Σκάνδαλο διαφθοράς ΟΠΕΚΕΠΕ – Καταγγελίες για σωματική βία κατά Ευρωπαίων εισαγγελέων

Ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα διαφθοράς στην ΕΕ με επίκεντρο την Ελλάδα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, μετά την αποκάλυψη ενός ευρέως δικτύου αγροτικής απάτης που φέρεται να λειτούργησε με τη συγκάλυψη ή και τη συνεργασία κρατικών λειτουργών. Το σκάνδαλο, που ερευνά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO), αποκαλύπτει τη χρήση παραποιημένων στοιχείων για την παράνομη είσπραξη κοινοτικών επιδοτήσεων εκατομμυρίων ευρώ από «εικονικούς» κτηνοτρόφους, σε μια υπόθεση που αγγίζει και πολιτικά πρόσωπα.

Yπό βαριές καταγγελίες για σωματική αντίσταση και παρεμπόδιση του έργου της, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) ερευνά υπόθεση εκτεταμένης διαφθοράς στον ΟΠΕΚΕΠΕ, τον ελληνικό οργανισμό διαχείρισης των αγροτικών ενισχύσεων.

Η επικεφαλής της EPPO, Laura Kövesi, διαμηνύει ότι η έρευνα θα συνεχιστεί «με επιμέλεια και αμεροληψία», παρά τις επιθέσεις και τον εκφοβισμό κατά των εισαγγελέων της.

Έφοδος με ένταση στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ

Σύμφωνα με αποκαλύψεις του Politico, η Kövesi καταγγέλλει ότι κατά τη διάρκεια έρευνας στα κεντρικά γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Αθήνα, το προσωπικό της συνάντησε σωματική αντίσταση από υπαλλήλους του οργανισμού. Οι σκηνές αυτές εκτυλίχθηκαν στο πλαίσιο της διερεύνησης παράνομων κατανομών κοινοτικών ενισχύσεων.

Η επιχείρηση, που έλαβε χώρα στις 19 Μαΐου, ξεκίνησε με την παρουσία δύο Ευρωπαίων εισαγγελέων και 20 αστυνομικών, οι οποίοι αντιμετώπισαν άρνηση πρόσβασης στα ζητούμενα ψηφιακά δεδομένα. Οι υπάλληλοι επικαλέστηκαν έλλειψη τεχνικής υποστήριξης και αρνήθηκαν να υπογράψουν ένορκες βεβαιώσεις για την αδυναμία συμμόρφωσης.

Η κατάσταση κορυφώθηκε όταν ζητήθηκε από τον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ, Νίκο Σαλάτα, να υπογράψει σχετική βεβαίωση, με την επισήμανση ότι η άρνηση θα μπορούσε να επιφέρει ποινικές συνέπειες για παρακώλυση της δικαιοσύνης. Μετά από πολύωρη διαδικασία, που διήρκεσε ως τις 4 τα ξημερώματα, οι εισαγγελείς τελικά απέσπασαν τα απαραίτητα στοιχεία.

Καρατομήθηκε ο πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ

Παράλληλες επιχειρήσεις και στην Κρήτη

Ταυτόχρονα με την επιχείρηση στην Αθήνα, πραγματοποιήθηκαν έφοδοι στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Κρήτη και σε κατοικίες τεσσάρων στελεχών –μεταξύ αυτών και πρώην αντιπροέδρου του οργανισμού– στο πλαίσιο της ίδιας έρευνας.

Πώς στήθηκε το κύκλωμα – Το παραθυράκι στους βοσκότοπους

Το 2017, αλλαγές στη νομοθεσία της Ε.Ε. διεύρυναν τον ορισμό των επιλέξιμων εκτάσεων για αγροτική δραστηριότητα. Συγκεκριμένα, εντάχθηκαν στους «βοσκοτόπους» ακόμη και δασικές ή θαμνώδεις περιοχές. Το μέτρο, που σχεδιάστηκε για να βοηθήσει πραγματικούς κτηνοτρόφους, μετατράπηκε γρήγορα σε εργαλείο μαζικής εξαπάτησης.

Η επιλέξιμη αγροτική έκταση στην Ελλάδα σχεδόν διπλασιάστηκε, επιτρέποντας σε επιτήδειους να υποβάλλουν αιτήσεις για βοσκοτόπια σε περιοχές πολύ μακριά από τον τόπο διαμονής ή δραστηριότητάς τους — ακόμη και εκτός Ελλάδας.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Το 2019, δύο Κρητικοί αιτήθηκαν επιδότηση για εκμίσθωση εκτάσεων στην Τζια, με μισθωτήρια που υπέγραφαν «ιδιοκτήτες» επίσης από το Ρέθυμνο. Έλαβαν περίπου 73.000 ευρώ.
Το 2020, άλλοι δύο Ρεθυμνιώτες δήλωσαν την ίδια έκταση, με… νέους ιδιοκτήτες.
Στον Γράμμο, ένας πρώην υπεργολάβος του υπουργείου Γεωργίας δήλωσε πως είχε νοικιάσει 450 στρέμματα, αποκομίζοντας χιλιάδες ευρώ.
Στο Γαϊδουρονήσι, εντοπίστηκε κτηνοτρόφος που φέρεται να είχε νοικιάσει εκτάσεις σε 9 διαφορετικούς «παραγωγούς» σε μία ημέρα! Το ποσό των επιδοτήσεων έφτασε τις 250.000 ευρώ.

Το αποκορύφωμα: το 2021, οι ίδιοι μισθωτές εγκατέλειψαν το Γαϊδουρονήσι και υπέβαλαν νέες αιτήσεις για άλλες περιοχές. Τα μισθωτήρια υποτίθεται ότι ίσχυαν μέχρι το 2027!

Η απάτη επεκτάθηκε και εκτός Ελλάδας

Εντοπίστηκαν 34 περιπτώσεις όπου αιτούντες ζήτησαν επιδοτήσεις για γη σε χώρες εκτός Ε.Ε., μεταξύ αυτών και… στη Βόρεια Μακεδονία! Το μόνο που απαιτούνταν ήταν ένας αριθμός σε έντυπο – όχι αποδεικτικά ιδιοκτησίας.

Το «λόμπι» της Κρήτης και η εμπλοκή εντός ΟΠΕΚΕΠΕ

Τα περισσότερα πλαστά αιτήματα υποβλήθηκαν από την Κρήτη. Το 2020, η Κρήτη έλαβε τα 2/3 των αγροτικών επιδοτήσεων της χώρας. Ο τρόπος που κατατέθηκαν οι αιτήσεις υποδεικνύει οργανωμένο εσωτερικό συντονισμό. Σύμφωνα με εσωτερικές εκθέσεις του ΟΠΕΚΕΠΕ, τα ίδια τεμάχια δηλώνονταν κάθε χρόνο από διαφορετικούς φερόμενους ιδιοκτήτες, χωρίς όμως να καταγράφονται διπλοεγγραφές — ένδειξη πως κάποιος με πλήρη πρόσβαση στο σύστημα απέτρεπε τις επικαλύψεις.

Η ύπαρξη «εσωτερικής πληροφόρησης» εκτιμάται κρίσιμη. Υπάλληλοι του Οργανισμού ή συνεργαζόμενες τεχνικές εταιρείες είχαν πρόσβαση στους χάρτες και στα δεδομένα.

Η πολιτική κάλυψη και οι διαρκείς αλλαγές ηγεσίας

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ερευνά την υπόθεση από το 2021 και έχει ήδη διαβιβάσει 70 υποθέσεις στη Δικαιοσύνη. Παρόλα αυτά, ερωτήματα γεννώνται για την στάση των πολιτικών προϊσταμένων, ιδίως ως προς την προστασία ή αποσιώπηση του θέματος.

Μέσα σε 5 χρόνια, ο ΟΠΕΚΕΠΕ άλλαξε 6 προέδρους. Ανάμεσά τους, ο καθηγητής Γρηγόρης Βάρρας, που το 2020 ενημέρωσε τις αρχές για τις ύποπτες επιδοτήσεις και συνέταξε λίστα με 3.480 ΑΦΜ προς έλεγχο. Αντί να επιβραβευθεί για τη δράση του, απομακρύνθηκε.

Απόλυση Σαλάτα και πολιτικές προεκτάσεις

Υπό το βάρος των αποκαλύψεων και εν μέσω αυξανόμενης διεθνούς πίεσης, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε την απομάκρυνση του Νίκου Σαλάτα από την προεδρία του οργανισμού, επικαλούμενη λόγους δημοσίου συμφέροντος. Ο ίδιος αρνήθηκε να παραιτηθεί και σε δημόσιες δηλώσεις του υποστήριξε ότι «όλα έγιναν τέλεια» κατά την έρευνα, αφήνοντας αιχμές κατά Έλληνα εισαγγελέα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.

ΟΠΕΚΕΠΕ: Το σκάνδαλο, η έρευνα και οι απειλές

Αντιπαράθεση ανακοινώσεων – Ενδείξεις συστημικής απάτης

Ο ΟΠΕΚΕΠΕ, σε ανακοίνωσή του, διαβεβαίωσε ότι συνεργάζεται πλήρως με τις αρχές. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αντέδρασε με αυστηρό ύφος, κάνοντας λόγο για «έλλειψη ειλικρινούς συνεργασίας» και «πιθανή συστημική οργάνωση της απάτης με τη συμμετοχή στελεχών του οργανισμού».

Η υπόθεση έχει ήδη προκαλέσει αμφισβήτηση από τις Βρυξέλλες ως προς την αξιοπιστία του ΟΠΕΚΕΠΕ ως διαχειριστή κοινοτικών πόρων, ενώ δεν αποκλείεται η Ελλάδα να απωλέσει το δικαίωμα διαχείρισης των αγροτικών επιδοτήσεων.

Το χρονικό της απάτης

Το σκάνδαλο έχει τις ρίζες του στο 2017, όταν αλλαγές στη νομοθεσία της Ε.Ε. επέκτειναν τον ορισμό των βοσκοτόπων, περιλαμβάνοντας θαμνώδεις και δασικές εκτάσεις. Η μεταβολή αυτή σχεδόν διπλασίασε την επιλέξιμη έκταση στην Ελλάδα και –σύμφωνα με την EPPO– λειτούργησε ως «παράθυρο» για καταχρήσεις.

Άτομα υπέβαλλαν αιτήσεις για επιδοτήσεις δηλώνοντας βοσκοτόπους εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από την κατοικία ή τις εγκαταστάσεις τους. Σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζονταν να εναλλάσσονται ως ιδιοκτήτες της ίδιας έκτασης.

Ενδεικτική είναι η περίπτωση δύο κατοίκων του Ρεθύμνου, που το 2019 έλαβαν 73.000 ευρώ επιδότησης για μίσθωση έκτασης στην Τζιά. Την επόμενη χρονιά, δύο άλλοι παραγωγοί από το Ρέθυμνο μίσθωσαν την ίδια έκταση, με νέα συμβόλαια και διαφορετικούς ιδιοκτήτες.

«Οι ιδιοκτήτες των ίδιων εκτάσεων άλλαζαν σαν τα πουκάμισα», αναφέρει χαρακτηριστικά σε έκθεσή του προς τις εισαγγελικές αρχές ο πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, Γρηγόριος Βάρρας.

Η Kövesi δεν κάνει πίσω

Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας διαμηνύει ότι οι εισαγγελείς της δεν θα υποχωρήσουν σε εκφοβισμούς. «Ο στόχος τέτοιων ενεργειών είναι να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη από το βασικό ερώτημα: Υπήρξε ή όχι οργανωμένη απάτη στις αγροτικές επιδοτήσεις;», τόνισε σε δηλώσεις της.

Στο μικροσκόπιο κρατικοί λειτουργοί και πολιτικά πρόσωπα

Η αιφνίδια έφοδος της EPPO αποκάλυψε, σύμφωνα με την ίδια την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, ενδείξεις ότι η απάτη ενδέχεται να ήταν οργανωμένη με τη συμμετοχή μελών του διοικητικού συμβουλίου του ΟΠΕΚΕΠΕ, υπαλλήλων, ακόμη και πολιτικών προϊσταμένων.

Το σκάνδαλο αποκτά πλέον διαστάσεις που ξεπερνούν την αγροτική πολιτική και αγγίζουν τον πυρήνα της αξιοπιστίας της ελληνικής δημόσιας διοίκησης ως διαχειριστή των ευρωπαϊκών πόρων.