Newsroom Team Η εξάρτηση από αμερικανικούς cloud γίγαντες εκθέτει την ΕΕ σε πολιτικούς κινδύνους και τεχνολογική ευαλωτότητα
Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο αναγκάζει την Ευρώπη να αντιμετωπίσει μια κρίσιμη ψηφιακή αδυναμία: οι ΗΠΑ διατηρούν ουσιαστικά έναν «διακόπτη» που μπορεί να διακόψει τη λειτουργία του ευρωπαϊκού διαδικτύου.
Καθώς η αμερικανική κυβέρνηση ανεβάζει τους τόνους στο γεωπολιτικό «πόκερ» που ξεκίνησε με τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ, οι Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν ότι η πολυετής εξάρτηση από λίγες αμερικανικές τεχνολογικές υπερδυνάμεις έχει δώσει στην Ουάσιγκτον ένα σημαντικό πλεονέκτημα.
Η βασική ευαλωτότητα είναι η σχεδόν απόλυτη εξάρτηση της Ευρώπης από παρόχους cloud των ΗΠΑ.
Οι υπηρεσίες cloud αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του διαδικτύου, στηρίζοντας από τα email και το streaming έως τη βιομηχανική επεξεργασία δεδομένων και τις κυβερνητικές επικοινωνίες. Μόλις τρεις αμερικανικοί κολοσσοί — Amazon, Microsoft και Google — ελέγχουν πάνω από τα δύο τρίτα της ευρωπαϊκής αγοράς, βάζοντας την ψηφιακή ύπαρξη της Ευρώπης στα χέρια εταιρειών που διατηρούν στενές σχέσεις με τον Αμερικανό πρόεδρο για να αποφύγουν ρυθμίσεις και πρόστιμα.
Εδώ και χρόνια, οι υποστηρικτές της ψηφιακής κυριαρχίας στην Ευρώπη προειδοποιούν ότι αυτή η εξάρτηση επιτρέπει στις αμερικανικές υπηρεσίες να έχουν πρόσβαση σε ευαίσθητα ευρωπαϊκά δεδομένα, όπου κι αν αποθηκεύονται, χάρη στη νομοθεσία των ΗΠΑ.
Σήμερα, σε μια περίοδο όπου ο Αμερικανός πρόεδρος αλλάζει νόμους κατά το δοκούν και ο επικεφαλής εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου έχασε την πρόσβαση στο email του στη Microsoft μετά από κυρώσεις της Ουάσιγκτον (λόγω ενταλμάτων σύλληψης για Ισραηλινούς αξιωματούχους), υπάρχουν βάσιμες ανησυχίες ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογική υπεροχή ως μοχλό πίεσης στο εξωτερικό.
«Ο Τραμπ πραγματικά απεχθάνεται την Ευρώπη. Πιστεύει πως η ύπαρξη της ΕΕ έχει στόχο να βλάψει την Αμερική», δήλωσε ο Zach Meyers, διευθυντής ερευνών στο think tank CERRE στις Βρυξέλλες. «Το ενδεχόμενο να ενεργοποιήσει έναν ‘διακόπτη’ ή να κάνει κάτι που θα πλήξει σοβαρά τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρώπης δεν είναι πλέον τόσο απίθανο όσο φαινόταν πριν έξι μήνες».
Ο Alexander Windbichler, διευθύνων σύμβουλος της αυστριακής εταιρείας cloud Anexia, παραδέχεται πως θα ήθελε οι «άνθρωποι της πληροφορικής» σαν αυτόν να είχαν προειδοποιήσει νωρίτερα για αυτή την «ανθυγιεινή εξάρτηση», τονίζοντας ότι ο ευρωπαϊκός κλάδος επέλεξε να επικεντρωθεί στην τεχνολογία και όχι στο lobbying ή την πολιτική.
Θα μπορούσε ο Τραμπ πραγματικά να διακόψει τις υπηρεσίες cloud στην Ευρώπη; «Δεν ξέρω. Αλλά δεν περίμενα ποτέ ότι οι ΗΠΑ θα απειλούσαν να πάρουν τη Γροιλανδία», σχολιάζει ο Windbichler. «Είναι πιο τρελό και από το να κλείσουν το cloud».
Ανησυχίες και αντιδράσεις μετά την επιστροφή Τραμπ
Οι προειδοποιήσεις ξεκίνησαν λίγους μήνες αφότου ο Τραμπ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο.
«Δεν είναι πλέον λογικό να θεωρούμε δεδομένη τη συνεργασία με τον Αμερικανό εταίρο. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος όλα μας τα δεδομένα να χρησιμοποιηθούν από την αμερικανική διοίκηση ή η υποδομή μας να καταστεί απρόσιτη από άλλες χώρες», δήλωσε τον Μάρτιο ο Matthias Ecke, Γερμανός ευρωβουλευτής των Σοσιαλδημοκρατών.
«Ο κίνδυνος διακοπής λειτουργίας είναι το νέο παράδειγμα», προειδοποίησε ο επικεφαλής της γαλλικής εταιρείας OVHcloud, Benjamin Revcolevschi. «Το cloud είναι σαν τη βρύση του νερού. Τι γίνεται αν κάποια στιγμή αυτή η βρύση κλείσει;»
Το τεχνολογικό αντίστοιχο μιας τέτοιας διακοπής θα ήταν οι αμερικανικές εταιρείες cloud να λάβουν εντολή από την κυβέρνηση των ΗΠΑ να διακόψουν τις υπηρεσίες τους στην Ευρώπη. Το cloud δίνει στις επιχειρήσεις εικονική πρόσβαση σε αποθήκευση δεδομένων και υπολογιστική ισχύ μέσω εκτεταμένων δικτύων φυσικών data centers παγκοσμίως.
Αν και μια πλήρης διακοπή παραμένει ακραίο σενάριο, οι αμερικανικοί κολοσσοί πλέον δεν το απορρίπτουν ως πιθανότητα.
Η Microsoft, τον Απρίλιο, ανακοίνωσε ότι θα προσθέσει δεσμευτική ρήτρα στα συμβόλαια με ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για τη διατήρηση της συνδεσιμότητας, δεσμευόμενη να προσφύγει στη δικαιοσύνη κατά οποιασδήποτε εντολής αναστολής λειτουργίας. Παρόλο που ο πρόεδρος της εταιρείας Brad Smith χαρακτήρισε το ενδεχόμενο παρέμβασης της αμερικανικής κυβέρνησης ως «εξαιρετικά απίθανο», παραδέχθηκε πως αυτό αποτελεί «πραγματική ανησυχία για πολλούς στην Ευρώπη». Επιπλέον, η Microsoft ανακοίνωσε νέα μέτρα για την καθησύχαση των ευρωπαϊκών ανησυχιών.
Η Amazon, αντίστοιχα, παρουσίασε νέα δομή διακυβέρνησης για τη λεγόμενη «κυρίαρχη προσφορά» (sovereign offer) στην Ευρώπη ώστε να διασφαλιστεί η ανεξαρτησία και η συνέχεια των υπηρεσιών. Σύμφωνα με πληροφορίες, η εταιρεία καθοδήγησε το προσωπικό της τι να απαντά σε ερωτήσεις πελατών σχετικά με διεθνείς απαγορεύσεις, αναφέροντας ότι «σε θεωρητικό επίπεδο, αν εφαρμοστούν τέτοιες κυρώσεις, η [μονάδα cloud της Amazon] θα κάνει ό,τι είναι πρακτικά δυνατό για τη συνέχιση των υπηρεσιών».
Aναλυτές αναρωτιούνται πόση δύναμη έχουν πραγματικά οι αμερικανικές εταιρείες απέναντι στον Λευκό Οίκο. «Αν το πολιτικό κλίμα γίνει εχθρικό, πόσο ρεαλιστικό είναι ότι εταιρείες με καλές προθέσεις μπορούν να αντισταθούν στον πρόεδρό τους;» διερωτάται η Cristina Caffarra, οικονομολόγος τεχνολογίας και ανταγωνισμού στο University College London.
Email ICC και νέοι φόβοι για κυρώσεις στις υποδομές
Η είδηση πως ο επικεφαλής εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου Karim Khan, τον Μάιο, έχασε πρόσβαση στο email του που φιλοξενούταν στη Microsoft λόγω κυρώσεων μετά το ένταλμα κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού Benjamin Netanyahu εντείνει τις ανησυχίες. Η Microsoft αρνήθηκε να σχολιάσει συγκεκριμένα για το περιστατικό, δηλώνοντας γενικά: «Σε καμία στιγμή δεν σταματήσαμε ή αναστείλαμε τις υπηρεσίες προς το ICC».
«Είναι αυτονόητο πως οι αμερικανικές εταιρείες πρέπει να συμμορφώνονται με τους νόμους των ΗΠΑ», σχολίασε η Aura Salla, Φινλανδή ευρωβουλευτής του Κέντρου και πρώην κορυφαίο στέλεχος lobbying της Meta στις Βρυξέλλες. Πρόσθεσε: «Για τους Ευρωπαίους αυτό σημαίνει πως δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε πλήρως την αξιοπιστία και ασφάλεια των συστημάτων των αμερικανικών εταιρειών».
Kίνημα για ευρωπαϊκή ψηφιακή αυτονομία – Το σχέδιο EuroStack
Eιδικοί και πολιτικοί ζητούν πραγματική ευρωπαϊκή τεχνολογική εναλλακτική. «Νιώθεις πως απέχεις μόνο μια προεδρική εντολή από το να χάσεις πρόσβαση σε κρίσιμη τεχνολογία και υποδομές», λέει η Francesca Bria, καθηγήτρια καινοτομίας στο University College London. «Έχει γίνει σαφές πως η Ευρώπη δεν πρέπει να εξαρτάται από καμία εξωτερική δύναμη που μπορεί ανά πάσα στιγμή ‘να τραβήξει την πρίζα’.»
Tο πέρασμα σε ευρωπαϊκές λύσεις cloud σκοντάφτει όμως στην πραγματικότητα: η απεξάρτηση από την αμερικανική τεχνολογική κυριαρχία ούτε εύκολη ούτε φθηνή υπόθεση είναι.
«Αν κοιτάξετε το cloud, την τεχνητή νοημοσύνη, τα data centers – δυστυχώς δεν υπάρχουν ακόμη επαρκείς εναλλακτικές έναντι των προσφορών της αμερικανικής ψηφιακής βιομηχανίας», δήλωσε τον Απρίλιο ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Jörg Kukies, καλώντας την ΕΕ σε προσοχή πριν προβεί σε εμπορικά αντίποινα κατά του Τραμπ.
Mια πρωτοβουλία βιομηχανικής πολιτικής που κερδίζει έδαφος προβλέπει κόστος έως 300 δισ. ευρώ . Το σχέδιο EuroStack , που έχει τη στήριξη ειδικών και βιομηχανίας, φιλοδοξεί να καταστήσει την Ευρώπη αυτάρκη σε ψηφιακές υποδομές – ακόμη και στο λογισμικό.
Tο κίνημα ζητά από την ΕΕ τρεις στόχους: «Αγοράζουμε ευρωπαϊκά», «Πουλάμε ευρωπαϊκά», «Χρηματοδοτούμε ευρωπαϊκά». Προτείνουν προτεραιότητα στις εγχώριες εταιρείες σε δημόσιες συμβάσεις, ποσοστώσεις αγορών του Δημοσίου και δημιουργία ειδικού ταμείου EuroStack για στήριξη εγχώριας τεχνολογίας.
«Δεν υπάρχει τίποτα εξαιρετικό σε αυτήν την προσέγγιση: αυτά τα εργαλεία βιομηχανικής πολιτικής χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες αλλού – ιδίως στις ΗΠΑ», επισημαίνουν οι οργανωτές.
Tα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά, σύμφωνα με τον Meyers του CERRE: «Ζητούν εκατοντάδες δισεκατομμύρια για αυτό το έργο. Το να εμφανιστούν αυτά τα χρήματα ως διά μαγείας είναι μάλλον φαντασίωση». Αντίπαλοι όπως η εμπορική ένωση Chamber of Progress εκτιμούν ότι το κόστος θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 5 τρισ. ευρώ .
Eσωτερικές διαιρέσεις στην ΕΕ – Το δίλημμα προστατευτισμού
Aρκετές χώρες-μέλη αλλά και κορυφαίοι ευρωβουλευτές έχουν ήδη εκφράσει στήριξη στο EuroStack, που μάλιστα αναφέρεται ρητά στη νέα κυβερνητική συμφωνία στη Γερμανία.
Eντούτοις, οι πολιτικοί ισορροπούν σε λεπτή γραμμή μεταξύ διεκδίκησης ευρωπαϊκής κυριαρχίας και αποφυγής κατηγοριών περί προστατευτισμού που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αντίδραση των ΗΠΑ.
“Καμία χώρα ή περιοχή δεν μπορεί μόνη της να οδηγήσει την τεχνολογική επανάσταση”, δήλωσε στις 5 Ιουνίου η Henna Virkkunen, πρώτη επικεφαλής ψηφιακής κυριαρχίας της Κομισιόν παρουσιάζοντας στρατηγική που αναγνωρίζει ότι “η ΕΕ κινδυνεύει από εργαλειοποίηση των τεχνολογικών & οικονομικών εξαρτήσεων”.
Mια νέα νομοθετική πρωτοβουλία στις Βρυξέλλες θα μπορούσε θεωρητικά να περιορίσει σημαντικά τη δυνατότητα του Τραμπ (ή άλλου Αμερικανού προέδρου) για μαζικές ψηφιακές αναταράξεις στην ΕΕ.
Tο σχέδιο προβλέπει νέα πιστοποίηση κυβερνοασφάλειας για λύσεις cloud που χρησιμοποιούν επιχειρήσεις & Δημόσιο – μέτρο που έχει παγώσει λόγω έντονων αντιδράσεων των ΗΠΑ. Η πρόταση περιλαμβάνει ετικέτα υψηλής διαβάθμισης που εγγυάται ασυλία έναντι ξένων νόμων.
Aυτό έχει διχάσει τις χώρες-μέλη ως προς το πόσο πρόθυμες είναι να απομακρυνθούν από τις αμερικανικές λύσεις cloud και πόσο ανοικτά θέλουν να αμφισβητήσουν τη διατλαντική σχέση.
Aντιπαράθεση με ΗΠΑ – Το ζήτημα των δεδομένων & ο ρόλος της Γαλλίας
Aπό έγγραφα που απέκτησε το POLITICO μέσω αιτήματος πληροφόρησης προκύπτει συνεχής επικοινωνία μεταξύ του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ & της Κομισιόν σχετικά με τα σχέδια πιστοποίησης ήδη από τον Σεπτέμβριο 2023. Το αρμόδιο τμήμα της Κομισιόν αρνήθηκε τη δημοσιοποίηση εγγράφων επικαλούμενο ότι αυτό “θα έπληττε την εμπιστοσύνη μεταξύ ΕΕ-ΗΠΑ”.
Η Γαλλία, υπέρμαχος της χρήσης αυτής της πιστοποίησης ώστε τα ευρωπαϊκά δεδομένα να μην υπόκεινται σε νόμους όπως το U.S. Cloud Act (που ουσιαστικά παρακάμπτει τις Big Tech), επιμένει: “Οι γεωπολιτικές εντάσεις μας υποχρεώνουν περισσότερο από ποτέ να επανεξετάσουμε τη κυριαρχία των δεδομένων μας”, δήλωσε η υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής Clara Chappaz.
Η Ολλανδία, χώρα με μεγάλη εξάρτηση από τις αμερικανικές λύσεις cloud, μέχρι πρόσφατα αντιστεκόταν στη χρήση αυτής της πιστοποίησης για τον αποκλεισμό μεγάλων αμερικανικών παρόχων – ωστόσο πλέον φαίνεται πως αλλάζει στάση λόγω των νέων πολιτικών εξελίξεων.
Kαθώς η πρώτη επικεφαλής ψηφιακής κυριαρχίας της Κομισιόν ενεργοποιεί ξανά τη σχετική πρωτοβουλία, αυξάνεται η πίεση προς τις Βρυξέλλες για στήριξη made-in-Europe τεχνολογίας παρά τις αντιδράσεις της Ουάσιγκτον.
“Η Ευρώπη εμπιστεύτηκε τυφλά τις ΗΠΑ ότι πάντα θα είναι δίπλα μας”, λέει η Bria του University College London. “Σήμερα όμως τα πράγματα φαίνονται πολύ διαφορετικά”.
Πηγή: Politico.