Newsroom Team Η επίθεση, τα ξημερώματα της περασμένης Κυριακής, 22 Ιουνίου, των Ηνωμένων Πολιτειών στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις εντάσσεται σε μια γνώριμη στρατηγική των ΗΠΑ: Την αξιοποίηση της στρατιωτικής ισχύος ως μοχλού πίεσης για τη διαμόρφωση νέων γεωπολιτικών ισορροπιών και, ενδεχομένως, την έναρξη διαπραγματεύσεων υπό ευνοϊκούς όρους για την Ουάσιγκτον. Ένας επίλογος της σύγκρουσης που μοιάζει με πρόλογο της νέας τάξης πραγμάτων.
Του Ανατρεπτικού
Πρόκειται για το μοντέλο που έχει υιοθετήσει επανειλημμένα ο Ντόναλντ Τραμπ στην εξωτερική πολιτική τόσο στην πρώτη όσο και στη δεύτερη θητεία του ως προέδρου: Αρχικά, μια εντυπωσιακή κίνηση στρατιωτικής ισχύος χωρίς απαραίτητα κάποιο αποφασιστικό στρατηγικό αποτέλεσμα, αλλά με στόχο να φέρει το αντίπαλο στρατόπεδο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Τι λέει ο Τραμπ; «Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει δεχτεί καίριο πλήγμα – τώρα ήρθε η ώρα για ειρήνη με τους δικούς μας όρους».
Η αμεσότητα με την οποία τόσο ο Τραμπ και όσο και ο Νετανιάχου έσπευσαν να πανηγυρίσουν για την «επιτυχία» της επιχείρησης λίγες ώρες αφού αυτή είχε ολοκληρωθεί και πριν καν υπάρξει αντικειμενική αποτίμηση των καταστροφών, δημιούργησε εύλογη καχυποψία. Αρκετοί αναλυτές επισήμαναν πως το Ιράν διατηρεί ακόμη σημαντικό μέρος των πυρηνικών του υποδομών, ενώ η διεθνής κοινότητα παρέμεινε επιφυλακτική ως προς το αν πρόκειται για πραγματικό πλήγμα ή για επιχείρηση εντυπώσεων. Ενώ προσεκτικό ήταν ακόμη και το Πεντάγωνο στη σχετική ανακοίνωσή του με την οποία είπε το αυτονόητο: “Χρειαζόμαστε χρόνο για να δούμε εάν τους καταστρέψαμε εντελώς ή όχι”.
Σκηνικό déjà vu από τη Συρία
Οι παραλληλισμοί με την επιχείρηση των ΗΠΑ στη Συρία το 2017 είναι αναπόφευκτοι. Και τότε, ο Τραμπ είχε δώσει εντολή για την εκτόξευση δεκάδων πυραύλων Tomahawk ως απάντηση σε χημική επίθεση, με περιορισμένο στρατηγικό αποτέλεσμα. Ο Ασαντ και η Μόσχα είχαν ενημερωθεί, η βάση είχε ήδη εκκενωθεί και το πλήγμα είχε κυρίως επικοινωνιακό χαρακτήρα. Ανάλογα μοιάζει να είναι τα χαρακτηριστικά και της πρόσφατης επιχείρησης στο Ιράν.
Επιλεκτική και ελεγχόμενη εμπλοκή για αποφυγή αντιποίνων
Ενδεικτική της πρόθεσης για περιορισμένη εμπλοκή είναι και η επιλογή των ΗΠΑ να πλήξουν το Ιράν από απόσταση, αποφεύγοντας τη χρήση στρατιωτικών βάσεων στον Περσικό Κόλπο ή της Ευρώπης (Κρήτη, Ιταλία, Γερμανία) ή ακόμη και του Γκουάμ. Τα αμερικανικά βομβαρδιστικά αεροσκάφη απογειώθηκαν από το αμερικανικό έδαφος και ανεφοδιάστηκαν εν πτήσει διασχίζοντας τα 2/3 του πλανήτη, ακριβώς για να αποφύγει η Ουάσιγκτον να δώσει στο Ιράν αφορμή για επιθέσεις σε αμερικανικές βάσεις στην περιοχή.
Η απάντηση της Τεχεράνης, αν και προβλέψιμη, παρέμεινε κι αυτή εντός συγκεκριμένων ορίων. Οι επιθέσεις με βαλλιστικούς πυραύλους κατά του Ισραήλ συνοδεύτηκαν από ένα συμβολικό χτύπημα σε αμερικανική βάση στο Κατάρ αφού πρώτα είχαν προειδοποιήσει τόσο τη Ντόχα όσο και τους ίδιους τους αμερικάνους. Η κίνηση αυτή δείχνει ότι η ιρανική ηγεσία, με τη στήριξη Μόσχας και Πεκίνου, επέλεξε την αποτροπή μιας πλήρους κλιμάκωσης, διατηρώντας παράλληλα την εικόνα αποφασιστικότητας στο εσωτερικό της ακροατήριο, τους χιλιάδες ιρανούς πολίτες που τις προηγούμενες ημέρες είχαν κατέβει στους δρόμους οργισμένοι από την αμερικανο-ισραηλινή επίθεση.
Η εκεχειρία ως προϊόν ισορροπίας τρόμου
Η εφαρμογή (της όποιας) εκεχειρίας – που ανακοινώθηκε με πρωτοβουλία των ΗΠΑ και έγινε αποδεκτή από το Ιράν – υποδηλώνει ότι το τελικό ζητούμενο δεν ήταν η σύγκρουση, αλλά η αποκλιμάκωση μέσω της επιβολής νέων όρων στο γεωπολιτικό παιχνίδι. Η Ουάσιγκτον δείχνει να επιδιώκει μια «επανεκκίνηση» της διαπραγμάτευσης με το Ιράν, έχοντας πρώτα επιβάλει τους κανόνες αλλά και το πλαίσιο στο οποίο αυτή θα διεξαχθεί.
Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις αυτές δεν μπορούν να ιδωθούν αποκομμένα από τις διεργασίες ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις. Η συνεννόηση – έστω και άτυπη – μεταξύ ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας αναδεικνύεται σε καταλυτικό παράγοντα σταθεροποίησης του σκηνικού. Η Μέση Ανατολή παραμένει πεδίο αντιπαραθέσεων, αλλά και ένα εργαστήριο νέων ισορροπιών, όπου οι περιφερειακές δυνάμεις δεν έχουν πλέον την πρωτοβουλία κινήσεων – τουλάχιστον όχι μόνες τους.
Η αμερικανική επίθεση στο Ιράν δεν αποτελεί απαραίτητα τον επίλογο μίας γενικευμένης ανάφλεξης. Μοιάζει όμως να εντάσσεται σε μια επιμελώς σχεδιασμένη στρατηγική επανατοποθέτησης της Ουάσιγκτον στο κέντρο των εξελίξεων, με στόχο τη διατήρηση του ελέγχου στις διαπραγματεύσεις και την αναδιάταξη του γεωπολιτικού χάρτη της Μέσης Ανατολής.