Δημήτρης Λιαντίνης: 27 χρόνια από τη «σιωπηλή του έξοδο»

Αρχές Ιουνίου 1998, ο Δημήτρης Λιαντίνης εξαφανίζεται, αφήνοντας πίσω του ένα μυστήριο και μια διαθήκη ζωής.

«Φεύγω αυτοθέλητα. Αφανίζομαι όρθιος, στιβαρός και περήφανος… Η τελευταία μου πράξη έχει το νόημα της διαμαρτύρησης για το κακό που ετοιμάζουμε στις νέες γενεές».
— Δημήτρης Λιαντίνης, απόσπασμα από την επιστολή προς την κόρη του, 1998.

Αρχές Ιουνίου 1998. Ένας καθηγητής, ένας στοχαστής, ένας φιλόσοφος, εξαφανίζεται. Όχι σαν φυγάς, αλλά σαν ήρωας αρχαίας τραγωδίας που επιλέγει το φινάλε του. Ο Δημήτρης Λιαντίνης «έφυγε» με τρόπο που ελάχιστοι τολμούν να διανοηθούν, πόσω μάλλον να σχεδιάσουν. Σχεδόν 27 χρόνια μετά, η μορφή του παραμένει τόσο αινιγματική όσο και καθηλωτική.

Η τελευταία του τάξη

Ήταν Τετάρτη, 27 Μαΐου 1998. Ημέρα καθημερινή, μα και ύστατη. Ο Λιαντίνης, διδάσκοντας στο Μαράσλειο Διδασκαλείο, κοιτά τους μαθητές του στα μάτια και τους λέει: «Θα πούμε τα στερνά μας λόγια σήμερα». Εκείνοι σαστίζουν. Θεωρούν πως αναφέρεται στις εξετάσεις. Όμως ο Λιαντίνης ξεκαθαρίζει: «Όχι για τις εξετάσεις… Θα κάνετε περισυλλογή με μία ωραία βόλτα… Εγώ δε διάβαζα ποτέ, έκανα αποσυμπίεση». Ύστερα προσθέτει ένα μυστικό: «Σας έχω βαθμολογήσει κιόλας».

Τότε κανείς δεν καταλαβαίνει πως αυτό είναι το αντίο. Μα ήταν.

Η τελετουργική αναχώρηση

Λίγες ημέρες αργότερα, την 1η Ιουνίου 1998, ο Δημήτρης Λιαντίνης εγκαταλείπει το σπίτι του στη Νέα Κηφισιά για τελευταία φορά. Πίσω του αφήνει ένα γράμμα στη μονάκριβη κόρη του, τη Διοτίμα, και ένα κενό που γέννησε ερωτήματα, θεωρίες και αναζητήσεις.

Για επτά ολόκληρα χρόνια η υπόθεση της εξαφάνισής του έμεινε μετέωρη. Δεν ήταν μια αυθόρμητη πράξη απελπισίας αλλά μια προσεκτικά σχεδιασμένη τελετουργία αναχώρησης. Ο μόνος που γνώριζε τα πάντα ήταν ο ξάδερφός του, Παναγιώτης Νικολακάκος. Είχε δοθεί όρκος σιωπής: «Ζητώ από σένα να κρατήσεις όρκο βαρύ», είχε πει ο Λιαντίνης. Και εκείνος τον τήρησε. Μέχρι τον Ιούλιο του 2005.

Το μυστικό του Ταΰγετου

Στις 6 Ιουλίου 2005, η κόρη του οδηγήθηκε από τον Νικολακάκο σε μια σπηλιά στον Ταΰγετο. Εκεί, μέσα στη γαλήνη και τη σιωπή του βουνού, βρέθηκε ο σκελετός του. Οι εξετάσεις επιβεβαίωσαν την ταυτότητα, όχι όμως και την αιτία θανάτου. Δεν ανιχνεύθηκε δηλητήριο ούτε κάποια ουσία. Η ακριβής ημέρα και ο τρόπος θανάτου παρέμειναν μυστήριο.

Η επιθυμία του ήταν τα οστά του να μείνουν εκεί, στην άγρια μοναξιά του Ταΰγετου. Όμως τελικά, και ύστερα από πιέσεις και θεσμικές ανάγκες, ενταφιάστηκε στις 20 Αυγούστου 2005, στο κοιμητήριο των Κεχρεών Κορινθίας.

Ο λόγος του και το έργο του

Ο Λιαντίνης δεν ήταν ένας συνηθισμένος πανεπιστημιακός. Ήταν ένας δάσκαλος που δίδασκε με το παράδειγμά του. Στο έργο του —με αποκορύφωμα το βιβλίο Γκέμμα— συνυπάρχουν η κλασική ελληνική σκέψη, η γερμανική φιλοσοφία, ο υπαρξισμός και ένας γνήσιος λυρισμός. Επέμενε στην τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Υποστήριζε πως η ζωή είναι προετοιμασία για έναν ευπρεπή θάνατο, πως η αρετή δεν διδάσκεται με λόγια αλλά με πράξεις.

Το γράμμα προς τη Διοτίμα δεν είναι απλώς αποχαιρετιστήριο. Είναι η συντριπτική επιτομή του κόσμου του Λιαντίνη: «Πεθαίνω υγιής στο σώμα και στο μυαλό, όσο καθαρό είναι το νωπό χιόνι στα όρη… Ζούμε τη ζωή μας τρώγοντας τις σάρκες των νέων γενεών». Η τελευταία του πράξη είχε, όπως έγραψε, το χαρακτήρα διαμαρτυρίας. Όχι απέναντι στη ζωή αλλά απέναντι στην παρακμή του πολιτισμού.

Ένας Έλληνας Όρφιος

Ο Δημήτρης Λιαντίνης δεν αυτοκτόνησε με την κοινή έννοια. Επιβίωσε της ίδιας της βιολογίας του για να υπογράψει το μανιφέστο του στο βουνό. Σαν σύγχρονος Οιδίπους που δεν τύφλωσε τα μάτια του, αλλά άνοιξε διάπλατα τα μάτια του κόσμου.

Η πράξη του σοκάρει. Αλλά μόνο για όποιον αδυνατεί να κατανοήσει τη δύναμη της συνείδησης. Ο Λιαντίνης έφυγε όπως έζησε: με συνείδηση, περηφάνια και απόλυτο έλεγχο.

27 χρόνια μετά, το ερώτημα δεν είναι αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε με την επιλογή του. Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να διαβάσουμε αυτή την τελευταία του πράξη ως μια συνεπή φιλοσοφική θέση, και όχι ως απόδραση.

Γιατί εν τέλει, όπως έγραψε ο ίδιος:

«Ετοίμασα τούτη την ώρα βήμα-βήμα ολόκληρη τη ζωή μου… που υπήρξε πάνω από όλα μια προσεκτική μελέτη θανάτου.»