Ένας χρόνος μετά: Οι Ευρωεκλογές του 2024 και η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη

Οι ευρωεκλογές του 2024, που πραγματοποιήθηκαν από τις 6 έως τις 9 Ιουνίου, αποτέλεσαν σημείο καμπής για την πολιτική ταυτότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και οι βασικές φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις διατήρησαν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, η άνοδος ακροδεξιών και λαϊκιστικών κομμάτων σε πολλά κράτη-μέλη κατέδειξε ότι το πολιτικό κέντρο δοκιμάζεται — και μαζί του, το όραμα μιας ενωμένης και προοδευτικής Ευρώπης.

Έναν χρόνο αργότερα, οι επιπτώσεις αυτών των εκλογών παραμένουν ζωντανές. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιμετωπίζει έναν συνδυασμό θεσμικών προκλήσεων, γεωπολιτικών πιέσεων και ενός ανήσυχου εκλογικού σώματος που δυσκολεύεται να εμπιστευτεί τις Βρυξέλλες.

Πολιτικός Κατακερματισμός: Η Μεγάλη Μετατόπιση

Οι κάλπες του 2024 έστειλαν ένα σαφές μήνυμα: η ακροδεξιά ενισχύεται, η Ευρώπη πολώνεται.

Στη Γαλλία, ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν κατέκτησε 29 έδρες, εκφράζοντας τη λαϊκή δυσαρέσκεια για τη μετανάστευση, το κόστος ζωής και την αντίληψη πως οι αποφάσεις λαμβάνονται από ένα “μακρινό” ευρωιερατείο. Στην Ιταλία, οι Αδελφοί της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι κατέγραψαν ισχυρή παρουσία, ενώ στην Ουγγαρία το Φιντές του Βίκτορ Όρμπαν ενίσχυσε τις θέσεις του.

Όλα αυτά οδήγησαν σε αυξημένη ισχύ της ομάδας Πατριώτες για την Ευρώπη, στην οποία μετέχει πλέον και η Ελληνίδα Αφροδίτη Λατινοπούλου. Παράλληλα, οι ομάδες ECR (με τη «Ελληνική Λύση») και ESN πιέζουν προς έναν πιο εθνοκεντρικό ευρωπαϊκό προσανατολισμό.

Παρότι το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες (S&D), οι Φιλελεύθεροι του Renew και οι Πράσινοι διατήρησαν την πλειοψηφία, ο πολιτικός χάρτης μοιάζει πλέον περισσότερο με μωσαϊκό παρά με σταθερή συμμαχία. Η συγκρότηση πλειοψηφιών καθίσταται πιο δύσκολη, η νομοθέτηση καθυστερεί, οι συγκρούσεις αυξάνονται.

Μικτά Αποτελέσματα σε Κρίσιμα Μέτωπα

Η ΕΕ εξακολουθεί να επενδύει στην Πράσινη Συμφωνία, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την οικονομική ανάκαμψη. Όμως, η εφαρμογή τους συναντά προσκόμματα.

Η «Πράσινη Συμφωνία», σήμα κατατεθέν της προεδρίας φον ντερ Λάιεν, τελεί υπό αμφισβήτηση. Πολλοί ακροδεξιοί ευρωβουλευτές ζητούν βραδύτερη μετάβαση για να προστατευθούν οι εθνικές βιομηχανίες. Οι αγρότες διαδηλώνουν κατά των πράσινων επιδοτήσεων – από την Ολλανδία έως την Πολωνία. Η ανησυχία για το κόστος μετάβασης επισκιάζει την ανάγκη δράσης για την κλιματική κρίση.

Στο μεταναστευτικό, το Κοινοβούλιο εξακολουθεί να παλινδρομεί. Οι προσπάθειες αναμόρφωσης του Κανονισμού του Δουβλίνου σκοντάφτουν στις αντιρρήσεις βόρειων και ανατολικών χωρών. Ο νέος μηχανισμός Μετανάστευσης και Ασύλου δεν αναμένεται να εφαρμοστεί πριν το β’ εξάμηνο του 2026. Οι νότιες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, συνεχίζουν να επωμίζονται δυσανάλογο βάρος.

Γεωπολιτικά Ρήγματα: Από την Ουκρανία έως την Κίνα

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στάθηκε αποφασιστικά στο πλευρό της Ουκρανίας, υποστηρίζοντας κυρώσεις κατά της Ρωσίας και στρατιωτική βοήθεια. Όμως, η ενιαία στάση δεν είναι δεδομένη. Οι ανατολικές χώρες πιέζουν για ενίσχυση της άμυνας, ενώ δυτικές χώρες – ιδίως οι «φειδωλές» – επιμένουν στη δημοσιονομική σταθερότητα.

Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ δοκιμάζονται από τον «πόλεμο των δασμών», ενώ η στρατηγική αυτονομία έναντι της Κίνας παραμένει περισσότερο σύνθημα παρά πολιτική. Η Ευρώπη καλείται να κινηθεί ανάμεσα σε διεθνή συμφέροντα που σπανίως ευθυγραμμίζονται.

Πολίτες: Μεταξύ Δυσπιστίας και Ελπίδας

Η συμμετοχή στις ευρωεκλογές έφτασε το 50%, ελαφρώς αυξημένη σε σχέση με το 2019 – μια ένδειξη περιορισμένης εμπιστοσύνης. Οι πολίτες, ιδίως οι νέοι, δείχνουν απογοητευμένοι από τις ανισότητες. Οι μεγαλύτερες ηλικίες ανησυχούν για την απώλεια ταυτότητας. Τα social media ενισχύουν ευρωσκεπτικιστικές αφηγήσεις.

Ωστόσο, η στήριξη προς την ΕΕ παραμένει ισχυρή σε αρκετά κράτη. Η διαχείριση της πανδημίας και των οικονομικών πακέτων ενίσχυσης δημιούργησε προσδοκίες για έναν πιο κοινωνικά προσανατολισμένο ευρωπαϊκό κορμό. Αλλά οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις, η απουσία οραματικής αφήγησης και η αίσθηση αποσύνδεσης από τις τοπικές κοινωνίες λειτουργούν υπονομευτικά.

Το Στοίχημα της Συνέχειας

Η μετά το 2024 Ευρώπη καλείται να συμβιβάσει αντιφατικές πραγματικότητες: ομοσπονδιακές φιλοδοξίες και εθνικές ευαισθησίες, περιβαλλοντικές δεσμεύσεις και οικονομικά αδιέξοδα, παγκόσμιες προκλήσεις και εσωτερική κόπωση.

Η άνοδος των άκρων εντείνει την ανάγκη οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις να μιλήσουν με τόλμη, αλλά και με ρεαλισμό. Να δώσουν αποτελέσματα – όχι υποσχέσεις. Να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στις Βρυξέλλες και τον Ευρωπαίο πολίτη, που συχνά βλέπει την Ευρωβουλή ως θέατρο δεύτερης κατηγορίας, με πρωταγωνιστές που επιλέχθηκαν για «τιμητική έξοδο» ή τηλεοπτικό εκτόπισμα.

Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν καταφέρει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη, κινδυνεύει να μετατραπεί σε διαχειριστή κρίσεων χωρίς πυξίδα. Αν όμως το Κοινοβούλιο κατορθώσει να ανταποκριθεί με ενότητα, διαφάνεια και πολιτική πυγμή, μπορεί να ξανακερδίσει το χαμένο ακροατήριο – και να αποτελέσει τον πυλώνα ενός νέου ευρωπαϊκού συμβολαίου.