Σπύρος Βλαχόπουλος / Νομοθέτηση και τεχνητή νοημοσύνη

«Έδοξεν τη Βουλή και τω Δήμω» ή «Έξοξεν τη τεχνητή νοημοσύνη»;

Γράφει ο Σπύρος Βλαχόπουλος

Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ, Πρόεδρος της Επιτροπής Αξιολόγησης της Ποιότητας της Νομοπαρασκευαστικής Διαδικασίας

Η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να μείνει

Ένα είναι σίγουρο: Η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να μείνει. Και κάτι ακόμη είναι σίγουρο: Δεν υπάρχει κανένας τομέας όχι μόνον της καθημερινής μας ζωής, αλλά και της κρατικής δράσης που να μένει ανεπηρέαστος από τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης.

Η νομοθέτηση με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης

Οι εξελίξεις όμως φαίνεται ότι είναι καταιγιστικές: Πρόσφατα διαβάσαμε ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα νομοθετούν με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, προσδοκώντας ότι η νομοθετική διαδικασία θα επιταχυνθεί κατά 70%. Μάλιστα, η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα περιορίζεται στη συλλογή δεδομένων από τη νομοθεσία, τη νομολογία και τη δημόσια διοίκηση, αλλά επιπλέον θα εντοπίζει κενά και θα προτείνει τροποποιήσεις νόμων.

Ένας πολύτιμος σύμμαχος στην καλή νομοθέτηση

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο και στο πεδίο της νομοθεσίας. Ειδικά τη σημερινή εποχή, η οποία χαρακτηρίζεται από πάρα πολλές και εξειδικευμένες νομοθετικές διατάξεις, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποδειχθεί ένας πολύτιμος σύμμαχος στην καλή νομοθέτηση με πάρα πολλούς τρόπους…

Ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα

Από την άλλη, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε κάτι πολύ βασικό: Ότι όλες οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης δουλεύουν με βάση τα δεδομένα που τους παρέχει ο άνθρωπος. Εάν λοιπόν ο άνθρωπος εφοδιάσει την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης με λάθος δεδομένα, τότε και η εφαρμογή αυτή θα καταλήξει σε λάθος αποτελέσματα…

Διαβούλευση, διαφάνεια και δημοκρατία

Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη: Βασικό στοιχείο της σύγχρονης νομοθετικής διαδικασίας είναι η συμμετοχή του πολίτη στη θέσπιση των νόμων, ιδίως μέσω της διαδικασίας της διαβούλευσης. Μάλιστα, η ουσιαστική διαβούλευση με τους πολίτες θεωρείται ως ένα από τα κύρια κριτήρια για την αξιολόγηση της ποιότητας της νομοθεσίας…

Το εργαλείο δεν πρέπει να γίνει αφέντης

Συμπερασματικά: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο και στο πεδίο της καλής νομοθέτησης. Υπό την προϋπόθεση όμως ότι δεν θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο στη θέσπιση των κανόνων δικαίου…

Από την «Βουλή και τον Δήμο» στην… τεχνητή νοημοσύνη;

Στην αρχαία Αθήνα οι νόμοι άρχιζαν με τη φράση «Έδοξεν τη Βουλή και τω Δήμω», προκειμένου να τονιστεί η βούληση και η κρίση των πολιτών και συνακόλουθα η δημοκρατική νομιμοποίηση των νομοθετημάτων. Ας μην αντικαταστήσουμε λοιπόν τη φράση αυτή στη σύγχρονη εποχή με τη φράση «Έδοξεν τη τεχνητή νοημοσύνη»!

Summary (EN)
Artificial intelligence (AI) is here to stay and is impacting every aspect of life, including government functions such as legislation. A recent example is the United Arab Emirates, where AI is being used to accelerate lawmaking by analyzing legal data, identifying gaps, and suggesting improvements. AI can be a powerful tool for improving legislative quality by streamlining complex legal frameworks, detecting contradictions or redundancies, and supporting the revision of outdated laws.

However, the text highlights significant concerns. AI systems depend on the quality of data they are fed, and erroneous input can lead to flawed legal outcomes. Lawmaking is a complex, interdisciplinary, and inherently human process that requires collaboration, debate, and moral judgment—things machines cannot replicate. Furthermore, democratic principles like public consultation, transparency, and accountability are essential. The opacity of AI (“black box” systems) and their vulnerability to misinformation conflict with these values.

In conclusion, while AI can support legislative work, it must never replace human decision-making. The democratic process relies on elected representatives, not algorithms. As the author warns, replacing the ancient Athenian phrase “It seemed good to the Council and the People” with “It seemed good to artificial intelligence” would signal a fundamental threat to democracy.