Η σημερινή κατάσταση στην Ουκρανία, είναι το πιο πρόσφατο επεισόδιο μιας αυξανομένης κρίσης και σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης (ΗΠΑ), με διαφορετικές αφετηρίες ανάλογα με την αφήγηση και τον/την αφηγητή.
Του Πέτρου Βαμβακά*
Είναι επίσης σημαντικό να εντυπώσουμε και να εστιάσουμε τις γεωπολιτικές διαστάσεις σε κάθε ανάλυση της σημερινής κατάστασης, έτσι .ώστε και να μην χάσουμε το “δάσος για το δέντρο”. Η Ρωσική εισβολή του Φεβρουαρίου του 2022, ήταν η πιο απροκάλυπτη και κυνική πράξη, σε ένα παίγνιο που άρχισε πριν καν το τέλος της προηγούμενης γεωπολιτικής αντιπαράθεσης, εκείνης του 1945 με 1991. Η πιο εντυπωσιακή και πιο επικίνδυνη ανάλυση του πιο πρόσφατου κεφαλαίου, είναι ότι η πλέον ανοιχτή σύγκρουση απελευθερώνει τους διάφορους παίκτες από προσχήματα και προσποιήσεις και μας θέτει στα πρόθυρα ενός θερμού πολέμου. Το πιο απειλητικό σενάριο δεν είναι ότι βρισκόμαστε στην αρχή ενός νέου ψυχρού πολέμου, αλλά ότι μόνον τώρα βρισκόμαστε στο τέλος του προηγούμενου και ότι προμηνύεται ένα θερμό μέλλον.
Είναι πλέον φανερό, ότι τα τελευταία 30 χρόνια διαδραματίζαμε το τελευταίο κεφάλαιο του ψυχρού πολέμου που εδραιώθηκε μετά την Γιάλτα του 1945, και ότι η περίοδος 1992-2022 ήταν μια ανακατάταξη δυνάμεων και δυναμικών. Η συνεχεία της ίδιας αντιπαράθεσης με προσχηματικές, πολυεπίπεδες πολιτικές και αλλοπρόσαλλες σκοπιμότητες που εμβάθυναν την δυσπιστία και συνέβαλαν στην συνεχή διαρροή εμπιστοσύνης. Ακόμα και η άνοδος του κ. Πούτιν στην ηγεσία και στην διακυβέρνηση της χώρας του ήταν μέσα στα πλαίσια αυτού του διαρκούς ψυχρού πολέμου, που κατά διαστήματα είχε περιόδους και μείωσης και έντασης. και από τις δύο πλευρές, ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια των πολέμων στο Ιράκ και Αφγανιστάν αλλά και στο Ιράν. Πολέμων στα σύνορα της Ρωσίας με μέγιστη γεωπολιτική σημασία και για την Ρωσία, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, της Ινδίας, του Αραβικού κόσμου, και της Κίνας.
Η εσπευσμένη αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν τον Αύγουστο του 2021, μπορεί σήμερα να αξιολογηθεί, διαφορετικά, μετά τις εξελίξεις των τελευταίων δώδεκα μηνών και την Ρωσική εισβολή, έχει μεταφερθεί το επίκεντρο της γεωπολιτικής σύγκρουσης δημιουργώντας καινούργιες προϋποθέσεις και εν μέρη ξεκαθαρίζοντας το τοπίο. Η Ουκρανία, ήταν και είναι ένα πεδίο αντιπαλότητας και σύγκρουσης και χαμηλής έντασης χωρίς να χρειαστεί να τεκμηριώσουμε με ιστορικά δεδομένα από το 2006 και των πολέμων των αγωγών, η με την ομιλία Πούτιν στο Μόναχο το 2007, το Βουκουρέστι το 2008, την εισβολή στην Γεωργία το 2008, η την εισβολή στην Κριμαία και την συνεχή αντιπαράθεση και διείσδυση στην εσωτερική πολιτική της χώρας με κορύφωση το 2014. Καθόλη την παραπάνω περίοδο, είχαμε μόνο διάφορες δημοσιές ενδείξεις αυτού του υπαρκτού ψυχρού πολέμου με παραδείγματα διπλωματικής αμηχανίας, σε συναντήσεις Αμερικανών και Ρώσων.
Η δήλωση του προέδρου Μπους το 2001, μετά από την πρώτη συνάντηση με τον νεοεκλεγέντα Ρώσο πρόεδρο, όταν είδε την ψύχη του κ. Πούτιν, η το άβολο περιστατικό μεταξύ της κ. Κλίντον και κ. Λαβροφ το 2009 στην πρώτη τους συνάντηση με το δώρο του ῾μπουτόν της επαναφοράς᾽ (reset). Υπάρχουν αναρίθμητες παρόμοιες περιστάσεις, αλλά η πιο ενδεικτική είναι εκείνη μεταξύ κ. Ομπάμα, και κ. Μεντβεντιεφ. Στις 26 Μαΐου του 2012 ο πρόεδρος Ομπάμα σε μια δημόσια συνάντηση ψιθύρισε στον απερχόμενο πρόεδρο Μεντβεντιεφ, ένα μήνυμα για τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο Πούτιν. Ο κ. Ομπάμα ήθελε ο Μεντβεντιεφ να μεταφέρει στον Πούτιν το μήνυμα ότι θα χειριζόταν το θέμα που είχε δημιουργηθεί γύρω από την αντιπυραυλική πολιτική του ΝΑΤΟ έναντι της Ρωσίας, μετά από τις επόμενες προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου του 2012, χωρίς το πολιτικο κοστος της επανεκλογής, μιας και η επόμενη θητεία του θα ήταν η τελευταία.
Η εισβολή της Ρωσίας τον τελευταίο χρόνο, έχει πλέον θέσει τέλος στον ψυχρό πόλεμο, αλλά και στην σε κάθε άτυπη συμφωνία, η διακρατική συνθήκη, το οποίο καθιστά την παρούσα περίοδο την πιο επικίνδυνη από το 1945, διότι έχει απασφαλίσει και τις δύο πλευρές από τους φραγμούς και δισταγμούς του παρελθόντος. Η πρόσφατη ανακοίνωση της Ρωσίας για την επίσημη αποχώρησή από την πυρηνική συμφωνία New START, με τις ΗΠΑ, επιβεβαιώνει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο κάτι το οποίο έχει γίνει εμπράκτως από τον περασμένο Αύγουστο. Η ειρωνεία και το δυστύχημα είναι ότι το 1992, το τέλος του ψυχρού πολέμου σήμαινε την ανατολή μιας ειρηνικής περιόδου, το τέλος του ψυχρού πολέμου το 2023 σημαίνει την αρχή μια παρατεταμένης σύγκρουσης με άγνωστα αποτελέσματα.
*Ο Πέτρος Βαμβακάς, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης