NewsEdit Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια συγκυρία αυξημένων γεωπολιτικών εντάσεων και κλιμακούμενης στρατηγικής αυτονομίας, εγκρίνει έναν κανονισμό που φιλοδοξεί να αναδιαμορφώσει το ευρωπαϊκό αμυντικό οικοσύστημα. Ο λόγος για τον κανονισμό SAFE (Security Action For Europe), ένα χρηματοδοτικό εργαλείο-μαμούθ ύψους 150 δισ. ευρώ, το οποίο προβλέπει την παροχή χαμηλότοκων δανείων στα κράτη-μέλη για την ενίσχυση των αμυντικών τους επενδύσεων.
Αλλά πίσω από τα νούμερα και τα ευρωπαϊκά διαγγέλματα, ξεδιπλώνεται ένα περίπλοκο διπλωματικό παιχνίδι στο οποίο η Τουρκία έχει αναχθεί σε σημείο-κλειδί και η Ελλάδα σε φύλακα της νομιμότητας και των γεωστρατηγικών ισορροπιών.
SAFE: Τι είναι και γιατί έχει σημασία
Ο κανονισμός SAFE, που εγκρίθηκε πρόσφατα από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε., εισάγει για πρώτη φορά έναν ενιαίο ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης της αμυντικής βιομηχανίας των κρατών-μελών. Σε μια εποχή όπου ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει μετατοπίσει τα όρια του στρατηγικού ενδιαφέροντος της Ευρώπης και όπου ο διατλαντικός δεσμός με τις ΗΠΑ δέχεται προκλήσεις, το SAFE φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη στρατιωτική ενοποίηση της Ε.Ε.
Η χρηματοδότηση –υψίστης σημασίας για μικρότερες οικονομίες όπως η ελληνική– θα γίνεται μέσω ευνοϊκών δανείων που θα προσφέρονται για αναβάθμιση, συμπαραγωγή ή και ανάπτυξη νέων στρατιωτικών τεχνολογιών.
Η σκιά της Άγκυρας στον ευρωπαϊκό χάρτη
Ωστόσο, ένας βασικός σκελετός στην ντουλάπα του SAFE είναι η πιθανότητα εμπλοκής τρίτων χωρών – και συγκεκριμένα της Τουρκίας. Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν κατονομάζεται ρητά, ούτε αποκλείεται από τον κανονισμό, η παρουσία της στο ευρύτερο αμυντικό οικοσύστημα της Ευρώπης δημιουργεί ισχυρές ανησυχίες στην Αθήνα.
Η Ελλάδα, με φόντο τις μακροχρόνιες εντάσεις στο Αιγαίο, το casus belli της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης και τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια παραβιάσεων, δεν μπόρεσε να ασκήσει βέτο στην έγκριση του κανονισμού, καθώς αυτός εγκρίθηκε με ειδική πλειοψηφία και όχι με ομοφωνία. Ωστόσο, κατάφερε να εξασφαλίσει κρίσιμες βελτιώσεις.
Το νομικό ανάχωμα της Ελλάδας
Κεντρικό εργαλείο στα ελληνικά χέρια είναι το άρθρο 212 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε., το οποίο προβλέπει ότι κάθε διμερής συμφωνία με τρίτη χώρα –δηλαδή εκτός Ε.Ε.– απαιτεί ομοφωνία από τα κράτη-μέλη. Συνεπώς, αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή κάποιο κράτος επιχειρήσει να συνάψει τέτοια συμφωνία με την Τουρκία, η Ελλάδα μπορεί να την μπλοκάρει.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ξεκαθαρίσει δημοσίως ότι δεν μπορεί να υπάρξει αμυντική συνεργασία με μια χώρα που διατηρεί casus belli κατά της Ελλάδας. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, το θέμα τέθηκε ρητά στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με την Αθήνα να επιμένει ότι η άρση του casus belli αποτελεί προϋπόθεση για οποιαδήποτε προσέγγιση.
Διπλωματικές αβεβαιότητες και «Δούρειοι Ίπποι»
Παρά τις νομικές προβλέψεις, πηγές από τον διπλωματικό και στρατιωτικό χώρο επισημαίνουν κινδύνους παράκαμψης. Κυρίως μέσω κοινοπρακτικών σχημάτων, όπου η Τουρκία θα μπορούσε να συνεργαστεί με ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες – όπως αυτές της Ιταλίας ή της Ισπανίας – αποκτώντας έμμεση συμμετοχή στα προγράμματα του SAFE.
Σε τέτοια περίπτωση, η Τουρκία δεν θα χρειαστεί διμερή συμφωνία με την Ε.Ε., αλλά θα «εισέλθει από το παράθυρο», μέσω εταιρικών συνεργειών ή θυγατρικών. Οι ανησυχίες είναι σοβαρές, καθώς τέτοιες πρακτικές θα δοκιμάσουν την ανθεκτικότητα των νομικών εγγυήσεων, αλλά και τη βούληση των ευρωπαϊκών θεσμών να τις επιβάλλουν στην πράξη.
Περιορισμοί στη συμμετοχή τρίτων χωρών
Σημαντικός φραγμός –αλλά όχι αδιαπέραστος– είναι και οι τεχνικοί περιορισμοί του SAFE. Συγκεκριμένα, μόνο έως 35% των συστατικών ενός αμυντικού προϊόντος μπορεί να προέρχεται από τρίτες χώρες. Το υπόλοιπο 65% πρέπει να είναι ευρωπαϊκής προέλευσης (ή να προέρχεται από την ΕΖΕΣ/ΕΟΧ ή την Ουκρανία).
Αυτός ο περιορισμός, αν και σαφής, δεν αποκλείει την παρουσία της Τουρκίας, αλλά την καθιστά συμπληρωματική. Κι εδώ προκύπτει το ερώτημα: ποια προϊόντα και ποια τεχνολογία είναι αρκετά «τουρκική» ώστε να δημιουργούν πολιτικό ή στρατηγικό πρόβλημα; Το όριο του 35% αφήνει, σε αρκετές περιπτώσεις, παράθυρο επιχειρησιακής εμπλοκής.
Μια συμφωνία, πολλές ερμηνείες
Η υιοθέτηση του SAFE αποτελεί σαφή ένδειξη της στρατηγικής ωρίμανσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας. Όμως, το ζήτημα της συμμετοχής τρίτων χωρών – και ειδικά της Τουρκίας – μετατρέπει την τεχνοκρατική συμφωνία σε γεωπολιτικό ναρκοπέδιο.
Η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει νομικά «εργαλεία» για να μπλοκάρει ενδεχόμενη τουρκική συμμετοχή, όμως η πραγματική πρόκληση θα είναι η εφαρμογή αυτών των μηχανισμών σε πραγματικό χρόνο, απέναντι σε ένα περιβάλλον συνεχώς μεταβαλλόμενο και γεμάτο γκρίζες ζώνες.
Το SAFE είναι ένα εργαλείο. Το πώς θα χρησιμοποιηθεί – και κυρίως το αν θα χρησιμοποιηθεί για όλους με τον ίδιο τρόπο – θα φανεί στους επόμενους μήνες. Ίσως και στις επόμενες κρίσεις.
Υστερόγραφο:
Σε μια Ευρώπη που φιλοδοξεί να «ενηλικιωθεί» αμυντικά, το ερώτημα δεν είναι μόνο ποιος πληρώνει, αλλά και ποιος αποφασίζει ποιος είναι μέσα και ποιος έξω. Και αυτό, όπως δείχνει η περίπτωση του κανονισμού SAFE, δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρο όσο δείχνουν τα ψηφίσματα των Βρυξελλών.
- Europe’s New €150 Billion Defense Plan Raises Greek Concerns Over Turkey’s Potential Involvement
- Mitsotakis Unveils Sweeping Market Reform and Migration Crackdown in Cabinet Meeting
- Θα γίνουμε Σουηδία!: Νέα Εθνική Αρχή για την Αγορά και τον Καταναλωτή
- Ανάλυση / SAFE: Το νέο χρηματοδοτικό υπερόπλο της Ε.Ε., ο διπλός γρίφος της Τουρκίας και οι φόβοι της Αθήνας
- Μεγάλη συναυλία του ΛΕΞ: Sold out σε λιγότερο από 24 ώρες και εξελίξεις για τη διοργάνωση – Που θα γίνει τελικά;