Φρίντριχ Μερτς: Ένας ξεχασμένος φιλελεύθερος στη γερμανική καγκελαρία

Η εκλογή του Φρίντριχ Μερτς στη θέση του καγκελαρίου της Γερμανίας, που θα επικυρωθεί μεθαύριο, αποτελεί το επιστέγασμα μιας μακράς, γεμάτης ανατροπές πολιτικής διαδρομής.

Στα 69 του χρόνια, ο αρχηγός του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) γίνεται ο δεύτερος γηραιότερος που αναλαμβάνει το αξίωμα (μετά τον Κόνραντ Αντενάουερ) και ο πρώτος με τόσο χαμηλό εκλογικό ποσοστό (25,5%). Η “μεγάλη επιστροφή” του είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά το βουνό που έχει να ανέβει τα επόμενα χρόνια είναι εξίσου εντυπωσιακό.

Από την αφάνεια στην κορυφή

Η ιστορία του Μερτς είναι γεμάτη από φιλοδοξίες, όνειρα, αποτυχίες και απογοητεύσεις. Το 2017, όταν ο ίδιος είχε αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική, το όνομά του ακουγόταν μεν σε κλειστά τραπέζια ως πιθανός διάδοχος της Άγγελα Μέρκελ, αλλά οι περισσότεροι τον θεωρούσαν ξεχασμένο. Είχε χάσει την εσωκομματική μάχη από τη Μέρκελ το 2009 και είχε στραφεί στον ιδιωτικό τομέα, όπου διακρίθηκε ως νομικός και λομπίστας, μέλος εποπτικών συμβουλίων κολοσσών όπως η HSBC, η Commerzbank, η BASF, η WEPA και η BlackRock.

Ο ίδιος, παρά την εντυπωσιακή περιουσία που απέκτησε (εκτιμάται στα 12 εκατομμύρια ευρώ), επέμενε να αυτοτοποθετείται στη μεσαία τάξη, υπογραμμίζοντας τα προσωπικά του επιτεύγματα και ότι δεν γεννήθηκε πλούσιος.

Η επιστροφή του Μερτς στο CDU

Το 2018, με την αποχώρηση της Μέρκελ από την ηγεσία του CDU, ο Μερτς διεκδίκησε την επιστροφή του, αλλά βρήκε μπροστά του το “τείχος” που είχε υψώσει η ισχυρή καγκελάριος. Η Άνεγκρετ Κραμπ-Καρενμπάουερ και αργότερα ο Άρμιν Λάσετ επικράτησαν στις εσωκομματικές μάχες, αφήνοντάς τον εκτός κεντρικής πολιτικής σκηνής.

Τελικά, τον Δεκέμβριο του 2021, 50 χρόνια μετά την ένταξή του στο CDU, ο Μερτς ανέλαβε την ηγεσία του κόμματος, σε μια περίοδο βαθιάς κρίσης και ιστορικής εκλογικής συντριβής. Ο δρόμος για την καγκελαρία έμοιαζε δύσβατος: δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής, ήθελε να αλλάξει τα πάντα, και ξεκίνησε με την απομάκρυνση του CDU από το κέντρο.

Το προφίλ του νέου καγκελαρίου

Ο Μερτς ενσαρκώνει το συντηρητικό, παραδοσιακό προφίλ του CDU: μεσήλικας, επιτυχημένος επαγγελματικά, φιλελεύθερος, οικογενειάρχης, πιστός καθολικός, με πατέρα και σύζυγο δικαστή και τρία παιδιά. Ωστόσο, η νεανική του πορεία δεν ήταν ανέφελη – είχε δυσκολίες στο σχολείο και χρειάστηκε να επαναλάβει τάξη.

Παρά την ικανότητά του ως ρήτορα, σπάνια καταφέρνει να κερδίσει τη συμπάθεια του ευρύτερου κοινού. Ακόμη και μετά τη νίκη του, παραμένει χαμηλά σε δημοτικότητα, επιβεβαιώνοντας όσους πιστεύουν ότι ψηφίστηκε ελλείψει καλύτερης εναλλακτικής. Στο πρόσφατο Πολιτικό Βαρόμετρο του ZDF, ήταν έκτος σε δημοφιλία, με τις αρνητικές γνώμες να υπερισχύουν.

Οι συνεργάτες του τον περιγράφουν ως “υπερβολικά τυπικό”, με συνέπεια και προσήλωση στο καθήκον, αλλά και με αυστηρότητα που θυμίζει μάνατζερ ιδιωτικής επιχείρησης – κάτι που ίσως προκαλέσει τριβές στη διακυβέρνηση.

Πολιτικές θέσεις και προκλήσεις

Η προεκλογική εκστρατεία του Μερτς επικεντρώθηκε στο μεταναστευτικό και την οικονομία, αφήνοντας στη σκιά παλαιότερες συντηρητικές του θέσεις (κατά των αμβλώσεων, κατά της ποινικοποίησης του βιασμού εντός γάμου κ.ά.). Δεν δίστασε να κάνει αμφιλεγόμενες δηλώσεις για το μεταναστευτικό, για τις οποίες αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη ή να ανασκευάσει.

Η στάση του απέναντι στο μεταναστευτικό είναι σαφώς πιο αυστηρή από αυτή της Μέρκελ ή του Σολτς, με έμφαση στις “απελάσεις τούρμπο” και τον περιορισμό των αιτούντων άσυλο. Η άνοδος της ακροδεξιάς AfD αποτελεί διαρκή απειλή, και ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα της διακυβέρνησής του θα είναι αν θα καταφέρει να αποδυναμώσει την επιρροή της, ειδικά μετά την επίσημη ταξινόμησή της ως “εξακριβωμένα ακροδεξιάς οργάνωσης”.

Η οικονομία στο επίκεντρο

Η νέα κυβέρνηση θα κριθεί πάνω απ’ όλα από τις επιδόσεις της στην οικονομία. Η Γερμανία διανύει το τρίτο έτος ύφεσης, ενώ το παραδοσιακό οικονομικό της μοντέλο αμφισβητείται. Ο Μερτς εξελέγη κυρίως για την οικονομική του εμπειρία, όμως πριν καν αναλάβει, αθέτησε την υπόσχεσή του για διατήρηση του “φρένου χρέους”, συναινώντας σε δανεισμό σχεδόν ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ – δικαιώνοντας έτσι τον απερχόμενο καγκελάριο Σολτς.

Στα κοινωνικά ζητήματα, η συνύπαρξη με το SPD προμηνύεται δύσκολη. Ο Μερτς τονίζει ότι “θα πρέπει να ανταμείβεται όποιος εργάζεται”, ενώ επαναλαμβάνει ότι οι Γερμανοί πρέπει να εργάζονται περισσότερο και περισσότερα χρόνια.

Διεθνείς σχέσεις και προκλήσεις

Πεισμένος ατλαντιστής, ο Μερτς αντιμετωπίζει ήδη δυσκολίες με την Ουάσιγκτον, αποφεύγοντας να τοποθετηθεί για τα τελωνειακά μέτρα των ΗΠΑ και τις σκληρές δηλώσεις του Αμερικανού ΥΠΕΞ. Ωστόσο, από τη θέση του καγκελαρίου, δεν θα μπορεί πλέον να αποφεύγει τέτοιες προκλήσεις. Οι Γερμανοί απαιτούν η χώρα τους να στέκει στιβαρή και κυρίαρχη, όπως αρμόζει στην τρίτη οικονομία του κόσμου.

Η επόμενη μέρα

Το περιοδικό Der Spiegel τον χαρακτηρίζει “συντηρητικό, αλλά όχι δογματικό”. Μπορεί να μην αγαπά το κέντρο, αλλά γνωρίζει ότι χωρίς αυτό δεν κερδίζονται εκλογές. Το υπερβολικά φιλικό προς τις επιχειρήσεις προφίλ του δεν χωνεύεται εύκολα από τη βάση του CDU, αν και του συγχωρούνται οι πολυτελείς συνήθειες, όπως τα δύο ιδιωτικά αεροσκάφη του.

Ο ίδιος υπόσχεται “καταπληκτική” συνεργασία με το SPD, “ολική επαναφορά” της Γερμανίας στον ηγετικό ρόλο της Ευρώπης και του κόσμου, και αναστήλωση του γαλλογερμανικού άξονα. Εμφανίζεται φανατικός υπέρμαχος της αμυντικής ενίσχυσης της χώρας του απέναντι στη ρωσική απειλή.

Σε αντίθεση με τον Όλαφ Σολτς, που πίστευε ότι αναλάμβανε μια χώρα σε τροχιά ανάκαμψης, ο Μερτς ξεκινά χωρίς αυταπάτες, σε μια ιστορικά δύσκολη συγκυρία για τη Γερμανία. Όπως σχολίασε πρόσφατα η Άγγελα Μέρκελ, “για αυτή τη δουλειά χρειάζεται μεγάλη ζέση για εξουσία”. Ο νέος καγκελάριος φαίνεται να τη διαθέτει σε αφθονία – μένει να αποδειχθεί αν θα καταφέρει να τη μετατρέψει σε αποτελεσματική διακυβέρνηση και να οδηγήσει τη Γερμανία σε μια νέα εποχή.