στη μόνιμη συλλογή έργων του Γιαννούλη Χαλεπά, προβάλλεται μια συλλογή έργων του Τήνιου καλλιτέχνη Μπάμπη Ρετζεπόπουλου.
Θαυμάζεις τα έργα του και συνειδητοποιείς πόσο διαυγές και καθαρό ήταν και παραμένει το φως και το τοπίο της Τήνου.
-Με ποιους τρόπους προσεγγίζετε το νεανικό κοινό, ώστε να συμμετέχει ενεργά στον πολιτισμό του νησιού;
Είναι το μεγάλο ζητούμενο. Καταβάλλονται προσπάθειες, που όμως πρέπει να ενταθούν. Οφείλω να αναφέρω κάποιες πρόσφατες εκδηλώσεις, εκπαιδευτικές δράσεις, με τη μαζική συμμετοχή μαθητών, δημοτικών και γυμνασίων.
Η εξοικείωσή τους με τις συλλογές του Ιδρύματος, η συμμετοχή τους στις δραστηριότητες του Ιδρύματος είναι καίριοι στόχοι. Και το Ίδρυμα έχει πολλά να κερδίσει. Θα εμπλουτίσει τη φαντασία του, θα μας ωθήσει να αναλογιστούμε ποιες νέες πολιτιστικές δράσεις είναι απαραίτητες.
Οι σύλλογοι είναι βασικοί πυλώνες διατήρησης της πολιτιστικής μας παράδοσης, αλλά και αναντικατάστατη εστία συνάντησης ανθρώπων
Η συμμετοχή των νέων δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο στη συμμετοχή στα πανηγύρια. Η σχέση νέων και Ιδρύματος δεν επιτρέπεται να εξελιχθεί σε μια σχέση απρόθυμη. Πρέπει να γίνει σχέση αμφίδρομης επικοινωνίας, σχέση διαδραστική.
Στα πλαίσια αυτά, η μουσική και ο θεσμός ΝΟΟΤΡΟΦΟΣ ΤΗΝΟΣ έχουν πολλά να προσφέρουν. Αρκεί να προχωρήσουμε με φαντασία, τόλμη και διάθεση εξωστρέφειας.
-Πόσο ενεργή είναι η τοπική κοινωνία στις δράσεις του Ιδρύματος; Υπάρχουν ανταπόκριση ή εμπόδια;
Η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας είναι σημαντική. Μπορεί όμως να γίνει ουσιαστικότερη. Είναι θέμα προσφοράς πρωτίστως και μεθόδου επικοινωνίας. Οφείλουμε να εφεύρουμε ακόμη καλύτερους τρόπους συνεργασίας με τοπικές οργανώσεις, συλλόγους, παντοειδείς φορείς τόσο από το νησί όσο κι εκτός Τήνου.
Μια εμβληματική πρωτοβουλία, στην οποία συμμετέχει και το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού και που αποβλέπει να προωθήσει τους στόχους της “Strategy for the Rights of Persons with Disabilities 2021-2030”
Οι σύλλογοι είναι βασικοί πυλώνες διατήρησης της πολιτιστικής μας παράδοσης, αλλά και αναντικατάστατη εστία συνάντησης ανθρώπων. Και συνεπώς συμβάλλουν και στην επιθυμητή κοινωνικοποίηση. Σμιλεύουν ταυτότητες, αποκρυσταλλώνουν τρόπο ζωής, αναβιώνουν έθιμα κι εν τέλει δημιουργούν.
Και για να προφτάσω ενστάσεις: ο φολκλορισμός δεν είναι ποτέ εξοβελιστέος, όπως παρατήρησε ένας από τους κορυφαίους λαογράφους μας, ο Μιχάλης Μερακλής. Αντιθέτως, αποτελεί αναγκαιότητα, εφόσον οδηγεί στην παραγωγή πολιτισμού.
-Υπάρχουν συνεργασίες με άλλους φορείς, εντός ή εκτός Ελλάδας, που έχετε ξεχωρίσει;
Πρωτίστως, με φορείς και χορηγούς εντός Ελλάδας. Η συνεργασία με άλλα συνεδριακά κέντρα και μουσεία, εξ αντικειμένου, δρα πολλαπλασιαστικά. Εξάλλου, με αντίδοτο τον πολιτισμό, καλούμεθα να αντιμετωπίσουμε κοινά δυστοπικά φαινόμενα των καιρών.
Συνεπώς, οι κοινές δράσεις είναι επιβεβλημένες. Και οι κοινές δράσεις καταλήγουν σε κοινές και πιο αποτελεσματικές αντιστάσεις. Και βεβαίως, σε ανταλλαγές εμπειριών. Σε διάλογο, σε ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων.
Η λειτουργία εκτός πρωτεύουσας δεν είναι αυτομάτως “handicap”. Αντίθετα, μπορεί να αποτελέσει πλεονέκτημα
Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνεργατικής δράσης, τα λεγόμενα «Σημεία Συνάντησης». Δέκα μουσεία της Ελλάδας με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση καλούνται να εστιάσουν σε ένα έργο της συλλογής τους για να ανακαλύψουμε τα χαρακτηριστικά του, να γνωρίσουμε την ιστορία του δημιουργού του και να συνθέσουμε συμμετοχικά τη δημιουργική περιγραφή του.
Κάθε δράση κοινού, διάρκειας 75 λεπτών στα σημεία συνάντησης, απευθύνεται ισότιμα σε ενήλικα άτομα με ή χωρίς αναπηρία, παρέχοντας διερμηνεία στην ελληνική, νοηματική γλώσσα και απτικά βοηθήματα.
Μια εμβληματική πρωτοβουλία, στην οποία συμμετέχει και το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού και που αποβλέπει να προωθήσει τους στόχους της “Strategy for the Rights of Persons with Disabilities 2021-2030”. Πέραν όμως αυτών των συνεργασιών, φιλοδοξία μου είναι η αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη». Και η ένταξη του Ιδρύματος σε ευρωπαϊκά δίκτυα συνεδριακών κέντρων και μουσειακών χώρων. Τι θα λέγατε π.χ. για μια πρωτοβουλία διασυνοριακή και περιφερειακή «Νησιωτική Ευρώπη: Νησίδες πολιτισμού και διαλόγου»;
–Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη πρόκληση για έναν πολιτιστικό θεσμό που λειτουργεί εκτός πρωτεύουσας;
Η διαμόρφωση ενός διακριτού και ελκυστικού προφίλ. Εάν μου επιτρέπετε, η δημιουργία ενός μονοπωλιακού ή ημι-μονοπωλιακού status. Αυτό όμως προϋποθέτει κι ένα σχετικό focus χωρίς να καταλήγει σε ασφυκτικά και μονοθεματικά πλαίσια.
Η Τήνος έχει αξιόλογα πολιτιστικά αποθέματα, ένα αξιόλογο πολιτιστικό DNA. Αυτό πρέπει να το προβάλλει και να το αξιοποιεί. Η λειτουργία εκτός πρωτεύουσας δεν είναι αυτομάτως “handicap”. Αντίθετα, μπορεί να αποτελέσει πλεονέκτημα.
Λόγου χάρη, η απόλαυση των δημιουργιών των μεγάλων Τηνίων γλυπτών και μαρμαρογλυπτών αποκτά άλλη διάσταση, όταν γίνεται μέσα και σε άμεση επαφή με το ζωντανό τηνιακό τοπίο/γλυπτό. Όταν είσαι σε επαφή με την «χειροποίητη καλλιτεχνική φλέβα».
Παράλληλα, και στο πλαίσιο της θεσμικής πρωτοβουλίας «ΝΟΟΤΡΟΦΟΣ Τήνος» προσκαλούνται διακεκριμένοι επιστήμονες κι αναλυτές προκειμένου να παρουσιάσουν τις απόψεις τους για θέματα επιστημονικού, κοινωνικού ή και ευρύτερου πολιτικού ενδιαφέροντος
Όλα αυτά όμως δε σημαίνουν εσωστρέφεια, δεν σημαίνουν αυτάρκεια. Αντίθετα, επιτάσσουν «το άνοιγμα των παραθύρων». Έναν «αέναο πολιτιστικό εξαερισμό».
Η έκθεση των έργων του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου έδεσε θαυμάσια με την πολιτιστική παράδοση της Τήνου, τα χρώματα του νησιού, τους ξεραμένους κορμούς δέντρων, την κουλτούρα του παλιού και πεθαμένου υλικού. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η έκθεση του σπουδαίου Σωτήρη Σόρογκα, που οργάνωσα πέρυσι στον «Ασπάλαθο», άφησε ίχνη ανεξίτηλα και ίχνη αρμονίας με την τηνιακή γη.
–Η Τήνος έχει αποκτήσει ένα προφίλ «πολιτιστικού προορισμού». Πώς συμβάλλει σε αυτό το Ίδρυμα;
Με πολλαπλούς τρόπους. Διοργάνωση εκθέσεων, συνεδρίων, εκπαιδευτικών δράσεων, διαλέξεων κτλ. Υπενθυμίζω ότι πέραν των περιοδικών καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, το Ίδρυμα φιλοξενεί μια εκπληκτική έκθεση – μόνιμη – έργων του μεγάλου Γιαννούλη Χαλεπά. Στο Μέγαρο του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού, στην αίθουσα Γιαννούλη Χαλεπά, εκτίθενται 23 γλυπτά, 15 γύψινα προπλάσματα, 3 πήλινα αγαλματάκια, 4 χάλκινα έργα, καθώς και 14 σχέδια με μολύβι.
Όλα κατανέμονται και στις τρεις περιόδους της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Παράλληλα, σε μόνιμη βάση φιλοξενούνται και άλλα έργα κυρίως Τηνίων καλλιτεχνών, όπως πίνακες του Νικηφόρου και Νικολάου Λύτρα και του Νικολάου Γύζη. Στη μόνιμη έκθεση, προστέθηκε τελευταία κι ένα θαυμάσιο πορτρέτο του μεγάλου ζωγράφου, Κωνσταντίνου Γιαννακόπουλου, η “C YANNACO»”.
Το όραμά μου είναι για ένα Ίδρυμα εξωστρεφές, δυναμικό, ανοιχτό στα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα, στενά συνδεδεμένο με την τοπική κοινωνία, απαλλαγμένο από στερεοτυπικές προσεγγίσεις
Παράλληλα, και στο πλαίσιο της θεσμικής πρωτοβουλίας «ΝΟΟΤΡΟΦΟΣ Τήνος» προσκαλούνται διακεκριμένοι επιστήμονες κι αναλυτές προκειμένου να παρουσιάσουν τις απόψεις τους για θέματα επιστημονικού, κοινωνικού ή και ευρύτερου πολιτικού ενδιαφέροντος.
Πέραν των μόνιμων εκθέσεων, οργανώνονται τακτικά περιοδικές εκθέσεις σημαντικών εικαστικών. Το καλοκαίρι του 2025, το Ίδρυμα φιλοξενεί οπως ανέφερα την έκθεση «Ιδέες και περιστατικά» με έργα του περίφημου Μπάμπη Ρετζεπόπουλου (έργα ζωγραφικά, ξυλογραφίες, χαρακτικά). Μια εξαιρετική έκθεση που αξίζει να επισκεφθείτε.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει επίσης να γίνει στις πολύμορφες, εκπαιδευτικές δράσεις του Ιδρύματος με στόχο την προσέγγιση μαθητών, δημοτικών και γυμνασίων. Το Ίδρυμα είναι και πρέπει να παραμείνει ένας ζωντανός οργανισμός «ευάερος και ευήλιος».
-Ποια είναι η δική σας προσωπική φιλοσοφία για τον ρόλο του πολιτισμού στις αποκεντρωμένες περιοχές της χώρας;
Οι εκδηλώσεις και οι καλλιτεχνικές φιλοδοξίες του Ιδρύματος αποφασίζονται από το διοικητικό του συμβούλιο. Η προσπάθεια είναι συλλογική. Και στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω όλα τα μέλη του συμβουλίου όπως και το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυμα της Ευαγγελίστριας για τις άοκνες προσπάθειές τους και την πίστη τους στους σκοπούς και τις δυνατότητες του Ιδρύματος.
Προσωπικά το όραμά μου είναι για ένα Ίδρυμα εξωστρεφές, δυναμικό, ανοιχτό στα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα, στενά συνδεδεμένο με την τοπική κοινωνία, απαλλαγμένο από στερεοτυπικές προσεγγίσεις, έτοιμο να αναδείξει νέους δημιουργούς, ενταγμένο σε περιφερειακά και ευρωπαϊκά δίκτυα, συνοδοιπόρο σε κινήσεις και κινήματα, με έντονες καλλιτεχνικές και κοινωνικές ανησυχίες.
Φέτος το καλοκαίρι θα έχουμε μια σειρά διαλέξεων πάνω σε τρέχοντα και ενδιαφέροντα θέματα
Όχι μόνο χώρος εκθεσιακός, αλλά μάλλον hub πολιτιστικών αναζητήσεων, εργαστήριο ζωντανού προβληματισμού. Και με παρουσία σε όλες τις καλλιτεχνικές εκφάνσεις (μουσική, εικαστικά, διαλέξεις, δράσεις, θέατρο, κινηματογράφος, χορός κλπ κλπ).
Στις αποκεντρωμένες περιοχές της χώρας, παρόμοια ιδρύματα καλούνται να διαδραματίσουν ρόλο σε πολλαπλές αποστολές. Εν ολίγοις όχι μόνον καταθετήριο στείρο παράδοσης αλλά και επωαστήριο νέων καινοτόμων δράσεων.
-Τι νέο να περιμένουμε από το Ίδρυμα το προσεχές διάστημα; Υπάρχουν σχέδια που μπορείτε να μοιραστείτε;
Λεπτομέρειες δεν μπορώ να δώσω, αρκούμαι μόνο να πω ότι φέτος το καλοκαίρι θα έχουμε μια σειρά διαλέξεων πάνω σε τρέχοντα και ενδιαφέροντα θέματα.
Ετοιμάζουμε το καθιερωμένο “Tinos Jazz Festival” και άλλες εκπαιδευτικές δράσεις. Το 2026, θα έχει πολλές και ευχάριστες εκπλήξεις.
Θα ήθελα το Ίδρυμα να έχει εξελιχθεί σε ένα αδιαμφισβήτητο κέντρο του τηνιακού και κυκλαδικού πολιτισμού
Είμαστε σε επαφή με μεγάλους εικαστικούς. Συγχρόνως επεξεργαζόμαστε ένα νέο φιλόδοξο σχήμα που θα μας επιτρέψει να αναζωογονήσουμε το ετήσιο φεστιβάλ της Τήνου με φιλόδοξες εκδηλώσεις και αξιόπιστο προϋπολογισμό.
-Αν κοιτούσατε δέκα χρόνια μπροστά, πού θα θέλατε να βρίσκεται το Ίδρυμα και ο πολιτισμός της Τήνου γενικότερα;
Θα ήθελα το Ίδρυμα να έχει εξελιχθεί σε ένα αδιαμφισβήτητο κέντρο του τηνιακού και κυκλαδικού πολιτισμού. Με ποιότητα και αξιοπιστία. Ένας αναντικατάστατος κρίκος σε αυτό που εγώ αποκαλώ «τηνιακοί πολιτιστικοί περίπατοι» (Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, Ευαγγελίστρια, Ουρσουλίνες, Μουσείο Τσόκλη, Μουσείο Μαρμάρου, Λαογραφικό Μουσείο κλπ.).
Ένα είδος πολιτιστικού πάρκου, με πολλές πρωτότυπες εκδηλώσεις και όχι μόνο. Το ίδρυμα, επίσης, θα μπορούσε να φιλοξενήσει έναν θεσμό, π.χ. ένα ετήσιο φόρουμ για τον πολιτισμό, τις σύγχρονες τεχνολογίες, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Που θα προσελκύει προσωπικότητες επιπέδου. Θα μου πείτε ότι είναι φιλόδοξο εγχείρημα. Δεν διαφωνώ, αλλά, όπως έχει πει και ο Goethe «φιλοδοξία και αγάπη είναι τα φτερά των σπουδαίων έργων».
