«Οι Γευσιγνώστριες»: Ένα ιστορικό δράμα ανάμεσα στον αγώνα επιβίωση και την ηθική ενοχή

Η πρώτη σκηνή της ταινίας Οι Γευσιγνώστριες τοποθετείται τον Νοέμβριο του 1943, στο χωριό Γκρος-Παρτς της τότε Ανατολικής Πρωσίας (σημερινή Πολωνία). Η νεαρή Ρόζα Ζάουερ (ερμηνευμένη από την Ελίζα Σλοτ) εγκαταλείπει το βομβαρδισμένο Βερολίνο και αναζητά ασφάλεια στην ύπαιθρο. Ο σύζυγός της πολεμά στην Ουκρανία, ενώ όχι πολύ μακριά, καλά κρυμμένο μέσα στο δάσος και προστατευμένο με συρματοπλέγματα, βρίσκεται το μυστικό αρχηγείο του Αδόλφου Χίτλερ στο Ανατολικό Μέτωπο – η διαβόητη «Φωλιά του Λύκου».

Λίγο μετά την άφιξή της, η Ρόζα στρατολογείται βίαια από τα SS για μια ασυνήθιστη αλλά θανάσιμη αποστολή: μαζί με άλλες γυναίκες, καλείται να δοκιμάζει καθημερινά τα γεύματα του Χίτλερ, προκειμένου να διαπιστωθεί αν είναι δηλητηριασμένα. Αν το φαγητό είναι μοιραίο, οι γευσιγνώστριες πεθαίνουν πρώτες.

Πλούσια τραπέζια, φτωχές πιθανότητες επιβίωσης

Ενώ η Ευρώπη σπαράσσεται από πείνα και ερείπια, οι γυναίκες αυτές κάθονται μπροστά σε πιάτα με εκλεκτά φαγητά. Το φαγητό είναι άφθονο — αλλά κάθε μπουκιά μπορεί να είναι η τελευταία. Η Ρόζα θα συνδεθεί στενά με μια άλλη γυναίκα, την εσωστρεφή Ελφρίντε (Άλμα Χασούν), ενώ παράλληλα θα ξεκινήσει μια απαγορευμένη σχέση με τον αξιωματικό των SS, Άλμπερτ Τσίγκλερ (Μαξ Ρίμελτ).

Από τη λογοτεχνία στον κινηματογράφο

Η ταινία, σε σκηνοθεσία του Ιταλού Σίλβιο Σολντίνι (Ψωμί και Τουλίπες, 2000), βασίζεται στο μυθιστόρημα Le assaggiatrici (2018) της Ιταλίδας συγγραφέα Ροζέλα Ποστορίνο, που μεταφράστηκε σε περισσότερες από 30 γλώσσες. Αν και ο Σολντίνι είχε αποφεύγει ως τώρα τα ιστορικά θέματα, τον τράβηξε το γεγονός ότι η αφήγηση επικεντρώνεται αποκλειστικά σε γυναικείες εμπειρίες στον πόλεμο — κάτι σπάνιο για το κινηματογραφικό είδος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Όπως δήλωσε στη Deutsche Welle, τον ενδιέφερε ιδιαίτερα η ηθική ασάφεια των χαρακτήρων: «Δεν κρίνονται. Είναι απλώς άνθρωποι παγιδευμένοι σε έναν απάνθρωπο μηχανισμό».

Πίσω από τη μυθοπλασία: Η μαρτυρία της Μάργκοτ Βελκ

Η βάση της ιστορίας εντοπίζεται στις καθυστερημένες αποκαλύψεις της Μάργκοτ Βελκ, η οποία, στα 95 της χρόνια, το 2012, μίλησε δημόσια για πρώτη φορά. Από το 1942 έως το 1944, σύμφωνα με τη μαρτυρία της, ήταν μία από τις 15 γυναίκες που υποχρεώνονταν να δοκιμάζουν το φαγητό του Χίτλερ στη «Φωλιά του Λύκου». Η καθημερινότητά τους, όπως περιγράφεται από τη Βελκ, αναπαρίσταται τόσο στο βιβλίο όσο και στην ταινία.

Η ταινία εμπνέεται επίσης από μια δραματική λεπτομέρεια της αφήγησής της: το 1944, ένας αξιωματικός των SS –το όνομα του οποίου η Βελκ δεν αποκάλυψε– την επιβίβασε σε τρένο για το Βερολίνο για να την προστατεύσει από τον προελαύνοντα Κόκκινο Στρατό. Αργότερα έμαθε ότι οι υπόλοιπες δοκιμάστριες είχαν εκτελεστεί από Σοβιετικά στρατεύματα.

Ωστόσο, σε συνέντευξή της στο περιοδικό Der Spiegel το 2013, η Βελκ αποκάλυψε ότι είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά τόσο από Γερμανούς όσο και από Σοβιετικούς στρατιώτες. Μετά την επιστροφή της στο Βερολίνο, επανενώθηκε με τον τραυματισμένο σύζυγό της, έναν χρόνο μετά το τέλος του πολέμου.

Η Ποστορίνο επιδίωξε να τη συναντήσει για συνέντευξη, όμως η Βελκ πέθανε το 2014, πριν προλάβει να της μιλήσει.

Οι σκιές της αμφιβολίας

Η ιστορία της Μάργκοτ Βελκ δεν έχει μείνει χωρίς αμφισβητήσεις. Ο ιστορικός Σβεν-Φέλιξ Κέλερχοφ, σε άρθρο του στη Die Welt, εξέφρασε σκεπτικισμό για την αυθεντικότητα της μαρτυρίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Χίτλερ έπασχε από σοβαρά γαστρικά προβλήματα και ακολουθούσε αυστηρή δίαιτα, η οποία παρασκευαζόταν εντός του πιο εσωτερικού και ασφαλούς κύκλου της «Φωλιάς του Λύκου» — τον λεγόμενο «Sperrkreis 1». Το ενδεχόμενο να δοκιμάζουν άλλες γυναίκες το φαγητό του εκτός αυτής της ζώνης ασφαλείας θεωρείται αμφίβολο.

Ο ιστορικός Φέλιξ Μπορ, στο βιβλίο του Πριν από την Πτώση: Τα χρόνια του Χίτλερ στη “Φωλιά του Λύκου”, αναφέρει πως δεν εντόπισε τεκμηριωμένες αποδείξεις για την ύπαρξη ομάδας γευσιγνωστριών – ούτε όμως και έγγραφα που να αποκλείουν την πιθανότητα. Ακόμη και αν οι γυναίκες δεν δοκίμαζαν το φαγητό του Χίτλερ, ίσως χρησιμοποιούνταν ως ψυχολογικό μέσο ασφάλειας – ή για λόγους παραπλάνησης.

Όταν η ιστορία συναντά τη μυθοπλασία

Ο σκηνοθέτης Σολντίνι αποδέχεται τις ιστορικές ανακρίβειες, ξεκαθαρίζοντας ότι η ταινία του είναι καλλιτεχνική μεταφορά, βασισμένη σε μυθιστόρημα και όχι σε τεκμηριωμένα γεγονότα. Εκείνο που έχει σημασία για τον ίδιο είναι η «συναισθηματική αλήθεια» και η αντανάκλασή της στο παρόν. «Και σήμερα», τονίζει, «πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από τις επιπτώσεις της πολιτικής εξουσίας, ακόμη κι αν φαίνεται πως απολαμβάνουν κάποια προνόμια».

Το ιστορικό υπόβαθρο: Πάνω από 40 αποτυχημένες απόπειρες δολοφονίας

Αναμφισβήτητα, υπήρξαν πολλές προσπάθειες εξόντωσης του Χίτλερ. Η πιο γνωστή από αυτές ήταν η «Επιχείρηση Βαλκυρία», στις 20 Ιουλίου 1944, όταν ο συνταγματάρχης Κλάους φον Στάουφενμπεργκ τοποθέτησε βόμβα σε χαρτοφύλακα μέσα στη «Φωλιά του Λύκου». Η έκρηξη τραυμάτισε τον Χίτλερ, αλλά δεν τον σκότωσε.

Πηγή: DW