Ανάλυση / Πραγματικός στόχος η Κίνα πίσω από την επίθεση στο Ιράν;

Η προληπτική πολεμική δράση του Ισραήλ κατά του Ιράν συνιστά ένα ακόμη κρίσιμο επεισόδιο στην ευρύτερη γεωπολιτική σύγκρουση που, με αφετηρία τη Μέση Ανατολή, μοιάζει να εκτείνεται μέχρι την καρδιά της Ασίας. Αν κάτι υποδηλώνει η ισραηλινή επιχείρηση, είναι πως δεν πρόκειται για ένα απλό επεισόδιο διμερούς αντιπαράθεσης.

Του Ανατρεπτικού

Αντίθετα, αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς την παγκόσμια αναμέτρηση για την πρωτοκαθεδρία στον 21ο αιώνα — και μάλιστα, με αποδέκτη που βρίσκεται πολύ πέρα από τα ιρανικά σύνορα: την Κίνα.

Το Ισραήλ ως στρατηγικός εκτελεστής των ΗΠΑ

Η αλληλεξάρτηση ΗΠΑ-Ισραήλ είναι παλιά, αλλά στον παρόντα συσχετισμό μοιάζει πιο εργαλειακή από ποτέ. Το Τελ Αβίβ δεν ενεργεί αποκλειστικά για λογαριασμό των αμερικανικών συμφερόντων· εξυπηρετεί, όμως, απολύτως τις επιδιώξεις της Ουάσιγκτον στην ευρύτερη περιοχή, λειτουργώντας ως ο «σκληρός βραχίονας» της αμερικανικής ισχύος σε ένα περιβάλλον όπου η άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ κρίνεται πολιτικά και στρατηγικά επισφαλής.

Για το Ισραήλ, το κέρδος είναι διττό: Ενισχύει τον ρόλο του ως ηγεμονική δύναμη στην περιοχή, επιβάλλοντας μονομερώς τις «κόκκινες γραμμές» του — είτε αυτό αφορά τη Χεζμπολάχ, τη Χαμάς είτε τώρα απευθείας το Ιράν. Επιπλέον, διατηρεί την Ουάσιγκτον στρατηγικά δεσμευμένη στις δικές του προτεραιότητες.

Γιατί η Ουάσιγκτον “στοχοποιεί” το Ιράν – και τι έχει να κερδίσει

Από πλευράς ΗΠΑ, το Ιράν λειτουργεί ως ο αδύναμος κρίκος στον ευρασιατικό άξονα που χτίζει η Κίνα. Πλήττοντας την Τεχεράνη, η Ουάσιγκτον δεν προσδοκά μόνο την αποσταθεροποίηση ενός περιφερειακού αντίπαλου. Επιδιώκει κάτι ευρύτερο: να υπονομεύσει τον κινεζικό οικονομικό και στρατηγικό σχεδιασμό που διέρχεται από το Ιράν.

Η πολιτική πίεση προς το ιρανικό καθεστώς – είτε με τη μορφή στρατιωτικών χτυπημάτων είτε μέσω οικονομικών κυρώσεων – εντάσσεται σε μια συνολικότερη στρατηγική: τον έλεγχο των βασικών διαύλων του Belt and Road Initiative (BRI) της Κίνας. Το Ιράν αποτελεί κρίσιμο ενεργειακό προμηθευτή για το Πεκίνο, αλλά και κομβικό κρίκο στον χερσαίο «δρόμο του μεταξιού». Οποιαδήποτε αστάθεια στην Τεχεράνη μεταφράζεται σε στρατηγικό κόστος για την Κίνα.

Η γεωπολιτική σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας περνά (και) από την Τεχεράνη

Όσο κι αν φαίνεται ότι η σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας εκτυλίσσεται στα πεδία της τεχνολογίας και του εμπορίου, η Μέση Ανατολή αναδεικνύεται σε μια άτυπη σκακιέρα όπου παίζονται τα πρώτα κρίσιμα «παιχνίδια». Η Ουάσιγκτον επιχειρεί να περιορίσει την άνοδο της Κίνας όχι μόνο με τιμωρητικούς δασμούς ή απαγορεύσεις στην Huawei, αλλά και μέσω της αναδιάταξης γεωστρατηγικών συμμαχιών — ακόμη και με τη χρήση σκληρής ισχύος.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ισραηλινή επίθεση στο Ιράν δεν μπορεί να ιδωθεί απομονωμένα. Πρόκειται για μήνυμα πολλαπλών αποδεκτών: προς το Ιράν, αλλά και προς το Πεκίνο, τη Μόσχα και τους συμμάχους τους, ότι οι ΗΠΑ (έστω μέσω proxies) δεν σκοπεύουν να παραδώσουν αμαχητί τη διεθνή ηγεμονία.

Η «πολιτική Τραμπ» και η επιστροφή του γεωπολιτικού ρεαλισμού

Η κλιμάκωση αυτή συνδέεται άμεσα με τη στροφή της αμερικανικής πολιτικής προς τον ανοιχτό ρεαλισμό που επαγγέλλεται το στρατόπεδο Τραμπ. Η άνοδος της σκληρής γραμμής στο εσωτερικό των ΗΠΑ – με αιχμή την επιστροφή σε μια εξωτερική πολιτική ισχύος – συμπίπτει με την όξυνση της σύγκρουσης στο διεθνές πεδίο.

Ωστόσο, η σφοδρή ενδοαμερικανική σύγκρουση μεταξύ του βαθέος κράτους που στηρίζει τους Δημοκρατικούς και της νεοσυντηρητικής, «επιθετικής» πτέρυγας του Τραμπ, δημιουργεί ένα τοξικό πολιτικό τοπίο στις ίδιες τις ΗΠΑ. Κι αυτό το εσωτερικό ρήγμα ενδέχεται να κρίνει όχι μόνο το αποτέλεσμα των εκλογών, αλλά και τη μορφή που θα πάρει ο νέος παγκόσμιος συσχετισμός.

Το ερώτημα: μέχρι πού;

Η κινεζική απάντηση στο πλήγμα που δέχεται, έμμεσα ή άμεσα, μέσω Ιράν, θα είναι καθοριστική. Αν η Κίνα επιλέξει να κλιμακώσει – πολιτικά, οικονομικά ή ακόμη και στρατιωτικά – η αντιπαράθεση ενδέχεται να περάσει σε νέο στάδιο. Από τη Μέση Ανατολή, η ένταση μπορεί να εξαπλωθεί στην Ασία, τον Ειρηνικό, ακόμη και σε στρατηγικά σημεία της Αφρικής και της Ευρώπης.

Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν βρισκόμαστε σε προεόρτια ενός νέου Ψυχρού Πολέμου — αλλά αν αυτός ο πόλεμος μπορεί να παραμείνει «ψυχρός». Η εποχή των ενδιάμεσων ισορροπιών φθίνει επικίνδυνα, και το δίλημμα “σύγκρουση ή συνεργασία” τίθεται πλέον με υπαρξιακούς όρους για το διεθνές σύστημα.

Ας ελπίσουμε πως το τίμημα για τον νέο παγκόσμιο συσχετισμό ισχύος δεν θα είναι η γενικευμένη αποσταθεροποίηση — ή, ακόμη χειρότερα, το πυρηνικό αδιέξοδο.