Με μεγάλη επισημότητα, η πάμφωτη Εθνική Πινακοθήκη υποδέχτηκε χθες στο νέο κτιριακό της συγκρότημα τους ξένους ηγέτες που τιμούν με την παρουσία τους τη χώρα μας στη 200ή επέτειο από την Επανάσταση του 1821.
Ομως στο “θησαυροφυλάκιο της ελληνικής τέχνης” υπήρχε μία πολύ μεγάλη απουσία. Πρόκειται βέβαια για το “Γυναικείο Κεφάλι”, τον πίνακα του Πάμπλο Πικάσο, αξίας άνω των 20 εκατ. ευρώ που κλάπηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες τον Ιανουάριο του 2012.
Ο Πικάσο είχε φιλοτεχνήσει τον πίνακα «Η Γυναίκα με το Κεφάλι» στα 1939 και τον είχε αφιερώσει στον ελληνικό λαό, συνοδεύοντας το έργο του με ιδιόχειρη αφιέρωση.
Στην κλοπή φέρεται να εμπλέκονται διαρρήκτες και Έλληνες «νονοί» της νύχτας που δεν βρίσκονται πια στη ζωή.
Μετά την κλοπή του 2012 είχε ασκηθεί εντονότατη κριτική για τα οριακά μηδαμινά μέτρα ασφαλείας, αφού ο πίνακας δεν φυλασσόταν καν σε προστατευτικό κουβούκλιο. «Ο συγκεκριμένος πίνακας είχε εκτεθεί, χωρίς προστατευτικό υαλοπίνακα, χωρίς καν τζάμι, κρεμασμένος από μία πρόκα», είχε πει τότε ο Μάνος Στεφανίδης, κριτικός τέχνης και πρώην επιμελητής της Εθνικής Πινακοθήκης.
«Ένα έργο κλεμμένο από Πινακοθήκη από μουσείο είναι εκτός συναλλαγής. Ο συγκεκριμένος που το παρήγγειλε θα το έχει αποκλειστικά και μόνο στο σαλόνι του, δε μπορεί ούτε να το επιδείξει ούτε να το παρουσιάσει σε κάποιο γεύμα» είχε δηλώσει ο δικηγόρος Στέλιος Γκαρίπης, συλλέκτης και εκτιμητής έργων τέχνης.
Οι αστυνομικοί παρά τις προσπάθειες δεν βρήκαν ποτέ τον άνδρα που αφαίρεσε τον πίνακα αξίας άνω των 20 εκατομμυρίων ευρώ και ο μόνος που τον είδε ήταν ένας φύλακας.
Η έρευνα, οκτώ χρόνια μετά, βρίσκονται σε αδιέξοδο.
Μενδώνη: Η Εθνική Πινακοθήκη είναι το θησαυροφυλάκιο της ελληνικής τέχνης
«Η ολοκλήρωση του έργου της επέκτασης και επανέκθεσης των συλλογών της Εθνικής Πινακοθήκης στις 24 Μαρτίου 2021 σηματοδοτεί την έναρξη των εορτασμών της Επανάστασης του 1821. Ήταν το ορόσημο που έθεσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης τον Αύγουστο του 2019 και στο οποίο οφείλαμε να είμαστε απολύτως συνεπείς» είπε στον χαιρετισμό της η κ. Μενδώνη.
«Η συγκεκριμένη ημερομηνία δεν ορίστηκε τυχαία» συνέχισε η υπουργός Πολιτισμού. «Δηλώνει ένα σημαντικό σταθμό της σύγχρονης δυναμικής Ελλάδας, της Ελλάδας του πολιτισμού, της καινοτομίας, της ανάπτυξης, της εξωστρέφειας. Η Εθνική Πινακοθήκη είναι το θησαυροφυλάκιο της ελληνικής τέχνης του 19ου και του 20ου αιώνα, άρρηκτα δεμένες με την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας και τις προσδοκίες του ελληνικού κράτους από το 1830».
«Στα έργα των μεγάλων Ελλήνων ζωγράφων αναγνωρίζουμε την επίδραση των ευρωπαϊκών καλλιτεχνικών ρευμάτων της εποχής τους, τα οποία, οι Έλληνες ζωγράφοι τα αφομοίωσαν και εν τέλει τα απέδωσαν με τον δικό τους αμαγαλματικό τρόπο, με εμφανείς τις ρίζες τής ελληνικότητας τους» τόνισε η κ. Μενδώνη, χαρακτηρίζοντας τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης «δίαυλο πολιτιστικού διαλόγου και πολύτιμη παρακαταθήκη της ιστορικής συνέχειας του έθνους μας».
Η απόδοση του εμβληματικού αυτού έργου, συνέχισε «αποτελεί επίτευγμα για το υπουργείο Πολιτισμού και τους εξωτερικούς συνεργάτες μας. Τους ευχαριστώ από καρδιάς όλους. Όταν ορίστηκε η ημερομηνία της 24ης Μαρτίου, το χρονοδιάγραμμα για την αποπεράτωση του έργου ήταν ήδη εξαιρετικά σφιχτό. Κανείς μας δεν μπορούσε να διανοηθεί τι θα ακολουθούσε. Το γεγονός ότι στις δυσχερείς συνθήκες της πανδημίας ολοκληρώθηκε το έργο αποδεικνύει ότι με σκληρή δουλειά, ένταση για την έγκαιρη επίλυση των προβλημάτων με απόλυτη αφοσίωση στο στόχο με βαθιά αγάπη στο αντικείμενο μπορούμε να υλοποιήσουμε έργα που αναδεικνύουν τη σύγχρονη ταυτότητα μας. Έργα που μας κάνουν υπερήφανους. Η απρόσκοπτη χρηματοδότηση εξασφαλίστηκε από ευρωπαϊκά κονδύλια, από ιδιωτικούς πόρους και από ιδιωτικές χορηγίες με προεξάρχουσα αυτή του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Σε όλους είμαστε βαθύτατα ευγνώμονες. Το παλιό κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης, κηρυγμένο μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού, σήμερα είναι ένα υπερσύγχρονο μουσείο. Ο διάλογος του με την Αθήνα, με το αττικό φως, με τα χρώματα του τοπίου παραδίδουν μια νέα άποψη για το πώς αντιλαμβανόμαστε την Εθνική Πινακοθήκη στον αττικό ιστό της πρωτεύουσας. Έργα πολιτισμού σαν κι αυτό συμπορεύονται με την ανάπτυξη των κοινωνιών στις οποίες ανήκουν» κατέληξε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα: Μουσείο της Παλιγγενεσίας και της εθνικής αυτογνωσίας
«Η θεσμική ηλικία της Εθνικής Πινακοθήκης, η οποία ιδρύθηκε το 1900, παρότι αξιοσέβαστη κι αυτή, δεν συμπίπτει με την πραγματική της ηλικία που ορίζεται από τους θησαυρούς που περικλείει. Κι οι θησαυροί αυτοί ανήκουν, κατά κύριο λόγο, στη νεότερη ελληνική τέχνη. Μια τέχνη συνομήλικη και αυτάδελφη με το νεότερο ελληνικό κράτος» είπε η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη- Πλάκα, χαιρετίζοντας τα εγκαίνια της νέας Εθνικής Πινακοθήκης.
Χαρακτήρισε την Εθνική Πινακοθήκη ως «ένα μουσείο της Παλιγγενεσίας, ένα μουσείο εθνικής αυτογνωσίας» και πρόσθεσε πως «δεν είναι τυχαίο ότι τόσο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, θέλησαν να συνδέσουν τα θυρανοίξια της νέας Εθνικής Πινακοθήκης με την επίσημη έναρξη των εορταστικών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης».
«Η νεότερη ελληνική τέχνη όπως και το νεότερο ελληνικό κράτος γεννήθηκε εκ του μηδενός» συνέχισε η κ. Λαμπράκη-Πλάκα. Ωστόσο, όπως επεσήμανε «οι δημιουργοί του ελεύθερου ελληνικού κράτους συνειδητοποίησαν πολύ νωρίς ότι οι τέχνες και οι επιστήμες αποτελούν το θεμέλιο ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους κι όταν μάλιστα το βαραίνει η κληρονομιά της αρχαιότητας. Τον Ιανουάριο του 1837 ιδρύονται σχεδόν ταυτόχρονα το Σχολείο των Τεχνών και το Πανεπιστήμιον ενώ ήδη έχει ληφθεί μέριμνα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, διότι σύμφωνα με το απόφθεγμα του στρατηγού Μακρυγιάννη ”Δι’ αυτά πολεμήσαμεν”. Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες συγκαλούνται από το εξωτερικό να διδάξουν στο νεοϊδρυθέν Σχολείον των Ωραίων Τεχνών ενώ οι πρώτοι υπότροφοι αποστέλλονται αρχικά στο Μόναχο, όπως είναι φυσικό λόγω του βασιλέα Όθωνα, κι αργότερα σε άλλα ευρωπαϊκά κέντρα για να εκπαιδευτούν.
Η τέχνη καλείται να ξαναβρεί την πρωτογενή της λειτουργία στη νέα υπό διαμόρφωση κοινωνία. Να δώσει αισθητή μορφή στην εικόνα της, στα ιδανικά της, στην ιδεολογία της. Ανταποκρίθηκε σε αυτό το υψηλό αίσθημα με αξιοθαύμαστο ζήλο, καλύπτοντας μέσα σε ελάχιστες δεκαετίες τα κενά αιώνων της καλλιτεχνικής παιδείας. Ατενίζοντας κανείς τα αριστουργήματα των μεγάλων ζωγράφων της Σχολής του Μονάχου- Λύτρα, Γύζη Βολανάκη, Ιακωβίδη, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, δεν μπορούμε να φανταστούμε ότι κατάγονταν από αγράμματους νησιώτες που είχαν ζήσει τα δεινά της σκλαβιάς. Η ελληνική τέχνη του 20 αιώνα συντονίστηκε με τις σύγχρονες δυτικοευρωπαϊκές τάσεις διατηρώντας ωστόσο την ταυτότητα της που υποδηλώνει συμβολικά τις περιπέτειες του εθνικού βίου».
Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης κατέληξε με ευχαριστίες στους ξένους προσκεκλημένους για την παρουσία τους στα εγκαίνια της νέας Εθνικής Πινακοθήκης τονίζοντας ότι «το νέο λαμπρό κτίριο μάς επιτρέπει τώρα να αναδείξουμε το εύρος, τον πλούτο και την υψηλή ποιότητα της νεότερης ελληνικής τέχνης. Κι είμαστε αληθινά ευγνώμονες να τιμάτε με την παρουσία σας τα θυρανοίξια του νέου μουσείου. Θεωρούμε αυτή την τιμή συμβολική γιατί μάς υπενθυμίζει τον τεράστιο ρόλο του φιλελληνικού κινήματος στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων. Η Ευρώπη ανταπέδιδε έτσι, δια του φιλελληνισμού, τα τροφεία στη μακρινή μητέρα του πολιτισμού της, την Ελλάδα, συμβάλλοντας στην αναγέννηση της».
Μετά την ομιλία και της κ. Λαμπράκη-Πλάκα ακολούθησε ξενάγηση των υψηλών προσκεκλημένων στην Πινακοθήκη, τμηματικά και με τήρηση των υγειονομικών κανόνων για την καταπολέμηση της πανδημίας.
Οι υψηλοί προσκεκλημένοι περιηγήθηκαν, για περίπου είκοσι λεπτά, σε κάποιους από τους εντυπωσιακούς νέους χώρους της Πινακοθήκης και θαύμασαν από κοντά έργα εμπνευσμένα από την Ελληνική Επανάσταση, τα οποία εκτίθενται σε μια ειδική αίθουσα του πρώτου ορόφου, με κορυφαία τα «Ελλάς ευγνωμονούσα» του Θεόδωρου Βρυζάκη, «Έλληνας Καβαλάρης» του Ευγένιου Ντελακρουά, «Έξοδος του Μεσολογγίου», «Υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» κα.
Επίσης στάθηκαν μπροστά σε αριστουργήματα σπουδαίων Ελλήνων ζωγράφων όπως τα «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται» και «Εαρινή Συμφωνία» του Νικόλαου Γύζη, «Χριστός-Ανθρωπότης» του Κωνσταντίνου Παρθένη, «Στην ταράτσα ή Αθηναϊκή βραδιά» του Ιάκωβου Ρίζου που απαθανατίζει ένα αξιωματικό του Ναυτικού που εικάζεται πως είναι ο πρίγκιπας Ανδρέας της Ελλάδος, παππούς του Πρίγκιπα Κάρολου.