Οι ψηφοφορίες στη Eurovision: Γκρίνιες, χαχανητά και… φιλαράκια

Η Eurovision, αγαπημένη και ταυτόχρονα πολυχλευασμένη για το κιτς και τα φαινομενικά «μαγειρεμένα» αποτελέσματά της, κρύβει πίσω από το γκλίτερ της πολύπλοκα μοτίβα ψηφοφορίας που αποκαλύπτουν γεωπολιτικές και πολιτισμικές συγγένειες, αλλά και απλή αγάπη για τη μουσική.

Κάθε χρόνο, οι ψηφοφορίες στον Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision προκαλούν γκρίνιες και χαχανητά, καθώς οι ανταλλαγές βαθμών μεταξύ χωρών μοιάζουν πολλές φορές προσχεδιασμένες ή επηρεασμένες από εξωμουσικούς παράγοντες. Ωστόσο, μια ανάλυση που εξέτασε περίπου 2.300 ζεύγη χώρας ψηφοφορίας/χώρας υποδοχής από το 1957 και μετά, αποκαλύπτει ότι πίσω από τις φαινομενικές ατασθαλίες κρύβονται σταθερά μοτίβα, που συχνά υπερβαίνουν την απλή εκτίμηση ενός καλού τραγουδιού.

Καλοί γείτονες και περιφερειακά μπλοκ

Οι χώρες που ανήκουν σε περιφερειακά μπλοκ, όπως οι Σκανδιναβικές χώρες, οι χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, της πρώην ΕΣΣΔ ή οι Βαλτικές, δείχνουν αλληλεγγύη ψηφίζοντας συχνά η μία την άλλη. Για παράδειγμα, η Σουηδία έχει λάβει πάνω από το ένα πέμπτο των βαθμών της από Νορβηγία, Φινλανδία, Δανία και Ισλανδία, από την πρώτη της συμμετοχή το 1958. Παρά τις πολιτικές εντάσεις, όπως στα Βαλκάνια, οι πολιτισμικές συνδέσεις φαίνεται να υπερκερνούν τις διαιρέσεις, καθώς οι χώρες μοιράζονται κοινές μουσικές βιομηχανίες και πολιτιστικά στοιχεία. Μια εξαίρεση είναι το ζευγάρι Αζερμπαϊτζάν-Αρμενία, που λόγω των πολέμων στο Καραμπάχ έχει ανταλλάξει μόλις έναν πόντο στην ιστορία του διαγωνισμού.

Τα καλύτερα φιλαράκια: αμοιβαία ψηφοφορία

Ορισμένα ζευγάρια χωρών ψηφίζουν σταθερά υψηλότερα μεταξύ τους από τον μέσο όρο, όπως η Κύπρος και η Ελλάδα, που από το 1981 δίνουν η μία στην άλλη σημαντικά περισσότερους πόντους από ό,τι σε άλλες χώρες. Παρόμοια είναι η σχέση Ρουμανίας-Μολδαβίας. Η γεωγραφία, η κοινή γλώσσα και η εξοικείωση με τους καλλιτέχνες παίζουν ρόλο, ενώ η συνεργασία σε επίπεδο μουσικής παραγωγής και χορογραφίας ενισχύει αυτή την επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά.

Ανεκπλήρωτη αγάπη: μονόδρομες ψηφοφορίες

Υπάρχουν και περιπτώσεις μονόδρομης αφοσίωσης, όπου μια χώρα δίνει υψηλούς βαθμούς σε μια άλλη, χωρίς να λαμβάνει το ίδιο ανταποδοτικά. Η Γαλλία, για παράδειγμα, δίνει συχνά υψηλούς βαθμούς στο Ισραήλ και στην Πορτογαλία, χωρίς να λαμβάνει το ίδιο από αυτές. Η ψηφοφορία του κοινού, που από το 1997 μοιράζεται με τις κριτικές επιτροπές, φαίνεται να παίζει ρόλο, καθώς οι κοινότητες μεταναστών επηρεάζουν τις ψήφους. Στη Γερμανία, η μεγάλη τουρκική κοινότητα έχει οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των βαθμών προς την Τουρκία μετά το 1997, χωρίς αμοιβαιότητα από την άλλη πλευρά. Η ψηφοφορία της διασποράς εξηγεί επίσης τη μονόπλευρη υποστήριξη της Πορτογαλίας από τη Γαλλία, ενώ η υποστήριξη της Γαλλίας προς το Ισραήλ σχετίζεται με τη μεγάλη εβραϊκή κοινότητα στη χώρα.

Ασταθής ψηφοφορία και επιρροές της επικαιρότητας

Τα γεγονότα της επικαιρότητας μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ψηφοφορία. Το 2022, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ουκρανία έλαβε πρωτοφανή υποστήριξη από το κοινό, κερδίζοντας τον διαγωνισμό με 439 από τους 468 διαθέσιμους πόντους από το κοινό σε 28 από τις 39 χώρες. Οι κριτικές επιτροπές ήταν λιγότερο ενθουσιώδεις, δίνοντας το μέγιστο βαθμό μόνο πέντε φορές. Παράγοντες όπως η πολιτική κατάσταση και η άνοδος εθνικιστικών ή δικτατορικών καθεστώτων μπορούν να αλλάξουν τις δυναμικές των ψηφοριών.

Προσπάθειες για δίκαιη ψηφοφορία

Η EBU έχει αναγνωρίσει τα προβλήματα και έχει προχωρήσει σε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο βαθμολόγησης, περιορίζοντας τον ρόλο των εθνικών επιτροπών και ενισχύοντας τη συμμετοχή του κοινού, καθώς και εισάγοντας την ψηφοφορία του «Υπόλοιπου Κόσμου» (Rest of the World) για θεατές σε μη συμμετέχουσες χώρες. Από το 2023, στους ημιτελικούς η πρόκριση βασίζεται αποκλειστικά στην τηλεψηφοφορία του κοινού, ενώ οι κριτικές επιτροπές παίζουν ρόλο μόνο σε ειδικές περιπτώσεις. Στον τελικό, το αποτέλεσμα προκύπτει από συνδυασμό ψήφων κοινού και επιτροπών σε αναλογία περίπου 50,6% υπέρ του κοινού.

Η Eurovision, πέρα από το θέαμα και το κιτς, αποτελεί έναν καθρέφτη των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων πολιτισμικών, κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων, όπου η μουσική συχνά συνυπάρχει με τη γεωπολιτική, τις κοινότητες μεταναστών και τις τρέχουσες εξελίξεις, διαμορφώνοντας με μοναδικό τρόπο τα αποτελέσματα του διαγωνισμού.