ΟΗΕ: Παγκόσμια πτώση στα ποσοστά γεννήσεων

Τα ποσοστά γεννήσεων παγκοσμίως βρίσκονται σε πρωτοφανή πτώση, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ταμείου Πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών (UNFPA), του οργανισμού του ΟΗΕ που ασχολείται με τα αναπαραγωγικά δικαιώματα.

Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε σε 14.000 άτομα από 14 χώρες – μεταξύ αυτών η Νότια Κορέα, η Ιταλία, η Γερμανία, οι ΗΠΑ, η Ινδία και η Νιγηρία – καλύπτει σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού και περιλαμβάνει χώρες με διαφορετικά επίπεδα εισοδήματος και ποσοστά γεννήσεων.

Οι λόγοι πίσω από τη μείωση των γεννήσεων

Ένα στα πέντε άτομα δήλωσε ότι δεν έχει αποκτήσει ή δεν αναμένει να αποκτήσει τον αριθμό παιδιών που επιθυμεί. Οι βασικοί λόγοι που επικαλούνται είναι το απαγορευτικό κόστος ανατροφής παιδιών, η έλλειψη κατάλληλου συντρόφου και η έλλειψη χρόνου, που αποδεικνύεται ακόμα μεγαλύτερο εμπόδιο από το οικονομικό.

Ενδεικτικά, το 39% των συμμετεχόντων ανέφερε ότι οι οικονομικές δυσκολίες τους εμπόδισαν να αποκτήσουν παιδί, με το υψηλότερο ποσοστό να καταγράφεται στη Νότια Κορέα (58%) και το χαμηλότερο στη Σουηδία (19%). Η υπογονιμότητα αναφέρθηκε ως λόγος από μόνο το 12% των ερωτηθέντων, με μεγαλύτερα ποσοστά σε χώρες όπως η Ταϊλάνδη, οι ΗΠΑ και η Νότια Αφρική.

Διαφορές στα Ποσοστά Γεννήσεων ανά Χώρα

Τα ποσοστά γονιμότητας παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, με ορισμένες χώρες να καταγράφουν ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα γεννήσεων.

Η κατάσταση στην Ευρώπη

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2023 ο συνολικός δείκτης γονιμότητας έπεσε σε νέο χαμηλό, με 1,38 γεννήσεις ανά γυναίκα, συνεχίζοντας την πτωτική τάση των τελευταίων ετών. Η Βουλγαρία κατέγραψε τον υψηλότερο δείκτη γονιμότητας στην ΕΕ με 1,81 γεννήσεις ανά γυναίκα, ξεπερνώντας τη Γαλλία που υποχώρησε στη δεύτερη θέση με 1,66. Αντίθετα, η Μάλτα (1,06), η Ισπανία (1,12) και η Λιθουανία (1,18) βρίσκονται στις χαμηλότερες θέσεις. Η Ελλάδα ακολουθεί με 1,26 γεννήσεις ανά γυναίκα, με τον δείκτη να μειώνεται σταθερά από το 2015 που ήταν στο 1,33.

Οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Μάλτα, αντιμετωπίζουν σοβαρή κρίση γονιμότητας, με παράγοντες όπως το υψηλό κόστος ζωής, η ανεργία, η εργασιακή επισφάλεια, η αργοπορημένη ηλικία γάμου και η έλλειψη επαρκούς κοινωνικής υποστήριξης να επηρεάζουν αρνητικά τις γεννήσεις.

Παγκόσμια εικόνα

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η γονιμότητα έχει μειωθεί δραματικά από 5 γεννήσεις ανά γυναίκα το 1950 σε 2,3 γεννήσεις το 2021. Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 17η θέση παγκοσμίως όσον αφορά τα χαμηλότερα ποσοστά γονιμότητας, με μέσο όρο 1,4 γεννήσεις ανά γυναίκα, σημαντικά κάτω από το ποσοστό αντικατάστασης των 2,1 παιδιών που απαιτείται για τη διατήρηση του πληθυσμού.

Η Ταϊβάν κατέχει το χαμηλότερο ποσοστό γονιμότητας στον κόσμο με 1,11 παιδιά ανά γυναίκα, ενώ η μείωση της γονιμότητας προκαλεί ανησυχίες για τη μελλοντική οικονομική και δημογραφική βιωσιμότητα πολλών χωρών.

Παράγοντες που επηρεάζουν τα ποσοστά γονιμότητας

Οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στη μείωση των γεννήσεων περιλαμβάνουν το υψηλό κόστος ανατροφής παιδιών και στέγασης, την οικονομική ανασφάλεια, την αλλαγή κοινωνικών προτεραιοτήτων όπως η επαγγελματική καριέρα, την καθυστέρηση στον γάμο και τη δημιουργία οικογένειας, καθώς και την έλλειψη επαρκών κοινωνικών υποστηρίξεων όπως παιδικοί σταθμοί και οικογενειακά επιδόματα.

Η αύξηση της μέσης ηλικίας των μητέρων κατά τη γέννηση του πρώτου παιδιού σε πολλές χώρες συνδέεται επίσης με τη μείωση του συνολικού αριθμού παιδιών που αποκτούν οι γυναίκες.

Μια άνευ προηγουμένου δημογραφική αλλαγή

Η επικεφαλής του UNFPA, Δρ Ναταλία Κανέμ, χαρακτήρισε τη μείωση των γεννήσεων ως «άνευ προηγουμένου», υπογραμμίζοντας ότι η κρίση δεν είναι απλώς δημογραφική αλλά αφορά την αδυναμία πολλών ανθρώπων να δημιουργήσουν την οικογένεια που επιθυμούν.

Η έκθεση επισημαίνει ότι η μείωση των γεννήσεων συνιστά μια νέα πραγματικότητα που απαιτεί προσεκτική αντιμετώπιση, αποφεύγοντας την υπερβολική καταστροφολογία ή πολιτικές πανικού που μπορεί να οδηγήσουν σε εθνικιστικές ή αντιμεταναστευτικές πρακτικές.

Προοπτικές και προκλήσεις για το μέλλον

Η έρευνα αποτελεί την πρώτη φάση μιας μεγαλύτερης μελέτης που θα περιλαμβάνει 50 χώρες μέσα στο έτος, με στόχο την καλύτερη κατανόηση των αιτίων και των επιπτώσεων της πτώσης της γονιμότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η μείωση των γεννήσεων έχει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες, καθώς επηρεάζει τη δομή του πληθυσμού και τις μελλοντικές δημογραφικές εξελίξεις, ενώ εγείρει ζητήματα σχετικά με τα αναπαραγωγικά δικαιώματα και την υποστήριξη των οικογενειών.

Η έκθεση καλεί σε μια ισορροπημένη προσέγγιση που θα στηρίζει τα δικαιώματα των ατόμων να αποφασίζουν ελεύθερα και υπεύθυνα για τον αριθμό των παιδιών τους, λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές, οικονομικές και προσωπικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι οικογένειες.