NewsEdit Μια νέα δέσμη κινήσεων εξευμενισμού του Ντόναλντ Τραμπ – όχι τόσο σε επίπεδο διακηρύξεων, όσο στην πράξη – διακινείται το τελευταίο (μεγάλο) διάστημα στους κύκλους της ευρωπαϊκής διπλωματίας.
Στην καρδιά της προετοιμασίας για την επερχόμενη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, τον Ιούνιο στη Χάγη, βρίσκεται ήδη υπό επεξεργασία μια «επιδέξια» φόρμουλα, που επιχειρεί να ανταποκριθεί στις πιέσεις – και τις υποσχέσεις – για να εξασφαλιστεί η φυσική παρουσία Τραμπ στη Σύνοδο. Στο επίκεντρο της πρότασης βρίσκεται η νέα στρατηγική δέσμευση των μελών του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες τους στο 3,5% του ΑΕΠ.
Θυμίζουμε ότι, εδώ και μία δεκαετία, τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη – ακόμη και η Γερμανία, που θεωρείται κομβικός παράγοντας – δυσκολεύονται να πιάσουν το ήδη συμφωνημένο όριο του 2% του ΑΕΠ για την άμυνα.
Μην βιαστείτε να χαμογελάσετε αυτάρεσκα για την Ελλάδα: είναι μία από τις λίγες χώρες (μαζί με την Πολωνία και φυσικά τις ΗΠΑ) που ξεπερνά το 3%. Όμως, αν κάποιος εξετάσει σε βάθος τη «δομή» αυτών των δαπανών, θα διαπιστώσει πως μεγάλο μέρος αφορά μισθοδοσίες και συνταξιοδοτήσεις προσωπικού – και όχι τόσο εξοπλιστικά προγράμματα. Παρά τις κατά καιρούς «κιμπάρικες» αγορές οπλικών συστημάτων, η εικόνα δεν είναι τόσο εντυπωσιακή όσο δείχνουν οι αριθμοί. Καλύτερα, λοιπόν, να μη σηκώσουμε και πολύ σκόνη σε αυτό το σημείο διότι ο Τραμπ έχει και μία σχετική αλλεργία σε μισθοδοσίες και συντάξεις δημοσίων υπαλλήλων ούτως ή άλλως.
Από το 3,5% στο 5% – Ο Τραμπ, η Ουκρανία και τα στρατηγικά ορυκτά
Μην ξεχνάμε επίσης ότι ο Τραμπ έχει αναφερθεί ξεκάθαρα σε στόχο 5% του ΑΕΠ για κάθε χώρα. Και ποιος μπορεί να τον αγνοήσει υπό τις παρούσες συνθήκες, ειδικά μετά τη συμφωνία ΗΠΑ–Ουκρανίας για δημιουργία Ταμείου Επενδύσεων, Ανασυγκρότησης και εκμετάλλευσης στρατηγικών ορυκτών, που συνοδεύτηκε από γενναία ροή αμερικανικού στρατιωτικού υλικού προς το Κίεβο.
Έτσι, επιστρατεύεται η ευρωπαϊκή… «δημιουργική λογιστική» για να επινοηθεί μια εναλλακτική φόρμουλα: πέραν του βασικού στόχου του 3,5%, κυκλοφορεί πρόταση για πρόσθετη δέσμευση 1,5% του ΑΕΠ, το οποίο δεν θα λογίζεται άμεσα ως «στρατιωτική δαπάνη», αλλά θα αφορά συναφείς τομείς. Τεχνολογίες νέας γενιάς, προϊόντα διπλής χρήσης, βελτίωση υποδομών με αμυντική λειτουργία. Δηλαδή, μια διεύρυνση της έννοιας της «άμυνας», ώστε να φανεί ότι η Ευρώπη ανεβάζει στροφές – χωρίς να φανεί ότι ξεπερνά ευθέως τα όριά της.
Αυτή η προσέγγιση αποδίδεται στις υπηρεσίες του νυν Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούττε – πρώην πρωθυπουργού της Ολλανδίας, γνωστού στη χώρα μας από την εποχή των Μνημονίων ως «συνταγματάρχης της λιτότητας» στο πλευρό του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Στην τρέχουσα θητεία του, απαλλαγμένος πια από εκλογικές σκοτούρες και πολίτες, είχε την ειλικρίνεια να παραδεχθεί: για να αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες, θα πρέπει να μειωθούν οι δαπάνες του κοινωνικού κράτους.
Η ρήτρα διαφυγής και το ελληνικό αίτημα Πιερρακάκη
Αντίστοιχες «πατέντες» δεν είναι άγνωστες στην ευρωπαϊκή πρακτική: χαρακτηριστικό παράδειγμα, η εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς μέσω της περίφημης «ρήτρας διαφυγής». Η Ελλάδα, μέσω επιστολής του Κυριάκου Πιερρακάκη προς την Κομισιόν, ζητά επίσημα την ενεργοποίησή της. Στόχος, να εξασφαλιστεί δημοσιονομικός χώρος της τάξης των 500 εκατ. ευρώ για τον προϋπολογισμό του 2026 – που θα καταρτιστεί το φθινόπωρο του 2025, λίγο μετά τη ΔΕΘ.
Στην περίπτωση της Γερμανίας, η ρήτρα αυτή στηρίζει την πολυδιαφημισμένη Zeitenwende, δηλαδή τον ιστορικό επανεξοπλισμό της χώρας με επενδύσεις που αγγίζουν το 1 τρις ευρώ σε βάθος δεκαετίας.
«ReArm» και ευρωπαϊκή άμυνα – αλλά χωρίς χρονοδιάγραμμα
Η πρόσφατη στρογγυλή τράπεζα του ΙΔΙΣ με θέμα «Ευρωπαϊκή άμυνα: είναι εφικτή και πώς;» (συμμετείχαν οι Κ. Αρβανιτόπουλος, Μ. Κοππά, Αν. Ποδηματά και Β. Τσιάμης) ανέδειξε δύο βασικά – και μάλλον αποκαρδιωτικά – συμπεράσματα.
Πρώτον: η μετακίνηση δημοσιονομικών, ευρωπαϊκών και ιδιωτικών πόρων προς τους εξοπλισμούς (ReArm, EDIP, κινητοποίηση NextGen EU, μόχλευση μέσω Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων κ.λπ.) προσκρούει σε τρία εμπόδια:
- Χρόνος – απαιτούνται χρόνια για να ωριμάσει οποιαδήποτε σοβαρή προσπάθεια δημιουργίας Ευρωπαϊκής άμυνας. Ο ορίζοντας του 2030 δεν φαίνεται ιδιαίτερα πειστικός.
- Ικανότητες – χωρίς νέα παραγωγική δομή ή μετατροπή των υπαρχουσών, δεν θα υπάρξουν πραγματικές capabilities.
- Αμερικανική στήριξη – απαραίτητη τόσο για την ενδιάμεση περίοδο όσο και για τη μεταφορά κρίσιμης τεχνογνωσίας.
Δεύτερον: αν και δεν ειπώθηκε ευθέως, υπάρχει ένα άβολο τέταρτο προαπαιτούμενο: η ρωσική ανοχή. Αν το Κρεμλίνο έχει στρατηγική πρόθεση περαιτέρω επιθετικότητας, τι θα συμβεί το διάστημα 2025-2030, όταν η Ευρώπη θα «χτίζει» ακόμα άμυνα; Είναι, άραγε, ρεαλιστικό να δηλώνει η Δύση πως «είμαστε σε πόλεμο με τη Ρωσία» και ταυτόχρονα να στηρίζεται σε μια άρρητη ανοχή του Πούτιν;
Η Τουρκία (ξανά) στην εξίσωση
Τέλος, ειδικά για την Ελλάδα, η στρογγυλή τράπεζα του ΙΔΙΣ έφερε ξανά στο προσκήνιο το ενδεχόμενο ένταξης της Τουρκίας στους ευρωπαϊκούς αμυντικούς σχεδιασμούς – με διαφοροποιημένες τοποθετήσεις μεταξύ των ομιλητών. Η παρουσία της Τουρκίας, με τον πολυπληθή και επιχειρησιακά ενεργό στρατό της (μόνο οι Ουκρανοί έχουν μεγαλύτερη πολεμική εμπειρία), αλλά και με την αναπτυγμένη βιομηχανία παραγωγής drones, ψηφιακών συστημάτων και νέου τύπου οπλισμού, επανέρχεται ως κρίσιμος – αλλά ακανθώδης – παράγοντας.
- Οκτώ χρόνια χωρίς τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη – Η ανάρτηση του Πρωθυπουργού
- Εξευμενισμός Τραμπ αλά… ΝΑΤΟ: Η φόρμουλα των 3,5% και η Ευρώπη που «κόβει» από το κοινωνικό κράτος
- Global March to Gaza: Χιλιάδες πολίτες από 32 χώρες ενώνουν τις φωνές τους για τη Γάζα
- Σπύρος Βλαχόπουλος / Συνταγματική αναθεώρηση: Ποιες τομές είναι αναγκαίες;
- Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα για τον Τραμπ