Οι μισές από τις χώρες του κόσμου υφίστανται δημοκρατική παρακμή, κι αυτό μπορεί να σημαίνει από νοθευμένες εκλογές έως και περιορισμό των δικαιωμάτων σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο για τη Δημοκρατία και την Εκλογική Βοήθεια (IDEA). Την ίδια στιγμή, δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία Ipsos θα δώσουν στους ηγέτες ανά τον κόσμο τροφή για σκέψη ενώ ειδικότερα στην Ευρώπη θα πρέπει να ληφθούν ιδιαίτερα σοβαρά καθώς η Γηραιά Ήπειρος προετοιμάζεται για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Στην έρευνα, σε επτά δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, πιστεύει ότι η δημοκρατία τους βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι ήταν πριν από πέντε χρόνια.
Σύμφωνα με το POLITICO, που είναι σε θέση να γνωρίζει τα αποτελέσματα της έρευνας, σχεδόν επτά στους δέκα Αμερικανούς υποστηρίζουν ότι η κατάσταση της δημοκρατίας έχει υποχωρήσει στη χώρα τους τα τελευταία χρόνια, ενώ το 73% των ερωτηθέντων στη Γαλλία έχει την ίδια άποψη. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, από την άλλη πλευρά, περισσότεροι από έξι στους δέκα θεωρούν ότι η δημοκρατία λειτουργεί λιγότερο καλά από ό,τι προ πενταετίας.
Ανησυχία για την κατάσταση της δημοκρατίας ενόψει σημαντικών ψηφοφοριών
Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ευρεία ανησυχία για την κατάσταση της δημοκρατίας ενόψει και των σημαντικών ψηφοφοριών σε Ηνωμένες Πολιτείες και Ηνωμένο Βασίλειο το επόμενο έτος αλλά και αντικρουόμενες απόψεις για την ΕΕ των «27».
Σε όλες τις χώρες, εκτός από μία, περίπου οι μισοί ψηφοφόροι δήλωσαν ότι είναι «δυσαρεστημένοι» με τον τρόπο που λειτουργεί η δημοκρατία. Η πλειοψηφία συμφωνεί ότι το σύστημα είναι «στημένο» υπέρ των πλουσίων και των ισχυρών και ότι χρειάζονται «ριζικές αλλαγές».
Μόνο στη Σουηδία, το 58% των ερωτηθέντων, δηλώνει ότι είναι ικανοποιημένο με τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος διακυβέρνησης.
Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η έρευνα αποκάλυψε βαθιές αντιθέσεις για την κατάσταση της Ένωσης. Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων δήλωσε ότι είναι υπέρ της ΕΕ, αλλά η πλειονότητα υποστήριξε ότι δεν είναι ικανοποιημένη με την κατάσταση της δημοκρατίας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ μειοψηφικό είναι το ποσοστό αυτών που δήλωσαν ότι αισθάνονται ότι έχουν κάποια επιρροή στις αποφάσεις της ΕΕ.
Μόνο στην Κροατία η ικανοποίηση από τους δημοκρατικούς θεσμούς, με 26%, ήταν υψηλότερη από την ικανοποίηση στο μ.ο. των ερωτηθέντων που έφτανε στο 21%.
«Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι μια βασική πρόκληση για την ΕΕ ενόψει των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2024 θα είναι να αξιοποιήσει τη συνεχιζόμενη υποστήριξη για το εγχείρημα της ΕΕ, ώστε να συμβάλει στην αποκατάσταση των θετικών αντιλήψεων για τα θεσμικά όργανα, τους οργανισμούς και τα όργανα της ΕΕ», ανέφερε σε δήλωσή της η Christine Tresignie, διευθύνουσα σύμβουλος της Ipsos στην Ευρώπη.
Ανησυχητική επιδείνωση των δεικτών
Στο μεταξύ, στην έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου για τη δημοκρατία και την Εκλογική Βοήθεια (IDEA), ενός δυτικού οργανισμού που εδρεύει στη Στοκχόλμη, 85 από τις 173 χώρες σημείωσαν πτώση σε τουλάχιστον έναν δείκτη δημοκρατίας μεταξύ 2017 και 2022.
Η Ευρώπη παραμένει η περιοχή με τις ισχυρότερες επιδόσεις στους Δείκτες δημοκρατίας αλλά έχει τα θέματά της.
Ειδικότερα, αν και η Ευρώπη παραμένει η περιοχή με τις ισχυρότερες επιδόσεις στους Δείκτες δημοκρατίας, υπήρξε ανησυχητική επιδείνωση σε ορισμένες από τις μακροχρόνιες υψηλές επιδόσεις της περιοχής.
Ορισμένες από αυτές τις δημοκρατίες έχουν υποχωρήσει σε διάφορους δείκτες τα τελευταία πέντε χρόνια, συμπεριλαμβανομένης ακόμα και της Γερμανίας, όπου οι αξιόπιστες εκλογές έχουν αμαυρωθεί από προκλήσεις όπως η αδύναμη εποπτεία και τα οικονομικά ζητήματα των προεκλογικών εκστρατειών.
Η Ελλάδα έχει βιώσει μια πενταετή παρακμή στην Ελευθερία της Έκφρασης
Στην Αυστρία, το Κράτος Δικαίου και οι Πολιτικές Ελευθερίες σημείωσαν πτώση λόγω της κατάχρησης δημοσίων πόρων, ενώ σημειώθηκε επιδείνωση της Ελευθερίας της Έκφρασης και της Ελευθερίας του Τύπου μετά τις προσπάθειες της προηγούμενης κυβέρνησης να ασκήσει επιρροή στα μέσα ενημέρωσης.
Το 2022, σημειώθηκε επιδείνωση στα αποτελέσματα των μακροχρόνιων και ισχυρών δημοκρατιών, όπως η Αυστρία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πορτογαλία και το Ην. Βασίλειο.
Σύμφωνα με το IDEA η πιο μη δημοκρατική ομάδα κρατών είναι οι Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Ρωσία και Τουρκία οι οποίες έχουν απομακρυνθεί από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Στην ΕΕ των «27» παρατηρήθηκαν αρκετά σοβαρά ζητήματα. Ένα από αυτά είναι το σκάνδαλο διαφθοράς «Qatargate». Για την Ελλάδα, η έκθεση αναφέρει ότι έχει βιώσει μια πενταετή παρακμή στην Ελευθερία της Έκφρασης, ενώ αντιμετωπίζει ένα εκτεταμένο σκάνδαλο παρακολουθήσεων, το οποίο ενέπλεξε τόσο την κυβέρνηση όσο και την ΕΥΠ σε εξω νομικές παραβιάσεις και παρακολούθηση δημοσιογράφων.
Ελλάδα και Κύπρος έπεσαν σε κράτος δικαίου και δικαιώματα
Φέτος η έκθεση βαθμολόγησε τις χώρες σε τέσσερα διαφορετικά επίπεδα (εκπροσώπηση δηλ. αντιπροσωπευτική κυβέρνηση, συμμετοχή των πολιτών, κράτος δικαίου και δικαιώματα).
Η Ελλάδα έπεσε τρεις θέσεις στο κράτος δικαίου (41η από 38η) και δύο θέσεις στα δικαιώματα (26η από 24η). Αντίθετα, ανέβηκε στην κατηγορία της συμμετοχής (33η από 34η) και της εκπροσώπησης (17η από 18η).
Η Κύπρος έπεσε μία θέση στο κράτος δικαίου (33η από 32η) και δύο θέσεις στα δικαιώματα (30η από 28η). Έπεσε επίσης μία θέση στην εκπροσώπηση (34η από 33η) αλλά σημείωσε άνοδο στη συμμετοχή κερδίζοντας τρεις θέσεις (35η από 38η).
Η Ουγγαρία και η Πολωνία, που και οι δύο σημείωσαν σημαντική πτώση σε πέντε βασικούς δείκτες μεταξύ 2017 και 2022, είναι τα πιο αξιοσημείωτα παραδείγματα που δείχνουν την περιορισμένη ικανότητα της ΕΕ να ασκεί πιο άμεση επιρροή στη (μη) δημοκρατική τροχιά των κρατών μελών του.
Στην ετήσια έκθεσή της, το διεθνές παρατηρητήριο, με έδρα την Στοκχόλμη, δήλωσε ότι το 2022 ήταν το έκτο συνεχές έτος κατά το οποίο οι χώρες με καθαρή πτώση ξεπερνούσαν εκείνες με καθαρή πρόοδο, η μεγαλύτερη συνεχής πτώση από την έναρξη της καταγραφής αυτής το 1975.
«Εν ολίγοις, η δημοκρατία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα, να παραμένει στάσιμη στην καλύτερη περίπτωση και να μειώνεται σε πολλά μέρη», δήλωσε στην έκθεση ο γενικός γραμματέας της IDEA Kevin Casas-Zamora.
Το εν λόγω think tank ανέφερε ότι η επιδείνωση των δημοκρατικών κιγκλιδωμάτων προστασίας, όπως οι εκλογές, τα κοινοβούλια και τα ανεξάρτητα δικαστήρια, οδήγησε σε προβλήματα στη διασφάλιση του κράτους δικαίου και στη λογοδοσία των πολιτικών.
«Βέβαια, παρά το ότι πολλοί από τους επίσημους θεσμούς μας, όπως τα νομοθετικά σώματα, όλο και χάνουν την ισχύ τους, υπάρχει ελπίδα αυτοί οι πιο άτυποι έλεγχοι από τους δημοσιογράφους προς τους διοργανωτές των εκλογών και τους επιτρόπους κατά της διαφθοράς, μπορούν να καταπολεμήσουν με επιτυχία τις αυταρχικές και λαϊκιστικές τάσεις», είπε.
Η IDEA δήλωσε ότι η πτώση θα πρέπει να εξεταστεί σε συνδυασμό με την κρίση του κόστους ζωής, την κλιματική αλλαγή και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η οποία αποτέλεσε τεράστια πρόκληση για πολλούς εκλεγμένους ηγέτες.
Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι η IDEA βασίζει τους δείκτες της Παγκόσμιας Κατάστασης της Δημοκρατίας σε περισσότερες από 100 μεταβλητές και χρησιμοποιεί τέσσερις κύριες κατηγορίες – Εκπροσώπηση, Δικαιώματα, Κράτος Δικαίου και Συμμετοχή – για την κατηγοριοποίηση των επιδόσεων.
Επιπλέον, η εν λόγω δεξαμενή σκέψης δήλωσε ότι η Ευρώπη παραμένει η περιοχή με τις υψηλότερες επιδόσεις παγκοσμίως, αλλά υπήρξε σημαντική μείωση σε συγκεκριμένους δείκτες δημοκρατικών επιδόσεων σε πολλές καθιερωμένες δημοκρατίες, όπως η Αυστρία, η Ουγγαρία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πολωνία, η Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Είπε επίσης ότι το Αζερμπαϊτζάν, η Λευκορωσία, η Ρωσία και η Τουρκία είχαν απομακρυνθεί από την υπόλοιπη Ευρώπη, έχοντας επιδόσεις πολύ χαμηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στους περισσότερους δείκτες δημοκρατίας.
Από την άλλη, σύμφωνα με την έρευνα, οι περισσότερες χώρες στην Αμερική είχαν καταφέρει να διεξαγάγουν αξιόπιστες εκλογές και συνέχισαν να έχουν μεσαίες επιδόσεις σε όλες τις κατηγορίες της δημοκρατίας, αν και κράτη όπως το Ελ Σαλβαδόρ και η Γουατεμάλα είχαν βιώσει πρόσφατα ραγδαίες πτώσεις στις επιδόσεις τους.
Ωστόσο, υπήρχαν ορισμένα πράσινα σημεία, με εκπληκτικά υψηλά ποσοστά πολιτικής συμμετοχής και μειούμενα επίπεδα διαφθοράς, ιδίως στην Αφρική.