NewsEdit Στις 23:04 το βράδυ της 20ής Ιουνίου 1978, ένας ισχυρός σεισμός 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ συγκλόνισε τη Βόρεια Ελλάδα. Το επίκεντρο εντοπίστηκε ανάμεσα στις λίμνες Αγίου Βασιλείου και Βόλβης, ενώ η ένταση έφτασε τους 8 έως 9 βαθμούς της κλίμακας Μερκάλι.
Ήταν η πρώτη φορά που ένας τόσο ισχυρός σεισμός έπληττε μια σύγχρονη ελληνική μητρόπολη, προκαλώντας βαθιές κοινωνικές και οικονομικές πληγές.
Πανικός στη Θεσσαλονίκη και κατάρρευση του κρατικού μηχανισμού
Ο σεισμός προκάλεσε χάος και τρόμο στη Θεσσαλονίκη. Οι κάτοικοι βγήκαν πανικόβλητοι στους δρόμους και προσπάθησαν να εγκαταλείψουν την πόλη, ενώ οι τηλεφωνικές γραμμές και το ηλεκτρικό ρεύμα διακόπηκαν σε πολλές περιοχές. Η κρατική μηχανή αποδείχθηκε ανέτοιμη να ανταποκριθεί: το σχέδιο εκτάκτων αναγκών «Ξενοκράτης» δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ, και η πόλη έμεινε για ώρες αβοήθητη.
49 νεκροί, 220 τραυματίες και μια πολυκατοικία-σύμβολο της τραγωδίας
Η πιο τραγική εικόνα της νύχτας ήταν η κατάρρευση οκταώροφης πολυκατοικίας στην πλατεία Ιπποδρομίου, όπου 29 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Μαζί με άλλα 20 θύματα σε διαφορετικά σημεία, ο συνολικός αριθμός των νεκρών έφτασε τους 49, ενώ οι τραυματίες ανήλθαν σε 220.
Οι υλικές ζημιές αποδείχθηκαν τεράστιες. Με σημερινές τιμές, ξεπέρασαν το ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Πάνω από 100.000 κτίρια υπέστησαν φθορές, εκ των οποίων 9.480 κρίθηκαν κατεδαφιστέα και 23.589 είχαν σοβαρές βλάβες. Μεγάλο πλήγμα υπέστη και η πολιτιστική κληρονομιά της πόλης, καθώς αρκετά βυζαντινά μνημεία παρουσίασαν ρωγμές και ζημιές – μνημεία που δεν είχαν συντηρηθεί από το 1912.
Προσεισμοί, μετασεισμοί και διεθνής αίσθηση
Ο σεισμός δεν ήταν μεμονωμένο γεγονός. Είχε προηγηθεί έντονη προσεισμική δραστηριότητα, με πιο χαρακτηριστικό γεγονός τη δόνηση των 5,8 Ρίχτερ στις 23 Μαΐου. Οι μετασεισμοί συνεχίστηκαν για εβδομάδες, με ισχυρότερο εκείνον της 4ης Ιουλίου, μεγέθους 5,1 Ρίχτερ. Η σεισμική δόνηση έγινε αισθητή όχι μόνο σε όλη σχεδόν την ελληνική επικράτεια αλλά και σε περιοχές της Βουλγαρίας, της πρώην Γιουγκοσλαβίας και της Αλβανίας.
Η αφύπνιση του κράτους και η ίδρυση της ΥΑΣΒΕ
Παρότι η πρώτη αντίδραση ήταν ανεπαρκής, η πολιτεία κινητοποιήθηκε στη συνέχεια με ένταση. Η κυβέρνηση Καραμανλή επέβαλε έκτακτη φορολογία για την κάλυψη των αναγκών και δημιούργησε τη «Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων Βορείου Ελλάδας» (ΥΑΣΒΕ), που αποτέλεσε πρότυπο για τον μελλοντικό μηχανισμό αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη για τρεις ημέρες, προσπαθώντας να κατευνάσει τις φήμες για νέο καταστροφικό σεισμό.
Από τον τρόμο στη θωράκιση: ΟΑΣΠ και νέα αντισεισμική στρατηγική
Ο σεισμός της Θεσσαλονίκης και εκείνος της Αθήνας το 1981 υπήρξαν καταλύτες για τη θεσμική οργάνωση της αντισεισμικής πολιτικής. Το 1983 ιδρύθηκε ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), που ανέλαβε να σχεδιάσει και να εφαρμόσει ένα νέο πλαίσιο πρόληψης και ετοιμότητας.
Μια νύχτα που δεν ξεχάστηκε ποτέ
Ο σεισμός της 20ής Ιουνίου 1978 αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της Θεσσαλονίκης. Πέρα από τις απώλειες και τις καταστροφές, ανέδειξε τις αδυναμίες της κρατικής μηχανής, αλλά και τη δυνατότητα του κράτους να μάθει από τις αποτυχίες του και να χτίσει μηχανισμούς πρόληψης και διαχείρισης κρίσεων. Η νύχτα εκείνη παραμένει βαθιά χαραγμένη στη συλλογική μνήμη της Βόρειας Ελλάδας.