Οι τελευταίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, αλλά και η κατάσταση στο Ιράκ βρέθηκαν στο επίκεντρο του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στις Βρυξέλλες, όπου την Ελλάδα εκπροσώπησε ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς.
Στο περιθώριο του Συμβουλίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ και η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι, είχαν άτυπο πρωινό γεύμα με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου για τις διμερείς σχέσεις και τις περιφερειακές εξελίξεις.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης για τη Μέση Ανατολή, ο Νίκος Κοτζιάς ανέφερε ότι η ελληνική πλευρά υπογράμμισε την εκτίμηση που έχει ήδη διατυπώσει, ότι δηλαδή η αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ και η μετακίνηση της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ δεν συμβάλλει στην ειρήνη στην περιοχή. «Υπογραμμίσαμε την ανάγκη να υπάρξει η λύση των δύο κρατών, Ισραήλ και Παλαιστίνης, διασφαλίζοντας παράλληλα τη ασφάλεια του Ισραήλ», ανέφερε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών.
Εξάλλου, στη συζήτηση για τη Μ. Ανατολή, ο Ν. Κοτζιάς υπογράμμισε την ανάγκη να υπάρξουν έγκαιρα σχεδιασμοί για την ανοικοδόμηση της Συρίας και «τη συμβολή ειδικών» στη διαμόρφωση της νέας συνταγματικής τάξης.
Σχετικά με το Ιράκ, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών υπογράμμισε την ανάγκη να υπάρξει σεβασμός στα δικαιώματα αυτονομίας που προβλέπει το Σύνταγμα αυτής της χώρας, καθώς και την ανάγκη να υπάρξει μια «θετική ατζέντα» και ένα «νέο πνεύμα», το οποίο θα συμβάλει στη νέα τάξη πραγμάτων στην Αν. Μεσόγειο, δηλαδή μιας νέας τάξης ασφάλειας, ειρήνης, όπως ακριβώς είχε γίνει με τη συμφωνία και τη Συνθήκη του Ελσίνκι.
Εξάλλου, κληθείς να σχολιάσει τις επικρίσεις της αντιπολίτευσης σχετικά με την επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα, ο Ν. Κοτζιάς απάντησε: «Για πρώτη φορά στην ιστορία της διπλωματίας ασκείται κριτική για μια επίσκεψη πριν καν ξεκινήσει. Αυτή δεν είναι κριτική πολιτική αλλά προφητεία ανεμολογίου». Συνεχίζοντας, ο Ν. Κοτζιάς τόνισε ότι η επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου έγινε γιατί «πρέπει πάντα να κρατάμε ανοιχτά τα κανάλια συζητήσεων» και προσέθεσε:
«Η επίσκεψη αυτή έγινε για να δώσουμε επιτέλους ώθηση και να ξαναξεκινήσουμε τα κοινά μεγάλα οικονομικά μεταφορικά έργα που ετοιμάζουμε, τη συνεργασία πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων, να προετοιμάσουμε τη συνάντηση των δύο κυβερνήσεων στη Θεσσαλονίκη σε τρεις μήνες από σήμερα, να δούμε ξανά πώς θα συνεργαστούν τα δύο υπουργεία Εξωτερικών και κουβεντιάσαμε και για το Κυπριακό».
Ο Ν. Κοτζιάς προσέθεσε ότι η αντιπολίτευση είχε πάρει απόφαση από πριν να χαρακτηρίσει την επίσκεψη Ερντογάν αποτυχημένη, καθώς έχει «μια νοοτροπία νεο-απομονοτισμού και αδράνειας, να καθόμαστε στο σπίτι μας». «Στις διακρατικές σχέσεις δεν ισχύει αυτή η αρχή», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών, σημειώνοντας ότι η επίσκεψη Ερντογάν ήταν ωφέλιμη για τη χώρα και για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Στο μεταξύ, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, έφερε την υπόθεσή του στην Ευρώπη για να ζητήσει από συμμάχους να αναγνωρίσουν, όπως έκαναν οι ΗΠΑ, την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, όμως αντιμετώπισε μια σταθερή άρνηση από τους Ευρωπαίους υπουργούς Εξωτερικών οι οποίοι θεωρούν ότι η κίνηση αυτή συνιστά πλήγμα κατά της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Κατά την πρώτη επίσκεψή του στην έδρα της ΕΕ στις Βρυξέλλες, ο Νετανιάχου δήλωσε πως η κίνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ κατέστησε δυνατή την ειρήνη στη Μέση Ανατολή «επειδή αναγνώρισε πως η πραγματικότητα είναι η ουσία της ειρήνης, το θεμέλιο της ειρήνης».
Όμως ακόμη και οι στενότεροι Ευρωπαίοι σύμμαχοι του Ισραήλ έχουν απορρίψει αυτή τη λογική και υποστηρίζουν πως η μονομερής αναγνώριση της πρωτεύουσας του Ισραήλ υπάρχει κίνδυνος να αναζωπυρώσει τη βία και να καταστρέψει περαιτέρω τις πιθανότητες για ειρήνη.
Έπειτα από ένα πρόγευμα εργασίας ανάμεσα στον Νετανιάχου και τους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ, η σουηδή υπουργός Εξωτερικών δήλωσε πως κανένας από τους Ευρωπαίους που συμμετείχαν σ’ αυτή την κεκλεισμένων των θυρών συνάντηση δεν εξέφρασε υποστήριξη για την απόφαση του Τραμπ και καμιά χώρα δεν είναι πιθανό να ακολουθήσει το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών και να ανακοινώσει σχέδια για τη μεταφορά της πρεσβείας της.
«Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι θα το κάνει οποιαδήποτε άλλη χώρα και δεν πιστεύω ότι θα το κάνει οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ», δήλωσε στους δημοσιογράφους η Μαργκότ Βάλστρομ.
Υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ που προσέρχονταν στη συνάντηση επαναλάμβαναν τη θέση της Ένωσης ότι τα εδάφη που κατέλαβε το Ισραήλ κατά τον πόλεμο του 1967 –περιλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ καθώς και της Δυτικής Όχθης και των Υψωμάτων του Γκολάν– δεν βρίσκονται εντός των συνόρων του Ισραήλ.
Η θέση του Ισραήλ φαίνεται πως βρίσκει περισσότερη υποστήριξη σε ορισμένα κράτη της ΕΕ απ’ ό,τι σε άλλα. Την περασμένη εβδομάδα το τσεχικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε πως θα αρχίσει να εξετάζει το ενδεχόμενο να μεταφερθεί η τσεχική πρεσβεία από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ, ενώ η Ουγγαρία μπλόκαρε ένα σχέδιο δήλωσης της ΕΕ που καταδίκαζε την κίνηση των ΗΠΑ.
Όμως η Πράγα ανακοίνωσε αργότερα πως δέχεται την κυριαρχία του Ισραήλ μόνο επί της Δυτικής Ιερουσαλήμ και η Βουδαπέστη ανακοίνωσε πως δεν έχει αλλάξει η θέση της υπέρ μιας λύσης των δύο κρατών.