NewsEdit Σπύρος Βλαχόπουλος
Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Η συνταγματική αναθεώρηση είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για τον εκσυγχρονισμό των θεσμών. Θα πρέπει ωστόσο να έχουμε κατά νου ότι πολλές φορές για τις παθογένειες του δημόσιου βίου δεν ευθύνεται το Σύνταγμα, αλλά η μη εφαρμογή ή η στρεβλή εφαρμογή των υφιστάμενων νόμων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, δηλαδή το δικαίωμα πεντακοσίων χιλιάδων πολιτών με δικαίωμα ψήφου να ζητήσουν από τη Βουλή να συζητήσει την ψήφιση ενός νόμου. Ο θεσμός αυτός εισήχθη στο Σύνταγμά μας με την αναθεώρηση του 2019, ωστόσο δεν μπορεί να εφαρμοστεί, γιατί ακόμη και σήμερα, πέντε και πλέον χρόνια μετά, δεν έχει ψηφιστεί ο εκτελεστικός του Συντάγματος νόμος.
Υπό το πρίσμα αυτό, θα πρέπει να κριθούν και οι πρόσφατες εξαγγελίες για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Υπάρχουν πράγματι συνταγματικές διατάξεις, οι οποίες θα πρέπει να αναθεωρηθούν. Σε αυτές συγκαταλέγεται το άρθρο 86 περί ποινικής ευθύνης των υπουργών. Η ανάμιξη της Βουλής, δηλαδή ενός πολιτικού οργάνου, σε μια νομική διαδικασία όπως είναι η αναζήτηση των υπουργικών ποινικών ευθυνών, δεν ανταποκρίνεται πλέον σε καμία λογική λειτουργίας του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και ευθύνεται και αυτή για την κρίση που διανύει το αντιπροσωπευτικό μας σύστημα. Κάτι ανάλογο ισχύει και για την επιλογή της ηγεσίας της δικαιοσύνης. Η επιλογή μόνο από το υπουργικό συμβούλιο (δηλαδή την εκτελεστική εξουσία) κλονίζει την εμπιστοσύνη του κοινού προς την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Οι συνθήκες είναι ώριμες για να συμμετάσχουν και οι ίδιοι οι δικαστές στη διαδικασία επιλογής (όπως προβλέπεται ήδη σε νομοθετικό επίπεδο), ενδεχομένως και ένα ευρύτερο συμβουλευτικό σώμα σε γνωμοδοτικό επίπεδο. Επίσης, σκόπιμο θα ήταν να αναθεωρηθεί και το άρθρο 51 του Συντάγματος, ώστε να επιτρέπεται η επιστολική ψήφος στις βουλευτικές εκλογές όχι μόνο στους Έλληνες του εξωτερικού, αλλά και σε όσους βρίσκονται στην ελληνική Επικράτεια (όπως συνέβη στις τελευταίες ευρωεκλογές). Τέλος και παρότι το πρωτεύον και επείγον θα έπρεπε να είναι η ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου, ωρίμασαν οι συνθήκες για να συζητηθεί και το άρθρο 16 του Συντάγματος και το κατά πόσο δικαιολογείται σήμερα πλέον η απαγόρευση ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, ιδίως ενόψει του ενωσιακού δικαίου και της εξ αποστάσεως διδασκαλίας.
Από την άλλη, προβληματική είναι η σκέψη περί κατάργησης της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Πέρα από το ότι η κατοχύρωση της μονιμότητας αποτέλεσε μια από τις εμβληματικές μεταρρυθμίσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Σύνταγμα του 1911, το ζήτημα δεν είναι η κατάργηση της μονιμότητας, αλλά , για μια ακόμη φορά, η εφαρμογή των υφιστάμενων νόμων. Εάν σε κάποιες περιπτώσεις δεν εφαρμόζεται σωστά η ισχύουσα πειθαρχική διαδικασία που μπορεί να οδηγήσει σε οριστική παύση του δημοσίου υπαλλήλου, σε αυτό δεν φταίει τίποτα το Σύνταγμα. Όσον αφορά το άρθρο 24 του Συντάγματος, την προστασία του περιβάλλοντος και τα προβλήματα που ανακύπτουν σε σχέση με την ιδιοκτησία, και πάλι δεν ευθύνεται το Σύνταγμα. Τα υπαρκτά προβλήματα θα πρέπει να επιλυθούν με έναν ειλικρινή διάλογο μεταξύ της πολιτικής και δικαστικής εξουσίας, όπου και οι δύο όμως θα πρέπει να κάνουν την ειλικρινή αυτοκριτική τους. Η μεν πολιτική εξουσία ως προς την προσπάθεια παράκαμψης της νομολογίας μέσω της νομοθετικής οδού, η δε δικαστική εξουσία ως προς ορισμένες υπερβολικές αποφάσεις της που δίνουν την εντύπωση ότι ο δικαστής δεν λαμβάνει υπόψη του τις συνέπειες των αποφάσεών του.
Και κάτι τελευταίο: Συντρέχουν άραγε σήμερα οι πολιτικές προϋποθέσεις για συνταγματική αναθεώρηση; Σε μια εποχή κατακερματισμού των πολιτικών δυνάμεων και ισχυρών αμφιβολιών για την επίτευξη κυβερνητικών αυτοδυναμιών σε επόμενες εκλογές, ανακύπτουν αμφιβολίες κατά πόσο είναι εφικτός ο στόχος των 180 βουλευτικών ψήφων που απαιτούνται για τη συνταγματική αναθεώρηση.
Σχετικά Άρθρα:
Γιώργος Χ. Σωτηρέλης / Οι βασικές προτεραιότητες μίας στοχευμένης συνταγματικής αναθεώρησης
Ανάλυση για τη σημασία και τις προτεραιότητες της συνταγματικής αναθεώρησης.
Συνταγματική αναθεώρηση – anatropinews.gr (συλλογή άρθρων)
Συγκεντρωτική σελίδα με όλα τα άρθρα που αφορούν τη συνταγματική αναθεώρηση.
Μητσοτάκης: Είμαι έτοιμος να προτείνω αναθεώρηση του άρθρου 86
Δήλωση του Πρωθυπουργού για προτάσεις αναθεώρησης συγκεκριμένων άρθρων του Συντάγματος.
Κυριάκος Μητσοτάκης: «Δεν με απασχολεί καθόλου η κριτική του ΣΥΡΙΖΑ για τη Συνταγματική Αναθεώρηση»
Αναλυτική συνέντευξη με αναφορές σε άρθρα του Συντάγματος που προτείνονται για αναθεώρηση.