Οι Ευρωπαίοι εταίροι της Βρετανίας συσπειρώνονται γύρω από μια πολύ σκληρή στάση στις επικείμενες διαπραγματεύσεις για το Brexit. Την ίδια στιγμή, η Theresa May αρχίζει να αποκλείσει επιλογές που θα μπορούσαν να αφήσουν την Βρετανία στενά συνδεδεμένη με τις οικονομίες της ηπείρου. Τόσο η κυβέρνησή της όσο και οι 27, έχουν κίνητρα πολιτικά παρά οικονομική ιδιοτέλεια. Αυτό θα πλήξει το εμπόριο και τις επενδύσεις και ως εκ τούτου, θα αφήσει φτωχότερη την Βρετανία.
Η May έχει ανακοινώσει ότι θα ενεργοποιήσει το Άρθρο 50 για την διαδικασία εξόδου πριν από το τέλος Μαρτίου, ενώ απορρίπτει επίσης την αρμοδιότητα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Μαζί με την υπόσχεσή της να περιορίσει το δικαίωμα των πολιτών της ΕΕ να εργάζονται στη Βρετανία, αυτό αποκλείει την παραμονή της στην ενιαία αγορά, με την οποία η Βρετανία έχει τις μισές περίπου εμπορικές της συναλλαγές. Αυτό σημαίνει πως το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να διαπραγματευτεί την πρόσβαση στην ενιαία αγορά ανά κλάδο, μέσω μιας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου (FTA). Οι βρετανικές μεταποιητικές επιχειρήσεις ίσως να μην πληγούν τόσο πολύ, από τη στιγμή που οι FTAs (όπως η πρόσφατη συμφωνία ΕΕ-Καναδά) εξαλείψει τους δασμούς σε αγαθά, αν και η πιθανή απόφαση του Ηνωμένο Βασιλείου να αποχωρήσει επίσης από την τελωνειακή ένωση της ΕΕ, θα προκαλέσει ταλαιπωρία στα σύνορα για τους εισαγωγείς και τους εξαγωγείς. Το πρόβλημα με μια τέτοια συμφωνία είναι ότι θα κάνει λίγα για να ανοίξει τις αγορές στις υπηρεσίες όπως κατασκευές, finance ή αεροπορία. Αυτό θα απαιτούσε την άρση των ρυθμιστικών εμποδίων -που είναι βασική αρχή της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς.
Το 80% της βρετανικής οικονομίας είναι οι υπηρεσίες. Τα πιο κατσουφιασμένα πρόσωπα που είδα στο συνέδριο των Συντηρητικών στο Μπέρμιγχαμ, ήταν εκείνα των τραπεζιτών. Επισήμαναν πως οι υπουργοί δεν μίλησαν για την σημασία του κλάδους των. Αρχίζουν να κατανοούν ότι χάνουν το “passporting” -τον κανόνα που επιτρέπει σε μια επιχείρηση του Ηνωμένου Βασιλείου να κάνει business ανά την ΕΕ- και ετοιμάζονται να μεταφέρουν τις δραστηριότητες τους από το Λονδίνο. Ορισμένοι τραπεζίτες εκτιμούν ότι αυτή η έξοδος θα στερήσει από το υπουργείο Οικονομικών περίπου 10 δισ. στερλίνες ετησίως.
Οι Βρετανοί αξιωματούχοι ελπίζουν να κερδίσουν μια καλύτερη συμφωνία από αυτή των Καναδών. Εξάλλου, η Βρετανία έχει μεγαλύτερη οικονομία και οι 27 θα ωφεληθούν αν αυτή ακμάζει. Αναμένουν μια FTA καλύτερη από αυτή του Καναδά, που να καλύπτει κάποιες υπηρεσίες όπως και αγαθά. Αυτό μπορεί να είναι δυνατό. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι οι 27 άλλες κυβερνήσεις διαμορφώνουν μια πολύ σκληρή γραμμή στο Brexit.
Το Άρθρο 50 γράφτηκε για να φέρει την χώρα που αποχωρεί από την ΕΕ, σε μειονεκτική θέση. Μόλις η κυβέρνηση ενεργοποιήσει το Άρθρο, έχει δύο χρόνια για να διαπραγματευτεί την λύση εξόδου. Η περίοδος των δύο ετών μπορεί να παραταθεί εάν υπάρξει ομοφωνία, αλλά οι περισσότεροι από τους 27 θέλουν την Βρετανία εκτός, πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου 2019 και την ολοκλήρωση του επόμενου γύρου των διαπραγματεύσεων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ περίπου την ίδια στιγμή. Θα χρειαστεί μία ξεχωριστή διαπραγμάτευση για την μελλοντική οικονομική σχέση, στη μορφή του FTA, αλλά θα χρειαστεί πέντε χρόνια ή και περισσότερο για να ολοκληρωθεί και τότε θα χρειάζεται επικύρωση από κάθε μία από τα εθνικά κοινοβούλια (και υπάρχουν, συγκεντρωτικά, 45 στην ΕΕ). Επομένως το Ηνωμένο Βασίλειο θα χρειαστεί μια ενδιάμεση συμφωνία για να παρέχει κάλυψη για την περίοδο μεταξύ της αποχώρησης από την ΕΕ και της έναρξης ισχύος της FTA.
Αλλά ο χρόνος θα περνάει κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης για τον διακανονισμό για το διαζύγιο και την ενδιάμεση συμφωνία. Και εάν οι συνομιλίες καταρρεύσουν χωρίς συμφωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι μόνο με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου -το οποίο θα σημαίνει δασμούς 10% στις εξαγωγές βρετανικών αυτοκινήτων και περισσότερο από 50% στις εισαγωγές κρεάτων, και καμία παροχή πρόσβασης σε υπηρεσίες.
Επειδή η κατάσταση δεν είναι υπέρ του Ηνωμένου Βασιλείου, η πρωθυπουργός έχει ζητήσει “προ-διαπραγματεύσεις”, πριν από την ενεργοποίηση του Άρθρου 50: θέλει να ξέρει τι μπορεί να της δώσουν οι εταίροι της, συμπεριλαμβανομένης και μιας ήπιας συμφωνίας. Αλλά οι 27 αρνούνται τις άτυπες συνομιλίες, από φόβο μήπως η έξυπνη βρετανική διπλωματία υπονόμευσε την ενότητά τους.
Στις πρόσφατες επισκέψεις στο Βερολίνο, το Παρίσι και τις Βρυξέλλες, εξεπλάγην από την αδιάλλακτη στάση για το ¨αδιαπραγμάτευτο¨ των τεσσάρων ελευθεριών -της εργασίας, των κεφαλαίων, των αγαθών και των υπηρεσιών. Οι βασικοί φορείς χάραξης πολιτικής δηλώνουν πως δεν θα μπορούσε να επιτραπεί στο Ηνωμένο Βασίλειο να έχει τα δικαιώματα του μέλους, όπως την συμμετοχή στην ενιαία αγορά, χωρίς να αποδέχεται τις ευθύνες, όπως τις πληρωμές στον προϋπολογισμό και την ελεύθερη κυκλοφορία (οι Νορβηγία και Ελβετία τα δέχονται και τα δύο).
Οι Βρετανοί διαπραγματευτές πρέπει να κατανοήσουν γιατί οι 27 είναι τόσο σκληροί σε αυτό το θέμα. Οι Γερμανοί και οι άλλοι ανησυχούν πως εάν οι Βρετανοί κερδίσουν ένα ειδικό καθεστώς, άλλες χώρες -εντός και εκτός της ΕΕ- θα ζητήσουν αντίστοιχες συμφωνίες. Και αυτό θα μπορούσε δυνητικά να αποσταθεροποιήσουν την Ευρώπη.
Αλλά η μεγαλύτερη αιτία για την σκληρή στάση αναφορικά με τις τέσσερις ελευθερίες είναο ο φόβος του λαϊκισμού. Στο Παρίσι, οι κυρίαρχοι πολιτικοί δεν θέλουν η Marine Le Pen να μπορέσει να πει: “κοιτάξτε τους Βρετανούς, τα πάνε καλά εκτός της ΕΕ, ας τους ακολουθήσουμε”. Παρόμοια σκέψη και στην Χάγη, την Ρώμη και στις άλλες πρωτεύουσες: Οι Βρετανοί πρέπει να πληρώσουν ένα τίμημα για την αποχώρησή τους.
Οι Βρετανοί πρέπει να ανησυχούν για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με το οποίο είχαν εδώ και καιρό ανταγωνιστικές σχέσεις και το οποίο πιστεύει στις τέσσερις ελευθερίες. Πρέπει να εγκρίνει τόσο τη συμφωνία του άρθρου 50 και την FTA. Εάν με κάποιο κατόρθωμα της βρετανικής διπλωματίας η Βρετανία κερδίσει μια συμφωνία που να συνδυάζει την συμμετοχή στην ενιαία αγορά με όρια στην ελεύθερη κυκλοφορία, οι ευρωβουλευτές θα την απορρίψουν.
Πολλοί υποστηρικτές του Brexit ισχυρίζονται πως η σκληρότητα των 27 είναι εν μέρει μια διεύρυνση της στάσης τους και πως όταν ξεκινήσουν οι συνομιλίες, η οικονομική ιδιοτέλεια θα τους οδηγήσει να μαλακώσουν. Αλλά αυτό μπορεί να είναι ευσεβής πόθος. Ένα κορυφαίο γερμανικό στέλεχος μου δήλωσε ότι μια κακή συμφωνία για τη Βρετανία θα εκτρέψει τις επενδύσεις στην Γερμανία και ως εκ τούτου θα ωφελήσει την χώρα του.
Και αν και οι Γερμανοί βιομήχανοι θα ήθελαν να δουν την Βρετανοί να είναι στενά συνδεδμένη με τις ευρωπαϊκές οικονομίες, η Theresa May δεν θα πρέπει να υποθέτει ότι αυτοί καθοδηγούν την γερμανική πολιτική. Έχουν περάσει τα τελευταία δύο χρόνια να κάνουν lobbying εναντίον των κυρώσεων της ΕΕ στη Ρωσία, αλλά χωρίς καμία επίδραση. Σε κάθε περίπτωση, μια FTA μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου, η κατάργηση των δασμών για τα εμπορεύματα, θα βολέψει την γερμανική βιομηχανία. Δεν θα είναι τόσο καλή για την εξαρτώμενη από τις υπηρεσίες οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου.
Πολλοί Συντηρητικοί ελπίζουν ότι στο τέλος η Angela Merkel θα στρέψει την προσοχή της στο Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι αλήθεια πως είναι πιθανό να παραμείνει Καγκελάριος μετά από τις γενικές εκλογές του επόμενου Σεπτεμβρίου. Και ασφαλώς λυπάται για το Brexit και θέλει η Βρετανία να είναι καλά. Αλλά η κύρια ευθύνη της, ως ο ανεπίσημος ηγέτης της ΕΕ, είναι να διατηρήσει τις 27 ενωμένες, και αυτό σημαίνει να εργαστεί στενά με τη Γαλλία για να το πετύχει. Για την Merkel, τα συμφέροντα της ΕΕ έρχονται πρώτα. Πιστεύει ότι η διατήρηση της θεσμικής ακεραιότητας της ΕΕ και ο δεσμός μεταξύ των τεσσάρων ελευθεριών, είναι προς όφελος της Ευρώπης, και συνεπώς και της Γερμανίας.
Ένας λόγος για τον οποίοι οι Βρετανοί πολιτικοί είναι υπέρ-αισιόδοξοι για το είδος της συμφωνίας που μπορεί να πετύχουν, είναι η εσφαλμένη ερμηνεία τους για τις συζητήσεις στην ήπειρο για την μετανάστευση. Τείνουν να υποθέσουν ότι επειδή οι Βρετανοί αντιπαθούν την μετανάστευση εντός της ΕΕ, οι άλλοι Ευρωπαίοι πρέπει να σκέφτονται το ίδιο.
Ωστόσο, στις περισσότερες χώρες της ΕΕ το μεγάλο ζήτημα είναι οι ροές των ανθρώπων από έξω, όχι από την ΕΕ. Στη Γερμανία για παράδειγμα, οι mainstream πολιτικοί δεν θεωρούν ότι η εσωτερική μετανάστευση αποτελεί πρόβλημα. Επομένως οι 27 δεν πρόκειται να επιτρέψουν στη Βρετανία να συνδυάσει την συμμετοχή στην ενιαία αγορά, με τους περιορισμούς στην μετανάστευση από την ΕΕ.
Επειδή το Άρθρο 50 βάζει την βρετανική κυβέρνηση σε αδύναμη θέση, δεν μπορεί να ελπίζει για μια μισό-αξιοπρεπή συμφωνία χωρίς πολύ καλή θέληση από τους εταίρους της ΕΕ. Εάν οι Βρετανοί υπουργοί βάλουν απειλές στο τραπέζι, θα χάσουν αξιοπιστία. Ο αντί-μεταναστευτικός τόνος των συντηρητικών δεν θα έχει κάνει τίποτα για να ενισχύσει την φήμη του Ηνωμένου Βασιλείου.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε αρχικά στον Guardian