NewsEdit Πρωτογενές υλικό από τα σοβιετικά αρχεία ρίχνει νέο φως στη ζωή του ηγέτη του ΚΚΕ και στην επιλογή του ένοπλου αγώνα στην Ελλάδα – Αποκαλύψεις για τις σχέσεις ΚΚΕ-ΚΚΣΕ, τη σύγκρουση στην Τασκένδη και την απομόνωση στη Σιβηρία
Αρχειακό υλικό από τα ρωσικά κρατικά αρχεία και την KGB που βλέπει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, αλλάζει τα έως τώρα δεδομένα για τον ρόλο του ΚΚΣΕ στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο και τη σκοτεινή προσωπική διαδρομή του Νίκου Ζαχαριάδη. Τα στοιχεία παρουσιάζονται στο νέο βιβλίο του ιστορικού δρ. Νίκου Παπαδάτου με τίτλο «Νίκος Ζαχαριάδης. Η ζωή και η δράση του μέσα από τα αρχεία του ΚΚΣΕ και της KGB» (εκδόσεις Πεδίο), το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες ημέρες.
Το βιβλίο φέρνει στο φως απόρρητες εκθέσεις, εσωτερικά κομματικά έγγραφα και άγνωστες μαρτυρίες που καταγράφουν με λεπτομέρειες τις συνθήκες υπό τις οποίες ο ηγέτης του ΚΚΕ οδηγήθηκε στην επιλογή της ένοπλης σύγκρουσης, στην απομόνωση και, τελικά, στην αυτοκτονία του το 1973 στο παγωμένο Σουργκούτ της Σιβηρίας.
Η μυστική συνάντηση Ζαχαριάδη – Στάλιν και η «υπόδειξη» του Β’ Εμφυλίου
Κομβικό ντοκουμέντο αποτελεί η έκθεση των Κώστα Τσολάκη και Κώστα Κηπουρού προς το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ, μετά από επίσκεψή τους στον Ζαχαριάδη στις 6 Οκτωβρίου 1967 στο Τιουμέν της Σιβηρίας. Η έκθεση περιλαμβάνει τις καταγεγραμμένες δηλώσεις του αποκαθηλωμένου ηγέτη, ο οποίος φέρεται να υποστηρίζει ότι ο δεύτερος ένοπλος αγώνας στην Ελλάδα υπαγορεύτηκε ευθέως από το ΚΚΣΕ και ότι ο ίδιος είχε λάβει σχετική εντολή κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον Ιωσήφ Στάλιν και κορυφαίους Σοβιετικούς ηγέτες.
Παρότι ο Ζαχαριάδης τοποθετεί χρονικά τη συνάντηση στον Δεκέμβριο του 1947 και στη λίμνη Ρίτσα, αρχειακά τεκμήρια δείχνουν ότι αυτή πραγματοποιήθηκε τελικά στη Μόσχα, στις 23 Μαΐου του 1947, παρουσία των Στάλιν, Ζντάνοφ και Μόλοτοφ. Η ακριβής συνομιλία παραμένει απόρρητη, αλλά το ημερολόγιο συναντήσεων του Στάλιν που εντοπίστηκε από τον Παπαδάτο επιβεβαιώνει τη συνάντηση και την καθοριστική της σημασία.
Ανατριχιαστικές μαρτυρίες: Από τη δόξα στη δυσμένεια και την απομόνωση
Η έκθεση περιγράφει με δραματικό τρόπο τις αντιδράσεις του Ζαχαριάδη στην απόφαση της 11ης Ολομέλειας του ΚΚΕ, που το 1967 ήρε την κατηγορία περί «πράκτορα του εχθρού». Ο ίδιος εκφράζει πικρία και απογοήτευση για τη διατύπωση της απόφασης, διαψεύδει κάθε υπονομευτική ενέργεια και εκφράζει ανοιχτά την πρόθεσή του να επιστρέψει στην Ελλάδα για να δικαστεί.
Εξίσου εντυπωσιακή είναι η ομολογία του πως ο ίδιος είχε δύο φορές ζητήσει από το ΚΚΣΕ να απαλλαγεί από τη θέση του γενικού γραμματέα, χωρίς ανταπόκριση. Παράλληλα, τονίζει ότι η πολιτική γραμμή του ΚΚΕ ήταν σε απόλυτη σύμπνοια με τη Μόσχα, αρνούμενος ότι η ευθύνη για την ήττα του ΔΣΕ βαραίνει τον ίδιο.
Τασκένδη, διαγραφές, διώξεις και οι «λύκοι» της Ιστορίας
Σύμφωνα με την έκθεση, οι απεσταλμένοι της ΚΕ του ΚΚΕ έρχονται αντιμέτωποι με έναν οργισμένο και απελπισμένο Ζαχαριάδη, ο οποίος επιτίθεται στην ηγεσία Κολιγιάννη, υπερασπίζεται τη στάση του μετά τη διαγραφή του και εξηγεί ότι αν δεν είχε αποβληθεί από το κόμμα, «δεν θα είχε φτάσει στα άκρα». Αναφέρεται με σαφήνεια και στις δύο απεργίες πείνας που πραγματοποίησε και στην επίσκεψή του στην ελληνική πρεσβεία, ζητώντας να δικαστεί στην πατρίδα του.
Ο Ζαχαριάδης επιμένει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών προσφύγων της Τασκένδης παρέμεινε πιστή σε αυτόν, παρά τις διώξεις, τις μετακινήσεις και τις εσωκομματικές εκκαθαρίσεις. Η επίθεση του κατά του Τίτο και των υπόλοιπων ανατολικών καθεστώτων ενισχύει την εικόνα ενός ανθρώπου στα όρια της πολιτικής και ανθρώπινης απομόνωσης.
Η Κομινφόρμ, ο γερμανικός οπλισμός και η Σοβιετική υπογραφή στον Εμφύλιο
Μέσα από πλήθος εγγράφων, ο Παπαδάτος επιβεβαιώνει ότι η Μόσχα δεν ήταν απλός θεατής, αλλά συμμέτοχος στις αποφάσεις του ΚΚΕ για την έναρξη του ένοπλου αγώνα. Η παροχή γερμανικού οπλισμού που προήλθε από τα λάφυρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η έγκριση των κομματικών γραμμών, αλλά και η παρέμβαση αδελφών κομμουνιστικών κομμάτων, σκιαγραφούν έναν Εμφύλιο πόλεμο με διεθνείς προεκτάσεις, στον οποίο οι Σοβιετικοί είχαν λόγο και ρόλο.
Στο βιβλίο δημοσιεύεται επίσης για πρώτη φορά το εσωτερικό σημείωμα του Διεθνούς Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΣΕ που σχολιάζει την έκθεση Τσολάκη-Κηπουρού, υπογραμμίζοντας ουσιαστικά τις επίμαχες φράσεις του Ζαχαριάδη και αποκαλύπτοντας τη διατήρηση αρχείων που παραμένουν έως σήμερα απόρρητα.
Η Ιστορία δεν έχει τελειώσει: Ερωτήματα και προεκτάσεις
Η έκδοση του βιβλίου προσφέρει πλούσιο υλικό στην ιστορική έρευνα, αλλά και νέα στοιχεία που αναμένεται να επανεκκινήσουν τη δημόσια και επιστημονική συζήτηση γύρω από τον ελληνικό εμφύλιο, τη στάση της ΕΣΣΔ, τις εσωκομματικές διαμάχες στο ΚΚΕ και την προσωπική πορεία του Ζαχαριάδη.
Πέρα από την αναψηλάφηση ιστορικών στιγμών, το έργο του Παπαδάτου φωτίζει τη διαδρομή ενός ανθρώπου που πέρασε από το απόγειο της πολιτικής εξουσίας στην πλήρη περιθωριοποίηση, αφήνοντας πίσω του μια βαριά σκιά στην ιστορία του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος.