Δασμοί Τραμπ: Το εμπορικό «τσουνάμι» γυρίζει ως «μπούμερανγκ» για την αμερικανική οικονομία

Η επιθετική πολιτική δασμών που υιοθέτησε ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, από τις αρχές του 2025, έχει προκαλέσει σημαντικές αναταράξεις τόσο στην αμερικανική όσο και στην παγκόσμια οικονομία.

Η πολιτική αυτή, που χαρακτηρίζεται από την επιβολή υψηλών δασμών σε εισαγόμενα προϊόντα από βασικούς εμπορικούς εταίρους όπως η Κίνα, ο Καναδάς, το Μεξικό και η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει ήδη αποτυπωθεί στα οικονομικά μεγέθη και στις εμπορικές ροές, δημιουργώντας ένα σύνθετο και πολυδιάστατο τοπίο.

Η Έκρηξη των Εισαγωγών και η Πτώση του ΑΕΠ στις ΗΠΑ

Πριν καν αρχίσει ουσιαστικά η εφαρμογή των δασμών, οι αμερικανικές επιχειρήσεις προέβησαν σε μαζική αποθεματοποίηση εισαγόμενων προϊόντων, με αποτέλεσμα οι εισαγωγές να αυξηθούν κατά 51% το πρώτο τρίμηνο του 2025. Η κίνηση αυτή ήταν μια στρατηγική αντίδραση στην επικείμενη αύξηση των δασμών, με στόχο την αποφυγή μελλοντικών αυξήσεων τιμών. Ωστόσο, αυτή η εκρηκτική αύξηση των εισαγωγών είχε αρνητικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ των ΗΠΑ, το οποίο μειώθηκε κατά 0,3% – η πρώτη αρνητική μεταβολή από το 2022, όταν η αμερικανική οικονομία άρχιζε να ανακάμπτει από την πανδημία.

Η μείωση αυτή προκάλεσε αίσθηση, καθώς η ανάπτυξη της προηγούμενης διετίας ήταν ισχυρή, με το ΑΕΠ να αυξάνεται κατά 2,3% το τέταρτο τρίμηνο του 2024. Οι αναλυτές ανέμεναν επιβράδυνση, όχι όμως αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης. Ο αρνητικός αντίκτυπος των εισαγωγών στο ΑΕΠ υπολογίζεται σε περίπου πέντε ποσοστιαίες μονάδες, ένα πρωτοφανές μέγεθος για την αμερικανική οικονομία των τελευταίων δεκαετιών.

Το Χρονοδιάγραμμα και η Έκταση των Δασμών

Η συζήτηση για την επιβολή δασμών ξεκίνησε αμέσως μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Τραμπ στις 20 Ιανουαρίου 2025. Τα πρώτα μέτρα αφορούσαν εισαγωγές από τον Καναδά, το Μεξικό και την Κίνα και επιβλήθηκαν στα τέλη Φεβρουαρίου και αρχές Μαρτίου. Στις 2 Απριλίου ανακοινώθηκαν σαρωτικοί δασμοί, αυξάνοντας τον μέσο δασμολογικό συντελεστή στις ΗΠΑ πάνω από το 20%, το υψηλότερο επίπεδο εδώ και έναν αιώνα.

Σε συνέχεια, ο Τραμπ περιόρισε τους δασμούς στο 10%, δίνοντας αναστολή 90 ημερών στην εφαρμογή υψηλότερων συντελεστών για μια σειρά χωρών, μεταξύ των οποίων και οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου οι δασμοί είχαν ανακοινωθεί στο 20%. Αυτή η κίνηση είχε ως στόχο να δοθεί χρόνος για διαπραγματεύσεις και ενδεχόμενες νέες εμπορικές συμφωνίες. Παράλληλα, από τον Μάρτιο και μετά, εφαρμόστηκαν κλαδικοί δασμοί 25% στο αλουμίνιο και τον χάλυβα, καθώς και στους τομείς των αυτοκινήτων, καλύπτοντας εισαγωγές από όλες τις χώρες.

Επιπτώσεις στην Εσωτερική Οικονομία των ΗΠΑ

Εκτός από την αύξηση των εισαγωγών, αρνητική επίδραση στο ΑΕΠ είχε και η μείωση των δημόσιων δαπανών κατά 5,1% συνολικά, με 1,4% μείωση σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Η μείωση αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο μέτρων περιορισμού του τεράστιου ελλείμματος και χρέους, με σημαντικό ρόλο να παίζει η υπηρεσία κυβερνητικής αποδοτικότητας (DOGE) υπό την ηγεσία του Ιλον Μάσκ. Παρά την πτώση αυτή, η κατανάλωση συνέχισε να αυξάνεται, αν και με βραδύτερο ρυθμό (1,8% έναντι 4% το προηγούμενο τρίμηνο), ενώ οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου αυξήθηκαν κατά 7,8%, κυρίως λόγω της επίσπευσης αγορών κεφαλαιουχικού εξοπλισμού από τις επιχειρήσεις.

Η συνολική εικόνα δεν δείχνει ακόμα ύφεση, αλλά η αρνητική επίδραση της εμπορικής πολιτικής είναι εμφανής. Ορισμένοι αναλυτές προβλέπουν ότι η αμερικανική οικονομία μπορεί να εισέλθει σε ύφεση το δεύτερο εξάμηνο του 2025, ορίζοντας τεχνικά ύφεση ως δύο συνεχόμενα τρίμηνα μείωσης του ΑΕΠ.

Αντίκτυπος στους Εμπορικούς Εταίρους

Η ταχεία αποθεματοποίηση στις ΗΠΑ οδήγησε σε αύξηση των εξαγωγών από την Κίνα και άλλους βασικούς εμπορικούς εταίρους, συμπεριλαμβανομένων των χωρών της ΕΕ. Η μεταποιητική δραστηριότητα στην Κίνα αυξήθηκε το πρώτο τρίμηνο, λόγω υψηλών παραγγελιών από την Αμερική. Ωστόσο, μετά την επιβολή δασμών που φτάνουν έως και 145% σε ορισμένα προϊόντα, οι παραγγελίες μειώθηκαν σημαντικά τον Απρίλιο, σύμφωνα με έρευνα σε κινεζικές μεταποιητικές επιχειρήσεις.

Αυτή η εξέλιξη αυξάνει την πίεση στην κινεζική κυβέρνηση να κλιμακώσει τα μέτρα στήριξης της οικονομίας. Παρά τις προσπάθειες, οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η δημοσιονομική στήριξη δεν θα είναι αρκετή για να διατηρήσει ρυθμούς ανάπτυξης 5%, προβλέποντας υποχώρηση στο 3,5% για το 2025.

Η Ευρωζώνη και οι Προκλήσεις από τους Δασμούς

Η Ευρωζώνη κατέγραψε αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,4% το πρώτο τρίμηνο του 2025, καλύτερα από τις προβλέψεις, με ετήσια αύξηση 1,2%. Η ανάλυση των συνιστωσών της ανάπτυξης αναμένεται στις αρχές Ιουνίου, αλλά είναι πιθανό ότι η αύξηση των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ για την αποθεματοποίηση συνέβαλε σημαντικά.

Ωστόσο, η επιβολή δασμών 10% για τα περισσότερα ευρωπαϊκά προϊόντα και 25% για αυτοκίνητα, αλουμίνιο και χάλυβα αναμένεται να δημιουργήσει αρνητικό σοκ στη ζήτηση και να επηρεάσει αρνητικά την οικονομία της Ευρωζώνης. Η αβεβαιότητα που προκαλείται στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις αναμένεται να επιβαρύνει περαιτέρω το οικονομικό κλίμα.

Ποια μπορεί να είναι η εκδίκηση της Κίνας

Η Κίνα, ως η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία και ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας αμερικανικών προϊόντων παγκοσμίως, κατέχει σημαντικά «όπλα» στην εμπορική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ. Με τουλάχιστον 784 δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικό ομοσπονδιακό χρέος στα χέρια της, αλλά και τον έλεγχο μεγάλου μέρους των σπάνιων γαιών που είναι ζωτικής σημασίας για την τεχνολογική βιομηχανία, η Κίνα διαθέτει μέσα που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης σε περίπτωση κλιμάκωσης εμπορικού πολέμου, με σοβαρές συνέπειες για τους αμερικανούς καταναλωτές και επιχειρήσεις.

Όπως επισημαίνει ο Brad Setser, ανώτερος ερευνητής στο Council on Foreign Relations, «η Κίνα είναι στην πραγματικότητα μια μεγαλύτερη οικονομική δύναμη απ’ ό,τι φαίνεται στην επιφάνεια». Από το 2018, το Πεκίνο έχει αναπτύξει ρυθμιστικά εργαλεία, όπως ελέγχους εξαγωγών, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να ασκηθεί πίεση σε αμερικανικές εταιρείες όπως η Tesla και η Apple, αν οι εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών αυξηθούν.

Η άνοδος των δασμών την άνοιξη προκάλεσε επιβράδυνση στη δραστηριότητα στα λιμάνια της δυτικής ακτής των ΗΠΑ, εντείνοντας τις ανησυχίες για ελλείψεις σε προμήθειες που συνήθως παράγονται στην Ασία. Τον Απρίλιο, η Ουάσινγκτον πρότεινε αυξήσεις δασμών που ενδέχεται να φτάσουν έως και το 245% για εισαγωγές από την Κίνα. Σύμφωνα με ανάλυση του Peterson Institute for International Economics, ο μέσος δασμός για κινεζικά προϊόντα στις ΗΠΑ ανήλθε στο 124,1% στις 12 Απριλίου, ενώ οι κινεζικοί δασμοί στα αμερικανικά προϊόντα είναι ακόμη υψηλότεροι, περίπου 147,6%.

Ο Setser προειδοποιεί: «Έχουμε ήδη αυξήσει τους δασμούς σε τέτοιο βαθμό που με τον καιρό το εμπόριο θα μηδενιστεί». Μέλη της κυβέρνησης Τραμπ έχουν ζητήσει από την Κίνα να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όμως το Πεκίνο αρνείται ότι έχουν γίνει τέτοιες συνομιλίες, ενώ χαρακτηρίζει τους αμερικανικούς δασμούς «μη βιώσιμους», όπως δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Scott Bessent.

Την ίδια στιγμή, η Κίνα καλεί τις χώρες παγκοσμίως να αντισταθούν σε αυτό που αποκαλεί «μονομερή εκφοβισμό» από τις ΗΠΑ και απειλεί με αντίποινα όσους συνάπτουν συμφωνίες με την Ουάσινγκτον σε βάρος του Πεκίνου. Όπως τονίζει ο Dewardric McNeal, διευθυντής στη Longview Global, «τα παιχνίδια των δασμών και των αλυσίδων εφοδιασμού για την Κίνα είναι θέμα επιβίωσης».

Η εμπορική αντιπαράθεση έχει ήδη οδηγήσει σε δραματική μείωση των κινεζικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ, με προβλέψεις να δείχνουν πτώση έως και 77% το 2025. Η Κίνα, που εξάγει κυρίως καταναλωτικά αγαθά και ηλεκτρονικά, βλέπει την αγορά-στόχο της να συρρικνώνεται, ενώ οι ΗΠΑ πλήττονται από αυξήσεις τιμών και διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού. Παράλληλα, η Κίνα αναγκάζεται να αναζητήσει νέες αγορές στην Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική, ενώ εντείνει τις προσπάθειες τόνωσης της εσωτερικής ζήτησης.

Συμπεράσματα και Προοπτικές

Η εμπορική πολιτική δασμών του Τραμπ έχει ήδη προκαλέσει σημαντικές αναταράξεις στην παγκόσμια οικονομία. Στις ΗΠΑ, η πολιτική αυτή έχει οδηγήσει σε πτώση του ΑΕΠ και σε αυξημένη αβεβαιότητα, με κίνδυνο ύφεσης το δεύτερο εξάμηνο του 2025. Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν αυξημένο κόστος και αβεβαιότητα, ενώ οι επενδύσεις και η κατανάλωση επιβραδύνονται.

Παράλληλα, οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ, ιδιαίτερα η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση, βιώνουν μείωση της ζήτησης και πιέσεις στην ανάπτυξη, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις τους να αναζητήσουν μέτρα στήριξης και προσαρμογής.

Η πολιτική δασμών του Τραμπ, αν και σχεδιασμένη για να προστατεύσει την αμερικανική βιομηχανία και να ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση των ΗΠΑ, έχει μέχρι στιγμής προκαλέσει σημαντικές παρενέργειες, αμφισβητώντας την αποτελεσματικότητά της και δημιουργώντας ένα αβέβαιο μέλλον για το παγκόσμιο εμπόριο και την οικονομική ανάπτυξη.