NewsEdit 9 Μαΐου 1936. Η Θεσσαλονίκη ξυπνάει σε μια μέρα που θα γραφτεί με μαύρα γράμματα στην ιστορία της. Η πόλη μοιάζει να κρατάει την ανάσα της.
Τα καταστήματα είναι κλειστά, οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα και στους δρόμους περιφέρονται χιλιάδες απεργοί. Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη, γεμάτη προσμονή, φόβο, αλλά και ελπίδα για αλλαγή.
Το Φυτίλι που Άναψε Χρόνια Πριν
Η έκρηξη δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Η φτώχεια, η ανεργία, οι άθλιες συνθήκες εργασίας είχαν συσσωρεύσει οργή και απόγνωση. Η βιομηχανική επανάσταση έφτασε αργά στην Ελλάδα, φέρνοντας μαζί της φτηνό εργατικό δυναμικό, κυρίως πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Η καπνοβιομηχανία στη Βόρεια Ελλάδα άνθιζε, αλλά οι εργάτες έπαιρναν ψίχουλα. Οι καπνεργάτες, άνδρες και γυναίκες, διεκδικούσαν τα αυτονόητα: αξιοπρεπείς μισθούς, ίσα δικαιώματα, ανθρώπινες συνθήκες εργασίας.
Η Μεγάλη Απεργία
Η σπίθα άναψε στα τέλη Απριλίου, με το Α’ παγκαπνεργατικό συνέδριο στη Θεσσαλονίκη. Οι απεργίες εξαπλώθηκαν σαν φωτιά: Καβάλα, Ξάνθη, Πάτρα, Πειραιάς. Στις 9 Μαΐου, 25.000 απεργοί κατακλύζουν τους δρόμους της πόλης. Η πορεία προς το Διοικητήριο διακόπτεται βίαια. Η αστυνομία, με εντολή της κυβέρνησης Μεταξά, απαντά με σφαίρες.
Ο Πρώτος Νεκρός και η Μάνα
Ο Τάσος Τούσης, 27 ετών, πέφτει νεκρός από σφαίρα στη γωνία Συγγρού και Πτολεμαίων. Το σώμα του τοποθετείται πάνω σε μια πόρτα και μεταφέρεται ως μακάβριο λάβαρο. Η μητέρα του, Κατίνα Τούση, τον βρίσκει και θρηνεί πάνω από το άψυχο σώμα του. Η εικόνα της μάνας που σπαράζει πάνω από τον γιο της γίνεται σύμβολο. Ο Γιάννης Ρίτσος θα την αποτυπώσει στον «Επιτάφιο», ο Μίκης Θεοδωράκης θα της δώσει μουσική υπόσταση. Όλη η Ελλάδα θρηνεί μαζί της.
Το Αίμα Ποτίζει το Χώμα της Δικαιοσύνης
Δεν ήταν μόνο ο Τούσης. Εκείνη τη μέρα και τις επόμενες, έντεκα ακόμα εργάτες θα πέσουν νεκροί. Η ηρωική καπνεργάτρια Αναστασία Καρανικόλα ανάμεσά τους. Οι δρόμοι της Θεσσαλονίκης βάφονται με αίμα, αλλά και με το πάθος για δικαιοσύνη. Οι απεργοί δεν λυγίζουν. Οι γυναίκες, οι πρόσφυγες, οι φτωχοί, όλοι μαζί, γράφουν μια από τις πιο σημαντικές σελίδες της ελληνικής εργατικής ιστορίας.
Στις 6 Μαΐου γίνονται συμπλοκές μεταξύ απεργών εργατών και μελών της 3 Ε, αλλά και μεταξύ εργατών και αστυνομικών. Υπάρχουν αρκετοί τραυματίες, αλλά όχι νεκροί. Το ίδιο και στις 8 Μαϊου. Την επόμενη μέρα όμως η αστυνομία ρίχνει στο ψαχνό, με αποτέλεσμα 280 τραυματίες και 11 νεκρούς:
Τάσος Τούσης, αυτοκινητιστής (17)
Αναστασία Καρανικόλα, καπνεργάτρια. Είναι η πρώτη γυναίκα που υπήρξε θύμα πολιτικής δολοφονίας στη Θεσσαλονίκη.
Ιντογιάκο Σένορ, επινικελωτής.
Γιάννης Πανόπουλος, εργάτης βιοτεχνίας.
Δημήτρης Λαϊλάνης ή Λάινας, υποδηματεργάτης.
Ευθύμιος Αδαμαντίου, υποδηματεργάτης.
Ευάγγελος Χάλης, καπνεργάτης.
Σταύρος Διαμαντόπουλος.
Μανώλης Ζαχαρίου.
Σαλβατόρ Ματαράσο, ιδιωτικός υπάλληλος.
Δημήτριος Αγλαμίδης, σιδεράς.
Οι δυο υποδηματεργάτες ήταν 17 και 18 ετών αντίστοιχα. Η Αναστασία Καρανικόλα ήταν στα 23, μητέρα ενός παιδιού. Οι υπόλοιποι δολοφονημένοι της 9ης Μαΐου ήταν ως 26 ετών, με εξαίρεση τον Τάσο Τούση που βρισκόταν στα τριάντα.
Η Κληρονομιά του Μάη
Ο Μάης του 1936 δεν ήταν απλώς μια εξέγερση. Ήταν το ξέσπασμα μιας κοινωνίας που διεκδικούσε το αυτονόητο: μια ζωή με αξιοπρέπεια. Η θυσία των εργατών, η κραυγή της μάνας, οι στίχοι του Ρίτσου, η μουσική του Θεοδωράκη, έγιναν φλόγα που δεν έσβησε ποτέ. Κάθε Μάη, η Θεσσαλονίκη – και όλη η Ελλάδα – θυμάται. Θυμάται πως η ελπίδα γεννιέται μέσα από τον αγώνα και το αίμα των ανθρώπων που δεν φοβήθηκαν να πουν «ως εδώ».
Ο Μάης του 1936 είναι η μνήμη που μας θυμίζει: τίποτα δεν χαρίζεται, όλα κατακτώνται.