Ανατροπή στη Λιβύη: Επανεξετάζεται το τουρκολιβυκό μνημόνιο από τη Βουλή του Τομπρούκ και τον Χαφτάρ

Διακυβεύματα για την Ελλάδα σε θάλασσα, ενέργεια και διπλωματία – Επανεξέταση συμμαχιών στην Ανατολική Μεσόγειο

Η απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, που εδρεύει στο Τομπρούκ και συνδέεται με τον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, να συστήσει τεχνική επιτροπή για τη μελέτη και πιθανή έγκριση του τουρκολιβυκού μνημονίου οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, συνιστά μια κρίσιμη και πολυσύνθετη εξέλιξη. Οι γεωπολιτικές, νομικές και διπλωματικές προεκτάσεις της κίνησης αυτής αγγίζουν ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο και επηρεάζουν άμεσα τα ελληνικά συμφέροντα.

Το νομικό και ιστορικό υπόβαθρο

Το μνημόνιο υπογράφηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019 μεταξύ της Τουρκίας και της τότε Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, με έδρα την Τρίπολη υπό τον Φαγέζ αλ Σαράζ. Επιδίωξή του ήταν η οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και η θεμελίωση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), με στόχο την ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας Άγκυρας–Τρίπολης.

Ωστόσο, η συμφωνία θεωρήθηκε εξ αρχής παράνομη από πολλές πλευρές, καθώς παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), αγνοώντας πλήρως την ύπαρξη ελληνικών νησιών – μεταξύ αυτών και της Κρήτης – και πλήττοντας τα κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου.

Καθοριστικό στοιχείο της αμφισβήτησης ήταν το γεγονός ότι η συμφωνία ουδέποτε εγκρίθηκε από τη λιβυκή Βουλή. Το Εφετείο της Λιβύης στην Al-Bayda την ακύρωσε ήδη από τον Νοέμβριο του 2019, ενώ η ίδια η Βουλή των Αντιπροσώπων, υπό τον Χαφτάρ, την είχε χαρακτηρίσει παράνομη και ανυπόστατη.

Η στροφή της Ανατολικής Λιβύης και ο ρόλος της Άγκυρας

Σήμερα, ωστόσο, το πολιτικό σκηνικό μεταβάλλεται ραγδαία. Η απόφαση της Βουλής του Τομπρούκ να μελετήσει ξανά το μνημόνιο, με πιθανή την επικύρωσή του, συνιστά θεαματική μεταστροφή. Μια μεταστροφή που δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την αυξανόμενη τουρκική διπλωματική δραστηριότητα στην Ανατολική Λιβύη.

Τον Απρίλιο του 2025, ο γιος του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, αντιστράτηγος Σαντάμ Χαλίφα Χαφτάρ, επισκέφθηκε την Άγκυρα έπειτα από πρόσκληση του αρχηγού των τουρκικών χερσαίων δυνάμεων. Προηγήθηκε επίσκεψη και του άλλου γιου του, Μπελκασέμ Χαφτάρ, ως γενικού διευθυντή του Λιβυκού Ταμείου Ανάπτυξης. Οι επαφές αυτές σφραγίστηκαν με δημόσια ικανοποίηση για την πρόοδο στον ενεργειακό τομέα, ενισχύοντας το αφήγημα μιας νέας στρατηγικής σχέσης Άγκυρας–Ανατολικής Λιβύης.

Η τουρκική ηγεσία, με αιχμή τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον υπουργό Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, έχει επανειλημμένα τονίσει ότι η Λιβύη αποτελεί βασικό πυλώνα της ενεργειακής στρατηγικής της Τουρκίας στην περιοχή. Η συστηματική διείσδυση της Άγκυρας στη Λιβύη αποδίδει πλέον απτά πολιτικά αποτελέσματα.

Η ανησυχία της Αθήνας

Η Αθήνα παρακολουθεί με έντονη ανησυχία τις εξελίξεις, ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχει υποτιμήσει τον λιβυκό παράγοντα. Οι σχέσεις με την Ανατολική Λιβύη έχουν ατονήσει σχεδόν πλήρως, ενώ και με την κυβέρνηση της Τρίπολης περιορίζονται στα απολύτως αναγκαία.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης σχεδίαζε να επισκεφθεί την Τρίπολη το προσεχές διάστημα, αναγνωρίζοντας τη στρατηγική σημασία της Λιβύης – όχι μόνο λόγω του τουρκολιβυκού μνημονίου, αλλά και εξαιτίας των μεταναστευτικών ροών που πλήττουν κυρίως την Κρήτη.

Προς το παρόν, η τεταμένη κατάσταση στην πρωτεύουσα της Λιβύης, εν μέσω συγκρούσεων ένοπλων ομάδων και λόγω του Μπαϊραμιού, έχει αναστείλει τον σχεδιασμό. Ωστόσο, ο Έλληνας πρέσβης στην Τρίπολη, Ν. Γαριλίδης, συναντήθηκε πρόσφατα με τον Λίβυο ΥΠΕΞ, Αλ Τάχερ Αλ Μπαούρ, για ανασκόπηση των διμερών σχέσεων και στήριξη των πολιτικών σταθερότητας στη χώρα.

Η διπλωματική απάντηση της Ελλάδας

Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας έχει καταστήσει σαφές ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι παράνομο και ανυπόστατο, καθώς ούτε τηρεί τις προβλεπόμενες διαδικασίες ούτε έχει λάβει έγκριση από το λιβυκό κοινοβούλιο. Η μη επικύρωσή του παραμένει μέχρι σήμερα το πιο ισχυρό επιχείρημα της Αθήνας κατά της νομιμοποίησής του.

Η ελληνική διπλωματία επιδιώκει να κινητοποιήσει διεθνείς συμμαχίες και οργανισμούς, τονίζοντας ότι μια ενδεχόμενη αναγνώριση της συμφωνίας από τη Βουλή του Τομπρούκ θα συνιστούσε πλήγμα για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό της Ελλάδας και θα κλιμάκωνε περαιτέρω τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πιθανές επιπτώσεις και νέα γεωπολιτικά δεδομένα

Η ενδεχόμενη έγκριση του μνημονίου από τη Βουλή του Τομπρούκ θα μπορούσε να ανατρέψει πλήρως το σημερινό νομικό και γεωπολιτικό καθεστώς. Μια συμφωνία που επί χρόνια θεωρείται νομικά άκυρη, κινδυνεύει να αποκτήσει θεσμική νομιμοποίηση, αλλάζοντας δραματικά τις ισορροπίες.

Η Ανατολική Λιβύη, μέχρι πρότινος θεωρούμενη σύμμαχος της Ελλάδας στον περιορισμό της τουρκικής επιρροής, εμφανίζεται να αλλάζει στρατόπεδο. Η νέα αυτή προσέγγιση με την Άγκυρα προσθέτει ένα ακόμα επίπεδο πολυπλοκότητας στις ήδη δύσκολες διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών.

Μια εξέλιξη που δεν μπορεί να αγνοηθεί

Η υπό εξέλιξη μεταστροφή της Ανατολικής Λιβύης συνιστά:

• Ενίσχυση της τουρκικής γεωπολιτικής παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο
• Αμφισβήτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας
• Νέα πηγή έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις
• Ανατροπή του πλαισίου στρατηγικών συμμαχιών στην ευρύτερη περιοχή
• Καμπανάκι για την ανάγκη επανεκκίνησης της ελληνικής στρατηγικής στη Λιβύη

Η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά ρευστή. Οι επόμενες κινήσεις τόσο από τη Βουλή του Τομπρούκ όσο και από την τουρκική κυβέρνηση θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία των εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Για την Αθήνα, το στοίχημα πλέον είναι η έγκαιρη και αποφασιστική διπλωματική αντίδραση.

• Η Ατλαντίδα κάτω από τη Λανθαρότε; Νέα υποθαλάσσια ανακάλυψη αναζωπυρώνει τον μύθο
• Ανατροπή στη Λιβύη: Επανεξετάζεται το τουρκολιβυκό μνημόνιο από τη Βουλή του Τομπρούκ και τον Χαφτάρ
• Pornhub, Redtube και YouPorn σταματούν την προβολή περιεχομένου ενηλίκων στη Γαλλία
• Ο Κλιντ Ίστγουντ διαψεύδει ότι έδωσε συνέντευξη στην αυστριακή εφημερίδα Kurier
• Σαμαράς στο Άγιον Όρος: Πνευματικό προσκύνημα με πολιτικά μηνύματα – «Πολλοί ρωτούν αν κάνω κόμμα…»