Οι επιδρομές των ΗΠΑ στο Ιράν αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού – Πυρηνική κρίση με άγνωστο τέλος;

Οι επιθέσεις σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις προκαλούν πολιτικό και στρατηγικό ντόμινο, με το Ιράν να υπόσχεται αντίποινα και τη Δύση να προσπαθεί να συγκρατήσει τη σύρραξη.

Η Ουάσινγκτον εμπλέκεται άμεσα στον πόλεμο Τεχεράνης–Τελ Αβίβ

Οι αμερικανικοί βομβαρδισμοί σε τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις —συμπεριλαμβανομένης της μονάδας εμπλουτισμού του Φορντό— σηματοδοτούν την επίσημη είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο Ισραήλ–Ιράν.

Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ χαιρέτισε την επιχείρηση ως «θεαματική επιτυχία» και διαβεβαίωσε πως «οι βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις της Τεχεράνης έχουν καταστραφεί πλήρως».

Ωστόσο, οι ιρανικές αρχές διαψεύδουν πως έχει υπάρξει πλήγμα στην καρδιά των πυρηνικών τους εγκαταστάσεων. Σύμβουλος του ανώτατου ηγέτη Αλί Χαμενεΐ δήλωσε ότι η χώρα εξακολουθεί να διαθέτει εμπλουτισμένο ουράνιο, τεχνογνωσία και πολιτική αποφασιστικότητα. «Το παιχνίδι δεν έχει τελειώσει», σημείωσε ο Αλί Σαμχάνι, προσθέτοντας με νόημα ότι «οι εκπλήξεις θα συνεχιστούν».

Η Ευρώπη καλεί σε αυτοσυγκράτηση – Το Ιράν προειδοποιεί

Γαλλία, Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο κάλεσαν την Τεχεράνη να αποφύγει αποσταθεροποιητικές κινήσεις. Οι τρεις ηγέτες —Μακρόν, Μερτς και Στάρμερ— προέτρεψαν για επιστροφή στις διαπραγματεύσεις, χωρίς να καταδικάζουν ρητά την αμερικανική επίθεση. «Το Ιράν δεν πρέπει ποτέ να αποκτήσει πυρηνικό όπλο», επανέλαβαν, υπογραμμίζοντας τον στόχο της αποκλιμάκωσης.

Την ίδια ώρα, ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν χαρακτήρισε την επίθεση «πράξη πολέμου» και δεσμεύθηκε ότι οι ΗΠΑ θα αντιμετωπίσουν συνέπειες.

Η άγνωστης έκτασης ζημιά στο Φορντό

Παρά την πανηγυρική ρητορική της Ουάσινγκτον, αναλυτές αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα της επιχείρησης. Η Héloïse Fayet, ειδική του Ifri, επισημαίνει ότι το εμπλουτισμένο ουράνιο ενδέχεται να είχε μετακινηθεί εγκαίρως και πιθανόν να έχει αποθηκευτεί σε μυστικές εγκαταστάσεις εκτός ελέγχου της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA). «Η τεχνογνωσία δεν βομβαρδίζεται», τονίζει, υπογραμμίζοντας ότι χιλιάδες Ιρανοί επιστήμονες συνεχίζουν να εργάζονται στο πυρηνικό πρόγραμμα.

ΗΠΑ σε επικίνδυνη τροχιά

Ο Andreas Krieg του King’s College βλέπει «μια επιχείρηση υψηλού ρίσκου, με απρόβλεπτα αποτελέσματα». Υπενθυμίζει ότι ο Τραμπ στηρίζεται σε πληροφορίες ανοικτών πηγών (OSINT), ενώ το Ιράν διατείνεται πως η ζημιά περιορίζεται στην επιφάνεια των εγκαταστάσεων.

Ο Ali Vaez του International Crisis Group υπογραμμίζει ότι το Ιράν έχει ήδη αναπτύξει προηγμένες φυγοκεντρήτριες σε άγνωστες τοποθεσίες, καθιστώντας το πρόγραμμα ουσιαστικά ανεξέλεγκτο. Η καταστροφή του Φορντό δεν σηματοδοτεί το τέλος, αλλά πιθανώς την επόμενη φάση.

Ελεγχόμενη απάντηση ή νέο μέτωπο;

Το πιθανό ιρανικό αντίποινο αναμένεται να είναι «υπολογισμένο» και «μετρημένο», ώστε να αποφευχθεί πλήρης ανάφλεξη με τις ΗΠΑ. Ο Ισραηλινός ειδικός Michael Horowitz αναφέρει ως πιθανά σενάρια το κλείσιμο των Στενών του Χορμούζ, επιθέσεις σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και αμερικανικές βάσεις στον Περσικό Κόλπο. Όμως, προειδοποιεί πως αυτές οι ενέργειες ενέχουν σοβαρούς κινδύνους και θα μπορούσαν να ενισχύσουν την αμερικανική εμπλοκή.

Το Ιράν μεταξύ οργής και τακτικισμού

Κατά τον Hamidreza Azizi του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, το Ιράν ενδέχεται να προσφέρει στον Τραμπ μια «συμβολική νίκη» περιορίζοντας την απάντησή του στις ΗΠΑ και μεταφέροντας την ένταση στο Ισραήλ. Έτσι, η Ουάσινγκτον θα παρέμενε «θεατής», ενώ ο Τραμπ θα επωμιζόταν το πολιτικό κόστος ενδεχόμενης περαιτέρω κλιμάκωσης.

Αναλυτές δεν αποκλείουν την πλήρη αποχώρηση του Ιράν από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών, απορρίπτοντας τους ελέγχους της IAEA και υιοθετώντας ένα πιο αδιαφανές πυρηνικό καθεστώς. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα μετέφερε την αντιπαράθεση σε πολύ πιο επικίνδυνο και ανεξέλεγκτο έδαφος.

Αν και ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να διεκδικήσει μια «τακτική νίκη», οι εξελίξεις ενδέχεται να του επιστρέψουν μια «πολιτική χειροβομβίδα», καθώς η διεθνής αποσταθεροποίηση και η πιθανή διάρρηξη του πλαισίου μη διάδοσης συνιστούν απειλές παγκόσμιας εμβέλειας.

Η πυραυλική κλιμάκωση φέρνει τη Μέση Ανατολή και τον κόσμο πιο κοντά σε ένα νέο πυρηνικό αδιέξοδο. Οι επόμενες κινήσεις του Ιράν και των ΗΠΑ θα κρίνουν αν βρισκόμαστε στην αρχή ενός ελεγχόμενου ανασχεδιασμού ή στην είσοδο σε έναν ανεξέλεγκτο πόλεμο.