NewsEdit «Έδοξεν τη Βουλή και τω Δήμω» ή «Έξοξεν τη τεχνητή νοημοσύνη»;
Γράφει ο Σπύρος Βλαχόπουλος
Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ, Πρόεδρος της Επιτροπής Αξιολόγησης της Ποιότητας της Νομοπαρασκευαστικής Διαδικασίας
Ένα είναι σίγουρο: Η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να μείνει. Και κάτι ακόμη είναι σίγουρο: Δεν υπάρχει κανένας τομέας όχι μόνον της καθημερινής μας ζωής, αλλά και της κρατικής δράσης που να μένει ανεπηρέαστος από τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης.
Οι εξελίξεις όμως φαίνεται ότι είναι καταιγιστικές: Πρόσφατα διαβάσαμε ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα νομοθετούν με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, προσδοκώντας ότι η νομοθετική διαδικασία θα επιταχυνθεί κατά 70%. Μάλιστα, η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα περιορίζεται στη συλλογή δεδομένων από τη νομοθεσία, τη νομολογία και τη δημόσια διοίκηση, αλλά επιπλέον θα εντοπίζει κενά και θα προτείνει τροποποιήσεις νόμων.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο και στο πεδίο της νομοθεσίας. Ειδικά τη σημερινή εποχή, η οποία χαρακτηρίζεται από πάρα πολλές και εξειδικευμένες νομοθετικές διατάξεις, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποδειχθεί ένας πολύτιμος σύμμαχος στην καλή νομοθέτηση με πάρα πολλούς τρόπους: Με τη συλλογή και κωδικοποίηση όλων των σχετικών νομοθετικών διατάξεων, με την ανάδειξη περιττών επαναλήψεων των ίδιων ρυθμίσεων ή και αντιφατικών διατάξεων, με τη συγκέντρωση των δικαστικών αποφάσεων και των διοικητικών πράξεων για να αξιολογηθεί πως εφαρμόζεται ο νόμος, με την υπόμνηση της παρόδου μεγάλου χρονικού διαστήματος από την ψήφιση ενός νόμου προκειμένου να εξετασθεί η τυχόν αναγκαιότητα αναθεώρησής του, με τη συγκέντρωση και ταξινόμηση της «δευτερογενούς νομοθεσίας» (διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις) που εκδόθηκαν κατ’ εξουσιοδότηση ενός νόμου και με πολλούς άλλους τρόπους.
Από την άλλη, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε κάτι πολύ βασικό: Ότι όλες οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης δουλεύουν με βάση τα δεδομένα που τους παρέχει ο άνθρωπος. Εάν λοιπόν ο άνθρωπος εφοδιάσει την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης με λάθος δεδομένα, τότε και η εφαρμογή αυτή θα καταλήξει σε λάθος αποτελέσματα. Εξάλλου, η διαδικασία της νομοθέτησης είναι ένα πάρα πολύ δύσκολο έργο, το οποίο απαιτεί τη συνεργασία ειδικών από περισσότερους επιστημονικούς κλάδους, ο κάθε ένας από τους οποίους «φωτίζει» μια διαφορετική πτυχή της προτεινόμενης ρύθμισης κατά την προπαρασκευή, τη σύνταξη και τον έλεγχο του νόμου. Μπορεί άραγε η ανθρώπινη αυτή και συλλογική εργασία να αντικατασταθεί από μια μηχανική και αυτοματοποιημένη διαδικασία; Το νομοπαραγωγικό έργο και η ένταξη των νέων κανόνων δικαίου στο σύνολο της νομοθεσίας θα μπορούσαν να παρομοιασθούν με έναν πύργο από τραπουλόχαρτα: Αν τραβήξεις ένα από τα τραπουλόχαρτα, μπορεί να καταρρεύσει ολόκληρος ο πύργος. Πόσο εύκολο είναι να αντικατασταθούν εξ ολοκλήρου τέτοιες διαδικασίες από μηχανικές εφαρμογές, οι οποίες επιπλέον είναι σχεδιασμένες να δίνουν ταχύτατες απαντήσεις χωρίς την αναγκαία περίσκεψη;
Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη: Βασικό στοιχείο της σύγχρονης νομοθετικής διαδικασίας είναι η συμμετοχή του πολίτη στη θέσπιση των νόμων, ιδίως μέσω της διαδικασίας της διαβούλευσης. Μάλιστα, η ουσιαστική διαβούλευση με τους πολίτες θεωρείται ως ένα από τα κύρια κριτήρια για την αξιολόγηση της ποιότητας της νομοθεσίας. Μπορεί κανείς να φανταστεί την αντικατάσταση του δημόσιου διαλόγου και της διαδικασίας διαβούλευσης από την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία μάλιστα είναι εξαιρετικά επιρρεπής στην παραγωγή και μαζική αναπαραγωγή fake news; Τα τελευταία επίσης χρόνια έχει αναδειχθεί η σημασία μιας συνταγματικής αρχής, η οποία συνδέεται στενά με τη δημοκρατία και τη θωρακίζει: Πρόκειται για την αρχή της διαφάνειας. Πώς συμβαδίζει με την αρχή της διαφάνειας το να μην υπάρχει ουσιαστική πρόσβαση στα δεδομένα, στα κριτήρια και γενικότερα στον τρόπο λειτουργίας των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία της νομοθέτησης, είτε η πρόσβαση αυτή εμποδίζεται για λόγους εμπορικού απορρήτου και πνευματικής ιδιοκτησίας είτε γιατί η πρόσβαση απαιτεί εξαιρετικά εξειδικευμένες τεχνολογικές γνώσεις είτε για οποιονδήποτε άλλο λόγο; Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, λόγω αυτού ακριβώς του αδιαφανούς και δυσχερώς κατανοητού τρόπου λειτουργίας τους, συχνά παρομοιάζονται με ένα «μαύρο κουτί». Τέλος, πολλές από τις κρίσιμες αποφάσεις που λαμβάνονται στο επίπεδο της νομοθεσίας έχουν ένα βαθύ πολιτικό, ιδεολογικό, φιλοσοφικό και ενίοτε θρησκευτικό υπόβαθρο. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να κάνει πάρα πολλά, δεν μπορεί όμως να προβεί στις ανθρώπινες αυτές αξιολογήσεις.
Συμπερασματικά: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο και στο πεδίο της καλής νομοθέτησης. Υπό την προϋπόθεση όμως ότι δεν θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο στη θέσπιση των κανόνων δικαίου. Ο ανθρώπινος παράγοντας θα πρέπει να παραμείνει ο κυρίαρχος και ο τελικός κριτής και στο πεδίο της νομοθέτησης. Για πάρα πολλούς λόγους αλλά κυρίως γιατί διαφορετικά θα φθάναμε στο τέλος της ίδιας της δημοκρατίας. Γιατί, σε τελική ανάλυση, δημοκρατία είναι το πολίτευμα, στο οποίο αποφασίζουν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποί μας και όχι κάποιες μηχανικές εφαρμογές. Οι αντιπρόσωποί μας αυτοί (οι βουλευτές και οι υπουργοί στους οποίους οι βουλευτές έχουν παράσχει ψήφο εμπιστοσύνης) είναι εκείνοι, οι οποίοι πρέπει να αποφασίζουν και οι οποίοι κρίνονται από τους πολίτες σε τακτά χρονικά διαστήματα. Και αυτό δεν μπορεί -και δεν πρέπει να αλλάξει- από καμία τεχνολογική εξέλιξη.
Στην αρχαία Αθήνα οι νόμοι άρχιζαν με τη φράση «Έδοξεν τη Βουλή και τω Δήμω», προκειμένου να τονιστεί η βούληση και η κρίση των πολιτών και συνακόλουθα η δημοκρατική νομιμοποίηση των νομοθετημάτων. Ας μην αντικαταστήσουμε λοιπόν τη φράση αυτή στη σύγχρονη εποχή με τη φράση «Έδοξεν τη τεχνητή νοημοσύνη»!
- Αυτά είναι τα τιμολόγια ρεύματος της ΔΕΗ για τον Μάιο
- Σπύρος Βλαχόπουλος / Νομοθέτηση και τεχνητή νοημοσύνη
- Φυλακή Ταγκανρόγκ: Το ρωσικό κολαστήριο και η τραγική περίπτωση της Βικτόρια Ροσχίνα
- «Signalgate»: Αποχώρηση του συμβούλου εθνικής ασφάλειας Μάικ Γουόλτς και του αναπληρωτή του Άλεξ Γουόνγκ από τον Λευκό Οίκο
- Κύπρος: O Ερντογάν επιμένει σε λύση δύο κρατών