Τροφές βάρους 173 κιλών πετάει κάθε χρόνο στα σκουπίδια ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης. Το νούμερο είναι συγκλονιστικό αν αναλογιστεί κανείς την ίδια ώρα 112 εκατομμύρια πολίτες της «γηραιάς ηπείρου» κινδυνεύουν από την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.
Όπως επισημαίνεται σε κοινή έκθεση του WWF και του βρετανικού οργανισμού WRAP με αφορμή την σημερινή Διεθνής Ημέρα Ενημέρωσης για την Απώλεια και τη Σπατάλη Φαγητού, η ετήσια σπατάλη τροφίμων είναι τεράστια και φτάνει τους 88 εκατομμύρια τόνους ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Το κόστος από αυτή την σπατάλη ανέρχεται σε περίπου 143 δισεκατομμύρια ευρώ στην ευρωπαϊκή οικονομία κάθε χρόνο, ενώ ευθύνεται για το 15% των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την εφοδιαστική αλυσίδα.
Ουσιαστικά ένα στα τρία τρόφιμα πετιέται, αναλογία που ισούται με 1. 3 δισεκατομμύρια τόνους τροφής παγκοσμίως, αξίας περίπου 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων.
Τα προϊόντα αυτά καταλήγουν είτε να σαπίζουν στους κάδους απορριμμάτων καταναλωτών ή λιανέμπορων, είτε να καταστρέφονται λόγω κακών πρακτικών μεταφοράς ή συγκομιδής. Παράλληλα για την παραγωγή τροφής χρησιμοποιείται το 70% του καθαρού νερού και το 34% της γης, ενώ καταστρέφονται σημαντικοί βιότοποι, θέτοντας σε κίνδυνο εξαφάνισης χιλιάδες είδη σε όλο τον κόσμο.
Αν και σχετικά στοιχεία, συγκεντρώνουν ελάχιστες χώρες, (αναλογούν μόλις στο 12% του παγκόσμιου πληθυσμού), υπολογίζεται ότι περίπου το 30% των φρούτων και των λαχανικών απορρίπτεται σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω εμφάνισης, το 1/3 της τροφής πετάγεται καθώς έχει παρέλθει η ημερομηνία λήξης της συσκευασίας, ενώ το 28% των αγροτικών περιοχών καλλιεργείται για την παραγωγή φαγητού που απλά σπαταλιέται.
Το WWF, πέρα από την κοινωνική διάσταση του προβλήματος, υπογραμμίζει πως πλέον αποτελεί επιτακτική ανάγκη να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, διανέμουμε και καταναλώνουμε τρόφιμα.
Σύμφωνα με την έκθεση, τρεις είναι οι βασικοί πυλώνες, στους οποίους πρέπει να εστιάσουν τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκή Ένωσης:
Μέτρηση της σπατάλης: Η μέτρηση των απορριμμάτων τροφίμων αποτελεί μία από τις πλέον αποτελεσματικές ενέργειες για τη μείωση της απώλειας και σπατάλης τροφίμων, καθώς βοηθά στον εντοπισμό και την ιεράρχηση των αιτιών του προβλήματος, διευκολύνοντας τον σχεδιασμό αντίστοιχων παρεμβάσεων και την παρακολούθηση προόδου. Με ευρωπαϊκή Οδηγία (2018/851) έχει θεσπιστεί η υποχρέωση για όλα τα κράτη-μέλη να πραγματοποιούν μετρήσεις με συνέπεια και κοινή μέθοδο, ενώ η πρώτη πανευρωπαϊκή μέτρηση σε εθνικό επίπεδο προγραμματίστηκε για το 2020.
Αξιοποίηση των υπολειμμάτων τροφίμων: Ένα ακόμη πολύ σημαντικό μέτρο είναι η παροχή χρηματοδοτικής υποστήριξης για έρευνα και καινοτομία όσον αφορά στην ασφαλή και αποτελεσματική αξιοποίηση των υπολειμμάτων τροφίμων για επεξεργασμένα τρόφιμα, ζωοτροφές, χημικά ή άλλα υλικά.
Αυστηρότερο κανονιστικό πλαίσιο: Συστήνεται η θέσπιση πρόσθετων κανονιστικών ρυθμίσεων υπό τη μορφή νομοθεσίας, που θα καθιστά υποχρεωτική την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων σε συγκεκριμένους κλάδους (π.χ. λιανεμπόριο ή φιλοξενία), θα αποτρέπει αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που οδηγούν σε σπατάλη σε επίπεδο γεωργικών εκμεταλλεύσεων ή θα επιβάλλει ως υποχρεωτική τη μέτρηση των απορριμμάτων για όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις τροφίμων. Μάλιστα, η νέα στρατηγική της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» αναμένεται να ενθαρρύνει την ανάληψη περαιτέρω δράσης προς αυτή την κατεύθυνση από τα κράτη μέλη την επόμενη δεκαετία.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα είναι άγνωστο ακόμα και το μέγεθος του προβλήματος, αφού δεν συλλέγονται σχετικά στοιχεία, ενώ για την αντιμετώπιση πρέπει να γίνουν πολλά.
Παρά το ότι η χώρα μας βιώνει εδώ και χρόνια οικονομική και κοινωνική κρίση και σημαντικός αριθμός πολιτών μαστίζεται από επισιτιστική ανασφάλεια, οι νομοθετικές πρωτοβουλίες για τον περιορισμό της σπατάλης τροφίμων (πχ. η απαλλαγή ΦΠΑ για δωρεές τροφίμων) είναι ελάχιστες και δεν επαρκούν. Παράλληλα, η Ελλάδα δεν διαθέτει ακόμη στοιχεία για το μέγεθος της σπατάλης ή την ποιοτική σύσταση των υπολειμμάτων τροφίμων, ενώ το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο, δεν κάνει καμία απολύτως μνεία σε δράσεις περιορισμού της σπατάλης.