Αλκατράζ: Το νησί-σύμβολο της αμερικανικής αυταπάτης για «νόμο και τάξη» και η παράνοια της επαναλειτουργίας του

Το Αλκατράζ δεν είναι απλώς μια φυλακή-κολαστήριο. Είναι το απόλυτο σύμβολο της αμερικανικής εμμονής με τον νόμο, την τάξη και το αίσθημα ότι η λύση στα προβλήματα είναι να κλειδώσεις τους ανθρώπους σε ένα νησί, να τους αφήσεις να σαπίσουν ή να αναγκαστούν να πέσουν στο κρύο νερό του κόλπου του Σαν Φρανσίσκο με την ελπίδα ότι θα τα καταφέρουν.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, με την ακαταμάχητη ικανότητα να προκαλεί και να ξυπνά φαντάσματα, αποφάσισε να το ξαναζωντανέψει. Να μετατρέψει ξανά το Αλκατράζ σε φυλακή υψίστης ασφαλείας για τους «πιο σκληρούς εγκληματίες». Λες και το νησί δεν είναι εδώ και μισό αιώνα ένας ερειπωμένος γίγαντας που ζητάει μόνο να τον αφήσουν να πεθάνει ήσυχα.

Σήμερα το Αλκατράζ δεν έχει νερό, δεν έχει ρεύμα, δεν έχει τίποτα πέρα από σκουριασμένα κάγκελα και το φάντασμα του Αλ Καπόνε να σε παρακολουθεί πίσω από τις σκιές. Για να το φτιάξεις ξανά, πρέπει να το ξαναχτίσεις από το μηδέν – και αυτό δεν είναι απλά μια οικονομική απόφαση. Είναι μια ακόμη παρανοική ιδεά που μοιάζει με κακόγουστο αστείο.

Οι ειδικοί λένε πως το σχέδιο είναι «μη ρεαλιστικό».

Το Αλκατράζ παραμένει ένα σύμβολο. Ένα μέρος όπου οι πιο επικίνδυνοι εγκληματίες της Αμερικής – από τον Αλ Καπόνε μέχρι τον Birdman Ρόμπερτ Στράουντ – πέρασαν τα χρόνια τους, φυλακισμένοι όχι μόνο από τους τοίχους, αλλά και από την ίδια τους την ψυχή.

Μην ξεχνάμε τη «Μάχη του Αλκατράζ» το 1946, όταν η φυλακή έγινε πεδίο μάχης, με νεκρούς και τραυματίες, ή την περίφημη απόδραση του 1962, που ακόμα στοιχειώνει τα όνειρα των φυλακισμένων και των φύλακων. Τρεις άντρες εξαφανίστηκαν μέσα στη νύχτα, αφήνοντας πίσω τους μόνο ερωτήματα και θρύλους.

Και μετά ήρθε η κατάληψη από τους ιθαγενείς Αμερικανούς, που για 19 μήνες έκαναν το νησί τους, φωνάζοντας για δικαιοσύνη και αναγνώριση, πριν η κυβέρνηση τους διώξει με βία. Το Αλκατράζ δεν ήταν ποτέ μόνο φυλακή – ήταν πεδίο μάχης ιδεών, αγώνων και τρέλας.

Αυτή η πρόταση Τραμπ δεν είναι απλά μια πολιτική κίνηση. Είναι μια πρόκληση, μια κραυγή μέσα στον θόρυβο της σύγχρονης Αμερικής, που παλεύει με τα φαντάσματα του παρελθόντος και την ανάγκη για «νόμο και τάξη». Αλλά το Αλκατράζ, όπως και η ίδια η χώρα, δεν μπορεί να ξαναγυρίσει πίσω σε μια εποχή που η λύση ήταν να κλειδώσεις τους ανθρώπους σε ένα νησί και να τους αφήσεις να σαπίσουν.

Το μόνο σίγουρο είναι πως αν το Αλκατράζ ξανανοίξει, θα γίνει το πιο ακριβό και πιο τρελό πείραμα φυλάκισης στην ιστορία – και ίσως το μεγαλύτερο σύμβολο μιας χώρας που δεν ξέρει πώς να αντιμετωπίσει τη δική της τρέλα.

Αυτή είναι η φωνή του Χάντερ Τόμας: αιχμηρή, αδυσώπητη, γεμάτη παράνοια και αλήθεια, το είδος της δημοσιογραφίας που δεν φοβάται να βουτήξει μέσα στο χάος και να το πει όπως είναι.

ιατί έκλεισε το Αλκατράζ

Το Αλκατράζ έκλεισε οριστικά το 1963, κυρίως λόγω του υπέρογκου κόστους λειτουργίας του. Η μεταφορά προμηθειών, προσωπικού και η συντήρηση των εγκαταστάσεων σε ένα απομονωμένο νησί αποδείχθηκαν οικονομικά ασύμφορες, ενώ η φιλοσοφία των φυλακών άλλαζε προς την κατεύθυνση της επανένταξης και όχι της απομόνωσης. Σήμερα, το Αλκατράζ ανήκει στην Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων και υποδέχεται πάνω από 1,4 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως ως μουσείο και τόπος μνήμης.

Ο ιστορικός Τζον Μαρτίνι, που πέρασε αρκετά χρόνια στο Αλκατράζ ως δασοφύλακας της Υπηρεσίας Εθνικού Πάρκου, εξηγεί: «Ήταν απίστευτα δαπανηρό να κρατάς έναν κατάδικο εκεί. Τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει. Το μέρος έχει πάρει την κάτω βόλτα. Είναι ουσιαστικά ένα κέλυφος. Ακόμη και το μπετόν έχει μεγάλα προβλήματα. Η Υπηρεσία Πάρκου έχει δαπανήσει εκατομμύρια δολάρια για τη συντήρησή του». Επισημαίνει επίσης ότι το νησί δεν διαθέτει νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, θέρμανση ή αποχέτευση – βασικές υποδομές που θα απαιτούσαν τεράστιες επενδύσεις για να επανέλθουν σε λειτουργία.

Η πρόταση Τραμπ και οι αντιδράσεις

Την Κυριακή 4 Μαΐου 2025, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε αίσθηση ανακοινώνοντας ότι έδωσε εντολή σε αρκετές ομοσπονδιακές υπηρεσίες να ξεκινήσουν εργασίες ανακαίνισης και επαναλειτουργίας του Αλκατράζ ως φυλακή υψίστης ασφαλείας για τους «πιο σκληρούς εγκληματίες». Ο ίδιος τόνισε πως το Αλκατράζ «συμβολίζει τον νόμο και την τάξη» και ότι η επαναλειτουργία του θα αποτελέσει «σύμβολο δικαιοσύνης».

Ωστόσο, η πρόταση αυτή συνάντησε σφοδρή κριτική από ειδικούς και ιστορικούς. Ο πρώην διευθυντής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Φυλακών, Χιου Χέρβιτς, χαρακτήρισε την ιδέα «μη ρεαλιστική», επισημαίνοντας ότι οι εγκαταστάσεις είναι ερειπωμένες, χωρίς κάμερες, φράχτες ή βασικές υποδομές, και ότι θα απαιτούσε ουσιαστικά να ξαναχτιστεί από την αρχή. Η ιστορικός Τζολίν Μπέιμπιακ σημείωσε πως το νησί δεν διαθέτει νερό, αποχέτευση ή ηλεκτρισμό, ενώ οι σύγχρονες περιβαλλοντικές και υγειονομικές απαιτήσεις καθιστούν το εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο.

Η Golden Gate National Parks Conservancy, η μη κερδοσκοπική οργάνωση που συνεργάζεται με την Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων, ανέφερε σε δήλωσή της ότι «δεν υπάρχει κανένας νόμος, σχέδιο ή χρηματοδότηση – ούτε μια σαφής πορεία για την αναθεώρηση του σημερινού ρόλου και σκοπού του Αλκατράζ».

Τα ανυπέρβλητα εμπόδια

Κακή κατάσταση υποδομών: Οι κτιριακές εγκαταστάσεις έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές από δεκαετίες έκθεσης στο θαλασσινό νερό και σεισμούς, απαιτώντας επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων για ανακατασκευή και αντισεισμική θωράκιση.
Έλλειψη βασικών υποδομών: Το νησί δεν έχει τροφοδοσία νερού, ηλεκτρικού ρεύματος ή αποχέτευσης από την ηπειρωτική χώρα, και όλες οι προμήθειες πρέπει να μεταφέρονται με πλοίο, αυξάνοντας κατακόρυφα το λειτουργικό κόστος.
Νομικοί περιορισμοί: Το Αλκατράζ αποτελεί ιστορικό μνημείο, και η αλλαγή χρήσης του θα προκαλέσει κύμα προσφυγών και αντιδράσεων από τοπικούς φορείς και οργανώσεις.
Κόστος λειτουργίας: Η λειτουργία φυλακής υψίστης ασφαλείας σε απομονωμένο νησί θα είναι εξαιρετικά δαπανηρή, με το κόστος ανά κρατούμενο να υπερβαίνει κατά πολύ αυτό άλλων ομοσπονδιακών φυλακών.
Κρίση στο ομοσπονδιακό σωφρονιστικό σύστημα: Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Φυλακών ήδη αντιμετωπίζει ελλείψεις προσωπικού, βία και τεράστιο υπόλοιπο επισκευών σε υπάρχουσες φυλακές.

Είναι εφικτή η επαναλειτουργία;

Νομικά, ο πρόεδρος μπορεί να δρομολογήσει την επαναλειτουργία, αλλά το εγχείρημα θα προσκρούσει σε τεράστια τεχνικά, οικονομικά και νομικά εμπόδια. Ακόμη και αν βρεθούν τα κονδύλια και ξεπεραστούν οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, η μετατροπή του Αλκατράζ σε σύγχρονη φυλακή υψίστης ασφαλείας θα απαιτήσει πολυετή έργα και αμφίβολη κοινωνική συναίνεση.

Η Μάχη του Αλκατράζ (1946)

Στις 4 Μαΐου 1946, σημειώθηκε μια σοβαρή εξέγερση κρατουμένων που κράτησε δύο μέρες και κατεστάλη με επέμβαση μονάδων του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού. Η «Μάχη του Αλκατράζ» στοίχισε τη ζωή σε 3 κρατούμενους και 2 φύλακες, ενώ τραυματίστηκαν πάνω από 15 άτομα. Το επεισόδιο αυτό ανέδειξε τα προβλήματα διαχείρισης και ασφάλειας που υπήρχαν στη φυλακή.

Απόπειρες απόδρασης και η διάσημη απόδραση του 1962

Κατά τη διάρκεια της 29ετούς λειτουργίας της φυλακής, 36 κρατούμενοι έκαναν 14 απόπειρες διαφυγής. Η πιο γνωστή ήταν η απόδραση του Ιουνίου 1962 από τους Φρανκ Μόρις και τα αδέρφια Τζον και Κλάρενς Άγκλιν, που κατάφεραν να ξεφύγουν χρησιμοποιώντας αυτοσχέδια εργαλεία, όπως κουτάλια, και κατασκευάζοντας μια σχεδία από αδιάβροχα υλικά. Η τύχη τους παραμένει άγνωστη, γεγονός που έχει εμπνεύσει ταινίες και βιβλία, όπως η ταινία «Escape from Alcatraz» με τον Κλιντ Ίστγουντ.

Διάσημοι κρατούμενοι

Στο Αλκατράζ κρατήθηκαν μερικοί από τους πιο διαβόητους εγκληματίες της Αμερικής, όπως:

Αλ Καπόνε: Ο διάσημος γκάνγκστερ της εποχής της ποτοαπαγόρευσης.
Τζορτζ «Πολυβόλο» Κέλι: Ένας από τους πιο επικίνδυνους κακοποιούς της εποχής του.
Μίκυ Κοέν: Εγκληματίας και μαφιόζος του Λος Άντζελες.
Ρόμπερτ Στράουντ, ο «Birdman του Αλκατράζ»: Γνωστός για την ενασχόλησή του με τα πουλιά κατά τη φυλάκισή του, παρά το γεγονός ότι δεν είχε άμεση επαφή με αυτά μέσα στη φυλακή.

Η κατάληψη από ιθαγενείς Αμερικανούς (1969-1971)

Μετά το κλείσιμο της φυλακής, το νησί έγινε τόπος κατάληψης από μια ομάδα ιθαγενών Αμερικανών που διεκδικούσαν το δικαίωμα επιστροφής σε εγκαταλελειμμένες ομοσπονδιακές εκτάσεις, επικαλούμενοι τη Συνθήκη του Fort Laramie του 1868. Η κατάληψη διήρκεσε 19 μήνες, με μέχρι και 600 καταληψίες να ζουν εκεί, προβάλλοντας τα δικαιώματα των ιθαγενών και προκαλώντας διεθνή προσοχή. Η κυβέρνηση διέκοψε τις παροχές και τελικά απέβαλε βίαια τους τελευταίους καταληψίες το 1971.

Ανθρώπινες ιστορίες και μυστήρια

Η ζωή στο Αλκατράζ ήταν σκληρή, με αυστηρούς κανόνες και απομόνωση. Ορισμένοι κρατούμενοι, όπως ο Ρόμπερτ Στράουντ, έγιναν γνωστοί για τις ιδιαίτερες ιστορίες τους. Η περίφημη απόδραση του 1962 παραμένει μυστήριο, καθώς οι τρεις δραπέτες δεν βρέθηκαν ποτέ, δίνοντας τροφή σε θεωρίες και θρύλους.

Το Αλκατράζ ως διαχρονικό σύμβολο

Η πρόταση Τραμπ αναδεικνύει τη διαχρονική γοητεία του Αλκατράζ ως σύμβολο αυστηρής δικαιοσύνης, αλλά και τα όρια της νοσταλγίας για σκληρότερες ποινές. Το ίδιο το νησί, όμως, παραμένει ένα φάντασμα του παρελθόντος – ένα μνημείο που υπενθυμίζει τη λεπτή ισορροπία μεταξύ ασφάλειας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πραγματικής δικαιοσύνης.

Το Αλκατράζ παραμένει ένα ζωντανό κομμάτι της αμερικανικής ιστορίας και κουλτούρας, γεμάτο αντιθέσεις: από τη σκληρότητα της φυλάκισης μέχρι τον αγώνα για δικαιοσύνη και αναγνώριση των ιθαγενών. Η επαναλειτουργία του, αν και γοητευτική ιδέα για κάποιους, φαντάζει σήμερα ως μια πρόκληση που ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της ρεαλιστικότητας.