Το αποτύπωμα της κρίσης στα παιδιά και τους νέους και κατ’ επέκταση στη σχέση τους με τον πολιτισμό, έτσι τουλάχιστον όπως αποτυπώνεται στην ερευνητική έκθεση «Σύγχρονες τάσεις στην παραγωγή Πολιτιστικού Προϊόντος για Παιδιά και Νέους στην Ελλάδα την περίοδο της οικονομικής κρίσης», που εκπονήθηκε για λογαριασμό του υπουργείου Πολιτισμού από το Παιδαγωγικό Τμήμα του ΕΚΠΑ, παρουσιάστηκε χθες από την επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Δημοσθένη Δασκαλάκη και την αν. καθηγήτρια Ρέα Κακάμπουρα και την υπουργό Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά, παρουσία του υφυπουργού Κώστα Στρατή.
Ως «πρώτη χαρτογράφηση» της σχέσης παιδί – νέος με τον πολιτισμό, η ερευνητική έκθεση «αποτυπώνει τις κυρίαρχες τάσεις» που επικράτησαν κατά την περίοδο 2009-2018, επικεντρώνοντας ταυτόχρονα το ενδιαφέρον της στις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες.
Πολιτισμική υποβάθμιση
Τα στοιχεία, παρ’ ότι προερχόμενα από δευτερογενή επεξεργασία δεδομένων, ελλείψει άλλων στατιστικών βασικών δεδομένων, είναι ενδεικτικά, αν όχι αποκαλυπτικά, για τη σχέση των παιδιών και των νέων με τα πολιτιστικά αγαθά και προϊόντα κατά την περίοδο 2009-2018 που καλύπτει η έκθεση.
Δεδομένου ότι η παιδική φτώχεια την περίοδο 2011-2013 άγγιξε το 45%, δηλαδή τα μισά ελληνόπουλα διαβιούσαν στο όριο της φτώχειας, και μαζί τους τα παιδιά των μεταναστών και προσφύγων, αντιλαμβάνεται κανείς, και επισημαίνει η έκθεση, ότι η σχέση αυτής της ηλικιακής ομάδας με τον πολιτισμό είναι περιορισμένη.
Παρ’ ότι οι δείκτες αυτοί βελτιώθηκαν μετά το 2013, ωστόσο «μορφές ακραίας φτώχειας διατηρούνται μέχρι το 2017» σύμφωνα με την έκθεση. Υπ’ αυτά τα δεδομένα, ίσως είναι κατανοητό το γεγονός ότι το 2015, το 78% των νέων από 16 ως 24 χρονών δεν έκανε καμία επίσκεψη σε πολιτιστικά αξιοθέατα. Ωστόσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα στοιχεία, παρ’ ότι καλύτερα, δεν ξεπερνούν σε μέσο όρο στο 52%.
Σύμφωνα με την έρευνα το 69,8% των νέων 16-24 ετών δεν συμμετείχε σε δραστηριότητες πολιτιστικών χώρων (μουσεία, μνημεία, γκαλερί, αρχαιολογικοί χώροι) από έλλειψη ενδιαφέροντος, ενώ αντίθετα σε ένα ποσοστό που κυμαίνεται από 78,4% έως 70,7% πήγε τουλάχιστον μία φορά κινηματογράφο στο διάστημα από το 2006-2015, την ώρα που παρακολούθησε ζωντανές παραστάσεις σε ποστοστό από 52,3% έως 55% επισκέφθηκε πολιτιστικούς χώρους σε ποσοστό από 26,9% ως 22,2% και συμμετείχε σε αθλητικές δραστηριότητες σε ποσοστό από 41,8% ως 40,1%.
Αντίθετα στον κινηματογράφο οι νέοι δεν πηγαίνουν συχνά λόγω οικονομικών αιτιών και όχι λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος, ενώ καταγράφεται η έλλειψη χρόνου των παιδιών που οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες μειώνουν τη δυνατότητα συμμετοχής σε πολιτιστικά δρώμενα.
Ο στόχος του ΥΠΠΟ
«Θα πρέπει να δούμε την παιδική ηλικία σαν ένα ζωντανό ανθρώπινο πεδίο με ανάγκες, δικαιώματα, αναζητήσεις» τόνισε η υπουργός Πολιτισμού. Άλλωστε η ίδια εξ αρχής της θητείας της έθεσε τη σχέση των ανηλίκων με τα πολιτιστικά αγαθά ως ένα από τα επτά θεμελιώδη σχέδια που εντάσσονται στους στρατηγικούς στόχους του υπουργείου, ώστε να εφαρμοστεί μια πολιτισμική πολιτική που θα κάνει ελκυστικό και φιλικό για τους νέους τον πολιτισμό.
Ο κ. Δασκαλάκης τόνισε ότι «η ελληνική κοινωνία και η Πολιτεία καλούνται να αντιμετωπίσουν δύο βασικές προκλήσεις. Από τη μια μεριά τον περιορισμό των δαπανών τόσο σε επίπεδο κράτους όσο και νοικοκυριών δημιουργεί εμπόδια στη συμμετοχή των παιδιών και των νέων στον πολιτισμό και από την άλλη εμφανίζονται τάσεις αδιαφορίας κάποιες φορές των παιδιών και των νέων κυρίως για ορισμένα πολιτιστικά προϊόντα».
Έτσι «οι πολιτικές που πρέπει να ασκηθούν είναι σημαντικό να στρέφονται, παράλληλα με την υπέρβαση οικονομικών και άλλων εμποδίων, στην τόνωση του ενδιαφέροντος και στη δημιουργία σταθερών σχέσεων μεταξύ παιδιών νέων και πολιτισμού».
Η υπουργός επισήμανε ότι «θα πρέπει να συνεχίσουμε την διερεύνηση και να αναζητήσουμε με μια έρευνα πεδίου τους λόγους για τους οποίους δεν ενδιαφέρονται οι νέοι» ενώ προανήγγειλε διάβημα, σε συνεννόηση με τον υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής, προς τη δημόσια τηλεόραση και τα ιδιωτικά κανάλια για την ποιότητα αλλά και για τον ελάχιστο χρόνο, παρά τον σχετικό νόμο, που διαθέτουν για παιδικά προγράμματα.
«Η σύνδεση συμμετοχής με πολιτιστικές δραστηριότητες με το σχολείο οπωσδήποτε συμβάλλει στη διάδοση του πολιτιστικού προϊόντος σε παιδιά, ωστόσο ταυτόχρονα έως ένα βαθμό το σχολειοποιεί με κίνδυνο να ταυτίζεται η πολιτιστική συμμετοχή με τις σχολικές δραστηριότητες και να διακόπτεται όταν ολοκληρώνεται η σχολική εκπαίδευση» παρατήρησε ο κ. Δασκαλάκης.
Ως εκ τούτου «δεν έχει νόημα να δούμε στις έρευνες μόνο τι παράγεται αλλά και πως ανταποκρίνεται η κοινωνία», όπως τόνισε η Ρέα Κακάμπουρα, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι «σήμερα πια δεν υπάρχει η ιδεολογική έννοια μιας ενιαίας παιδικής ηλικίας, αλλά πολλαπλές παιδικές ηλικίες, που συνδέονται με τη φτώχεια, το φύλο, τη φυλή, τη μετανάστευση, την αναπηρία. Αυτοί είναι παράγοντες που επιδρούν στη μελέτη και την εκπόνηση μιας έρευνας αλλά και στην κοινωνία».
Βιβλίο και σινεμά οι χαμένοι
Την περίοδο της οικονομικής κρίσης, σύμφωνα με τον κ. Δασκαλάκη, «ορισμένα είδη του πολιτιστικού προϊόντος δέχτηκαν σημαντικές πιέσεις όπως η εκδοτική παραγωγή, ο κινηματογράφος όχι όμως οι ταινίες animation, ο Τύπος και η μουσική παραγωγή. Σε άλλα είδη οι επιδράσεις δεν ήταν τόσο σημαντικές, ενώ το θέατρο σημείωσε και σημειώνει άνθηση στην περίοδο αυτή». Παράλληλα αυξήθηκε και η συμμετοχή για εκμάθηση παραδοσιακών χορών, μουσικής και τραγουδιού.
Ειδικότερα στην εκδοτική παραγωγή βιβλίων για παιδιά παρατηρείται μια σαφής στροφή σε θέματα που άπτονται της ετερότητας, του προσφυγικού ζητήματος, των ΑμεΑ και γενικά των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων, ενώ διαπιστώνεται μια σημαντική αυξητική τάση των λεσχών ανάγνωσης, στην κινηματογραφική παραγωγή ταινιών για παιδιά και νέους «δεν έχει υπάρξει κάποια μέριμνα».
Στην τηλεόραση «η κρατική τηλεόραση συντηρεί τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα της σε αντίθεση με τη στείρα χωρίς ροή προβολή κινουμένων σχεδίων», ενώ «απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή όταν οι τηλεοπτικοί σταθμοί, ιδίως οι ιδιωτικοί, προβάλλουν εκπομπές οι οποίες απευθύνονται σε παιδιά ή στις οποίες τα ίδια εκτίθενται».
Στον Τύπο που απευθύνεται σε παιδιά και νέους, παρά την πτώση των πωλήσεων, παραμένει υψηλή η δημοτικότητα των κόμικς, ενώ περισσότερες από 2.000 μαθητικές εφημερίδες κυκλοφορούν διαδικτυακά.
Ο ρόλος του Διαδικτύου
Κομβικός ο ρόλος του Διαδικτύου «αποτελεί μεγάλο στοίχημα για την ενημέρωση και την ψυχαγωγία όταν η πλοήγηση πραγματοποιείται με σωστούς όρους», όμως για τον κ. Δασκαλάκη υπάρχουν και «σημαντικοί κίνδυνοι τόσο από το Διαδίκτυο όσο και από τα social medial αν λάβουμε υπόψη ότι το 80% των αποφοίτων της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης αντλούν την πληροφόρησή τους από τα social media χωρίς να επιβεβαιώνουν την ορθότητα της πληροφορίας, κάτι που οδηγεί στα fake news».
Βέβαια το Διαδίκτυο δίνει στον νέο τη δυνατότητα της δημιουργίας. «Θα πρέπει να υπερβούμε τον όρο ‘προστασία’ και να το πούμε ‘διάλογο’, ‘συμμετοχή’» τόνισε η Μ. Ζορμπά αναφερόμενη στο άνοιγμα που γίνεται στον ενήλικο κόσμο μέσω της τεχνολογίας.
ΠΗΓΗ: avgi.gr