ΝΑΤΟ: Συμφωνία για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ – Δύσκολη η εφαρμογή, λένε τα στοιχεία

Οι σύμμαχοι υπέκυψαν στις πιέσεις των ΗΠΑ – Ποια είναι τα εμπόδια για την επίτευξη του φιλόδοξου στόχου μέχρι το 2035

Πριν καν ξεκινήσει επίσημα η ετήσια Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ, οι πρεσβευτές των 32 κρατών-μελών φέρεται να κατέληξαν σε κατ’ αρχήν συμφωνία για αύξηση των συνολικών αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ έως το 2035.

Πρόκειται για μια φιλόδοξη δέσμευση, που συνιστά παραχώρηση στις εδώ και χρόνια αμερικανικές πιέσεις για αναλογική συμμετοχή των Ευρωπαίων στην αμυντική επιβάρυνση της Συμμαχίας.

Πώς προκύπτει το «5%» – Η ανάλυση της πρότασης

Η νέα στοχοθέτηση προβλέπει 3,5% του ΑΕΠ για καθαρά στρατιωτικές δαπάνες («pure defense»), ενώ το επιπλέον 1,5% αφορά συμπληρωματικές επενδύσεις που συνδέονται με την ασφάλεια, όπως υποδομές για την κυβερνοασφάλεια, τις μυστικές υπηρεσίες και τις κρίσιμες υποδομές.

Η πρόταση αποτυπώνει έναν συμβιβασμό μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων εταίρων, οι οποίοι εμφανίζονται διατεθειμένοι να συναινέσουν, τουλάχιστον σε επίπεδο δηλώσεων, για να κατευνάσουν την Ουάσινγκτον και τον πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος επανήλθε δριμύτερος με απαιτήσεις υπερδιπλασιασμού των στόχων που είχε θέσει από το 2018.

Οι αριθμοί αποκαλύπτουν το χάσμα – Δυσκολεύονται ακόμα και για το 2%

Παρότι η συμφωνία θεωρείται πολιτικά σημαντική, η πραγματική εφαρμογή της αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολη. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΝΑΤΟ για το 2024, πολλά κράτη-μέλη εξακολουθούν να μην τηρούν καν τον στόχο του 2% που είχε τεθεί από το 2014 μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία.

Η επίτευξη του 5% προβάλλει ως τεράστια πρόκληση, ιδίως για μικρότερες χώρες με περιορισμένους προϋπολογισμούς και διαφορετικές εθνικές προτεραιότητες. Οι ειδικοί τονίζουν ότι πρόκειται για μια «μεταρρύθμιση-μαμούθ» που απαιτεί όχι μόνο πολιτική βούληση, αλλά και ανασχεδιασμό των δημόσιων δαπανών σε βάθος δεκαετίας.

Η μεγάλη επιστροφή του Τραμπ και οι παλιές πιέσεις

Η συζήτηση για τις αμυντικές δαπάνες δεν είναι καινούρια. Ήδη από το 2018, ο πρόεδρος Τραμπ ζητούσε από τους συμμάχους του ΝΑΤΟ να διπλασιάσουν τις δαπάνες από το 2% στο 4%. Παρότι η στάση του είχε προκαλέσει αντιδράσεις, η επιστροφή του στο προσκήνιο ενίσχυσε τις πιέσεις για αυξημένη συνεισφορά των Ευρωπαίων.

Αξιοσημείωτο είναι, πάντως, ότι οι αμυντικές δαπάνες των κρατών-μελών αυξήθηκαν αισθητά τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά την επιστροφή του πολέμου στην Ευρώπη με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Μια συμφωνία περισσότερο συμβολική παρά δεσμευτική;

Παρά την αρχική συμφωνία των πρεσβευτών, ο στόχος του 5% δεν αποτελεί ακόμη θεσμική υποχρέωση, ούτε συνοδεύεται από συγκεκριμένο μηχανισμό παρακολούθησης και επιβολής. Όπως εκτιμούν διπλωματικές πηγές, η συμφωνία έχει περισσότερο συμβολική διάσταση, ενόψει των αμερικανικών εκλογών και της στρατηγικής αβεβαιότητας που τις συνοδεύει.

Το κατά πόσο θα τηρηθεί στην πράξη, θα εξαρτηθεί τόσο από τις εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες στις ευρωπαϊκές χώρες όσο και από τη μορφή που θα λάβει η νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας του ΝΑΤΟ στο επόμενο διάστημα.